Glucose là đường gì? Vai trò của glucose với cơ thể người

Glucose là gì?

Glucose là một loại đường đơn giản nhất mà cơ thể con người có thể dùng ngay lập tức để tạo ra năng lượng. Glucose là đóng vai trò như “nhiên liệu” để cơ thể hoạt động. Nhờ có glucose mà tim đập, não suy nghĩ, cơ bắp hoạt động và mọi cơ quan khác có thể hoạt động liên tục. Nếu thiếu glucose thì cơ thể không thể hoạt động và con người không thể duy trì sự sống lâu dài.

Xem thêm: Công thức cấu tạo glucose

Nguồn gốc của glucose đến từ thức ăn hàng ngày và do chính cơ thể tạo ra.

• Từ thực phẩm: Các chất trong thực phẩm chứa tinh bột hoặc đường (như cơm, bánh mì, khoai, trái cây) sẽ được hệ tiêu hóa biến đổi thành glucose. Sau đó glucose đi vào máu và được chuyển hóa dưới dạng năng lượng để cơ thể sử dụng. Nếu lượng glucose quá nhiều, lượng dư thừa sẽ được lưu trữ dưới dạng “glycogen” để cơ thể sử dụng dần.
• Cơ thể tự tạo ra: Khi không có nguồn glucose từ thực phẩm (khi đói) thì cơ thể sẽ sử dụng lượng đường lưu trữ tại gan (dạng glycogen) để tạo ra năng lượng. Các glycogen này được phân giải trở lại thành glucose để cơ thể duy trì lượng glucose cần thiết để nuôi não và các cơ quan quan trọng. Nếu lượng dự trữ cạn kiệt, cơ thể sẽ tự sản xuất glucose mới từ những nguyên liệu có sẵn (như chất béo, protein).

Ngay cả khi chúng ta không ăn ngọt thì cơ thể vẫn luôn cần một mức glucose ổn định trong máu để hoạt động bình thường. Nếu lượng đường trong máu quá thấp, bạn có thể cảm thấy run tay, đói cồn cào, chóng mặt, thậm chí ngất xỉu. Nếu lượng đường trong máu quá cao kéo dài sẽ gây tổn thương mắt, thận và hệ tim mạch.

Chức năng của glucose

Chức năng chủ yếu của đường glucose đối với cơ thể người là cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động. Ngoài ra, glucose còn đóng vai trò như một nguồn năng lượng dự trữ, duy trì sự cân bằng đường huyết, giúp tạo ra ADN, chất chống oxy hóa và hỗ trợ thải độc, chuyển hóa thuốc.

• Cung cấp năng lượng cho tế bào: Glucose được các tế bào chuyển hóa thành năng lượng dưới dạng ATP sau khi đi vào máu. Các cơ quan (như não, gan, thận, cơ bắp) đều phụ thuộc vào ATP này để duy trì chức năng và hoạt động bình thường, trong đó não cần nhiều năng lượng nhất. Nhờ có glucose mà một người có thể suy nghĩ, làm việc, học tập và ghi nhớ thông tin hiệu quả.
• Lưu trữ năng lượng: Lượng glucose trong máu tăng lên (sau khi ăn), nếu dư thừa sẽ được cơ thể tích trữ dưới dạng glycogen, chủ yếu tại gan và cơ bắp. Gan sẽ chuyển hóa glycogen thành glucose khi cơ thể đói hoặc cần thêm năng lượng giữa các bữa ăn. Cơ bắp sẽ chuyển hóa glycogen thành glucose khi cần vận động, chơi thể thao. Nhờ cơ chế lưu trữ này mà cơ thể luôn có nguồn năng lượng dự phòng sẵn sàng, không bị phụ thuộc hoàn toàn vào việc ăn uống ngay lập tức.
• Là thành phần tạo ra ADN/ARN: Cơ thể sử dụng glucose để tạo ra những mảnh đường nhỏ đặc biệt giúp tạo thành ADN và ARN. Nhờ có glucose mà tế bào mới có đủ nguyên liệu để tạo, sao chép và sửa chữa ADN/ARN di truyền, đảm bảo cho sự sống được duy trì ổn định.
• Hỗ trợ tạo nên chất chống oxy hóa: Glucose được cơ thể sử dụng để tạo ra các hợp chất có khả năng chống oxy hóa, tức là bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại bởi các “gốc tự do” được tạo ra trong quá trình hít thở hay khi tiếp xúc với khói bụi, tia UV. Glucose giúp giữ cho tế bào khỏe mạnh, làm chậm quá trình lão hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính liên quan đến stress oxy hóa.
• Duy trì sự cân bằng đường huyết: Glucose cần được duy trì với lượng cân bằng trong máu. Khi glucose máu tăng (khi ăn) thì cơ thể tiết insulin để hạ thấp trở lại, khi glucose máu giảm (khi đói, hoạt động nhiều) thì cơ thể tiết glucagon để tăng đến mức bình thường. Cơ chế giữa glucose-insulin-glucagon hoạt động liên tục để giữ mức glucose trong máu luôn trong trạng thái ổn định.
• Hỗ trợ thải độc và chuyển hóa thