Hạ đường huyết là gì? Tại sao hay bị tụt đường huyết?

Hạ đường huyết là gì?

Hạ đường huyết (tụt đường huyết) là tình trạng lượng đường trong máu giảm xuống dưới mức bình thường. Đối với người mắc bệnh tiểu đường, hạ đường huyết thường được xác định khi chỉ số đường huyết dưới 70 mg/dL (3,9 mmol/L). Ở người không mắc tiểu đường, mức dưới 55 mg/dL (3,1 mmol/L) được coi là thấp.

Dựa trên chỉ số glucose trong máu, hạ đường huyết được chia thành 3 mức độ:

• Mức độ nhẹ (3,0 – 3,9 mmol/L): Cảnh báo sớm, cơ thể kích hoạt cơ chế bù trừ như tiết glucagon. Triệu chứng gồm run rẩy, đói, vã mồ hôi.
• Mức độ trung bình (2,22 – 3,0 mmol/L): Não bắt đầu thiếu năng lượng, xuất hiện lú lẫn, mất tập trung, thay đổi hành vi.
• Mức độ nặng (<2,22 mmol/L): Nguy hiểm, có thể gây mất ý thức, co giật.

Nếu không được điều trị hoặc quản lý đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng hạ đường huyết nghiêm trọng như dễ bị té ngã (nhất là người cao tuổi), co giật, hôn mê, suy đa cơ quan, bệnh tim mạch, tổn thương não vĩnh viễn, nguy cơ tử vong cao.

Lưu ý: 

• Chỉ số tham chiếu có thể thay đổi tùy theo phòng xét nghiệm và chỉ có giá trị tham khảo.
• Phạm vi tham chiếu trên kết quả xét nghiệm tại Diag thay đổi dựa trên dữ liệu khoa học mới nhất và có thể không khớp hoàn toàn với bài viết này trong một số ít trường hợp website chưa kịp cập nhật.

Những đối tượng dễ mắc hạ glucose máu có thể kể đến như:

• Người mắc bệnh tiểu đường sử dụng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết.
• Người ăn kiêng khắt khe hoặc nhịn ăn lâu ngày.
• Người tập luyện cường độ cao mà không bổ sung năng lượng.
• Người mắc các bệnh mạn tính như suy gan, rối loạn hormone, hoặc có khối u tuyến tụy

Xem thêm: Hạ đường huyết và tụt huyết áp

Triệu chứng hạ đường huyết

Thông thường, các triệu chứng hạ đường huyết đột ngột xuất hiện và có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng. Một người cũng có thể trải qua các biểu hiện khác nhau trong mỗi lần hạ glucose máu, chẳng hạn:

• Dấu hiệu tụt đường huyết ban đầu:
  • Run rẩy hoặc rùng mình.
  • Đổ mồ hôi và lạnh người.
  • Cảm giác đói cực độ (polyphagia).
  • Nhịp tim nhanh.
  • Chóng mặt, lâng lâng.
  • Mất tập trung.
  • Lo âu hoặc cáu gắt.
  • Da xanh tái.
  • Tê hoặc ngứa ở môi, lưỡi, hoặc má.
• Triệu chứng tụt đường huyết nghiêm trọng:
  • Mờ mắt hoặc nhìn đôi.
  • Nói lắp hoặc nói ngọng.
  • Mất thăng bằng hoặc khó khăn trong việc phối hợp.
  • Bối rối, mất phương hướng.
  • Co giật.
  • Mất ý thức.
• Triệu chứng hạ đường huyết ban đêm (hạ đường huyết khi ngủ):
  • Ngủ không yên.
  • Ra mồ hôi ướt đẫm áo ngủ hoặc drap giường.
  • Kêu la trong khi ngủ.
  • Mơ thấy ác mộng.
  • Cảm thấy mệt mỏi, mất phương hướng, hoặc bối rối khi thức dậy.

Tại sao hay bị đường huyết thấp?

Nguyên nhân hạ đường huyết bao gồm các yếu tố liên quan đến bệnh tiểu đường, không liên quan đến bệnh tiểu và hạ đường huyết phản ứng.

Nguyên nhân liên quan đến bệnh tiểu đường

• Dùng quá liều insulin hoặc thuốc trị tiểu đường: Hạ đường huyết có thể xảy ra khi người bệnh dùng quá liều insulin hoặc thuốc điều trị tiểu đường, hoặc khi cơ thể trở nên nhạy cảm hơn với insulin.
• Ăn không đủ bữa: Nhịn đói hoặc ăn ít hơn bình thường ở người bênh đái tháo đường khiến lượng đường trong máu không đủ để cân bằng với lượng insulin, dễ dẫn đến hạ đường huyết.
• Vận động thể chất quá mức: Người bệnh tập luyện quá sức hoặc kéo dài khiến cơ thể tiêu hao nhiều đường, làm giảm đường huyết nhanh chóng.

Nguyên nhân không liên quan đến bệnh tiểu đường

• Thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như quinine (dùng trong điều trị sốt rét), có thể làm giảm mức đường huyết. Tình trạng này phổ biến ở trẻ em hoặc những người có vấn đề về thận.
• Lạm dụng rượu: Tiêu thụ rượu quá mức, đặc biệt khi bụng đói, có thể làm gián đoạn khả năng của gan trong việc giải phóng glucose từ các kho glycogen, dẫn đến hạ đường huyết.
• Bệnh lý nghiêm trọng: Các bệnh như viêm gan, xơ gan, bệnh thận, nhiễm trùng nghiêm trọng…có thể làm suy giảm khả năng điều chỉnh đường huyết của cơ thể, dẫn đến hạ đường huyết.
• Nhịn ăn kéo dài hoặc suy dinh dưỡng: Khi cơ thể không nhận đủ dinh dưỡng trong thời gian dài, tình trạng hạ đường huyết có thể xảy ra. Các rối loạn như suy dinh dưỡng hoặc chứng biếng ăn (anorexia nervosa) có thể khiến cơ thể thiếu hụt các kho glycogen cần thiết để sản xuất glucose.
• Tăng sản xuất insulin (Insulinoma): Đây là một tình trạng hiếm gặp, khi các khối u ở tuyến tụy khiến cơ thể sản xuất quá mức insulin, dẫn đến hạ đường huyết.
• Thiếu hụt hormone: Các vấn đề liên quan đến tuyến thượng thận hoặc tuyến yên, chẳng hạn như u tuyến, có thể làm giảm sản xuất các hormone cần thiết để điều chỉnh chuyển hóa glucose, dẫn đến hạ đường huyết. Trẻ em thiếu hormone tăng trưởng cũng có thể đối mặt với tình trạng này.

Xét nghiệm đái tháo đường định kỳ chỉ Chỉ 175k

• Phát hiện sớm và ngăn ngừa biến chứng tiểu đường
• Dành cho mẹ bầu cần kiểm tra tiểu đường thai kỳ định kỳ
• Người có huyết áp cao, mỡ máu cao
• Xét nghiệm tiện lợi tại nhà hoặc đến chi nhánh Diag gần nhà bạn

ĐĂNG KÝ TƯ VẤN

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Xem thêm: Hạ đường huyết trẻ em

Hạ đường huyết phản ứng

Một số trường hợp có thể gặp tình trạng hạ đường huyết phản ứng (xảy ra sau bữa ăn), đặc biệt là ở những người từng phẫu thuật ảnh hưởng đến chức năng dạ dày như cắt dạ dày. Nguyên nhân chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến quá trình tiêu hóa hoặc sự bài tiết insulin quá mức sau ăn.

Chẩn đoán hạ đường huyết

Chẩn đoán hạ đường huyết dựa trên triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm máu đo glucose.

• Ở người mắc bệnh tiểu đường, việc kiểm tra mức đường huyết bằng máy đo cá nhân hoặc máy theo dõi glucose liên tục (CGM) giúp phát hiện sớm và phòng ngừa hạ đường huyết. CGM còn có thể cảnh báo khi đường huyết xuống thấp.
• Ở người không mắc bệnh tiểu đường, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm đường huyết định kỳ trong thời gian nhịn ăn kéo dài, kết hợp các xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân, như chụp hình ảnh phát hiện khối u. Trong trường hợp nghi ngờ hạ đường huyết phản ứng, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm dung nạp bữa ăn hỗn hợp (MMTT). Bệnh nhân sẽ uống một hỗn hợp có protein, chất béo và đường nhằm kích thích tăng insulin, sau đó tiến hành đo đường huyết nhiều lần trong 5 giờ để đánh giá phản ứng của cơ thể.

Xét nghiệm đái tháo đường định kỳ chỉ Chỉ 175k

• Phát hiện sớm và ngăn ngừa biến chứng tiểu đường
• Dành cho mẹ bầu cần kiểm tra tiểu đường thai kỳ định kỳ
• Người có huyết áp cao, mỡ máu cao
• Xét nghiệm tiện lợi tại nhà hoặc đến chi nhánh Diag gần nhà bạn

ĐĂNG KÝ TƯ VẤN

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Phương pháp điều trị tụt đường huyết

Dưới đây là những cách xử lý khi bạn gặp phải tình trạng này.

Ở bệnh nhân tiểu đường đang dùng thuốc hạ đường huyết

• Cung cấp glucose ngay lập tức: Đối với những người đang trị bằng thuốc giảm đường như insulin hoặc sulfonylurea, khi mức glucose huyết tương giảm, cần bổ sung glucose ngay để tránh tình trạng giảm đường trong máu tiếp tục giảm.
• Sử dụng thực phẩm chứa đường: Nếu bệnh nhân có khả năng ăn uống, có thể dùng nước trái cây, dung dịch sucrose hoặc glucose, ăn kẹo ngọt hoặc nhai viên glucose khi có dấu hiệu.
• Quy tắc 15 giây: Sau khi bổ sung 15g glucose hoặc sucrose, kiểm tra mức đường huyết sau 15 phút. Nếu mức glucose vẫn dưới 80 mg/dL (4,4 mmol/L), tiếp tục bổ sung thêm 15g glucose. Khi mức glucose đạt trên 80 mg/dL, bệnh nhân nên ăn một bữa ăn nhẹ chứa carbohydrate và protein phức hợp để duy trì mức đường huyết ổn định.
• Sử dụng glucagon (trong trường hợp không thể ăn uống): Có thể tiêm glucagon dưới da hoặc tiêm bắp với liều 0,5 mg cho trẻ dưới 25kg và 1mg cho trẻ từ 25kg trở lên. Glucagon dạng xịt mũi (3 mg) cũng có thể sử dụng cho người lớn và trẻ em từ 4 tuổi trở lên. Dasiglucagon (0,6 mg tiêm dưới da) cũng có thể được sử dụng cho người lớn và trẻ em từ 6 tuổi trở lên.
• Điều trị hạ đường huyết tại bệnh viện: Hạ đường huyết sơ sinh và trẻ nhỏ nhập viện sẽ được tiêm tĩnh mạch dung dịch dextrose 10% với liều 2 – 3 mL/kg. Người lớn hoặc trẻ lớn hơn có thể được tiêm tĩnh mạch 50% dextrose, từ 50 đến 100 mL và có thể kết hợp truyền dung dịch dextrose 5% – 10% liên tục cho đến khi các triệu chứng hạ đường huyết chấm dứt.
• Tăng đường huyết sau hạ đường huyết: Sau khi trị hạ glucose máu, bệnh nhân có thể gặp tình trạng tăng đường huyết do tiêu thụ quá nhiều đường hoặc do sự phản ứng của hormone ngược điều hòa như glucagon, epinephrine, cortisol và hormone tăng trưởng.

Xem thêm: Hạ đường huyết sau ăn

Điều trị ở bệnh nhân không dùng thuốc hạ đường huyết

• Cung cấp đường uống: Hạ glucose máu ở những người không dùng insulin hoặc sulfonylurea cũng cần phải trị bằng glucose uống, dextrose tiêm tĩnh mạch, hoặc glucagon.
• Điều trị rối loạn chuyển hóa: Các bệnh lý gây hạ glucose máu như u tụy, các rối loạn chuyển hóa cần được chữa trị. Nếu có khối u tụy, có thể phẫu thuật cắt bỏ khối u.
• Sử dụng thuốc hỗ trợ: Diazoxide và octreotide có thể được sử dụng để chữa trị triệu chứng hạ đường huyết trong khi bệnh nhân chờ phẫu thuật hoặc nếu từ chối phẫu thuật.
• Hạ đường huyết sau cắt dạ dày: Bệnh nhân có thể cần chữa trị bằng các bữa ăn ít carbohydrate, hoặc thuốc acarbose để giảm tốc độ hấp thu glucose.

Xem thêm: Rối loạn đường huyết

Điều trị các yếu tố gây đường huyết thấp

• Dừng thuốc gây hạ đường huyết: Dừng sử dụng các loại thuốc gây hạ đường huyết như insulin hoặc sulfonylurea theo chỉ định của bác sĩ.
• Điều trị các rối loạn khác: Các tình trạng suy gan, suy thận, suy tim và nhiễm trùng huyết cũng cần được chữa trị phù hợp theo các phương pháp điều trị đặc hiệu.

Xem thêm: Xử trí hạ đường huyết

Cách phòng ngừa tụt đường huyết

Để phòng tránh tình trạng tụt đường huyết, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Ăn uống điều độ và hợp lý: Đảm bảo bữa ăn của bạn đủ dinh dưỡng và ăn đúng giờ. Bạn cần tránh bỏ bữa hoặc ăn quá ít vì điều này có thể làm giảm mức đường huyết.
• Chọn thực phẩm có chỉ số glycemic thấp: Các thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp giúp duy trì mức đường huyết ổn định, tránh tình trạng tụt đường huyết. Đặc biệt, bạn cần tránh lạm dụng rượu bia hay các chất kích thích.
• Uống đủ nước: Duy trì lượng nước đủ trong cơ thể giúp cơ thể điều chỉnh mức đường huyết một cách hiệu quả.
• Theo dõi mức đường huyết thường xuyên: Nếu bạn bị tiểu đường hoặc có nguy cơ mắc bệnh, việc kiểm tra định kỳ rất quan trọng để phát hiện sớm và xử lý kịp thời khi mức đường huyết giảm.
• Tập thể dục đều đặn: Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng giúp duy trì sức khỏe và ổn định mức đường huyết. Tuy nhiên, cần lưu ý ăn nhẹ trước khi tập để tránh tụt đường huyết.
• Mang theo thực phẩm có đường: Đối với những người có nguy cơ hạ đường huyết, mang theo bữa ăn nhẹ để bổ sung năng lượng như kẹo, nước ép trái cây, hoặc viên glucose. Điều này giúp xử lý tình huống nhanh chóng nếu đường huyết xuống thấp.

Xem thêm: Đường huyết sau ăn

Lời kết

Hạ đường huyết là một tình trạng nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và phòng tránh. Việc duy trì một chế độ ăn uống hợp lý, luyện tập thể dục thường xuyên, và theo dõi đường huyết là những yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Nếu bạn có triệu chứng của hạ đường huyết, hãy tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Xem thêm:

• Hạ đường huyết và hạ canxi
• Hạ đường huyết gây tăng huyết áp
• Tụt đường huyết nên uống gì?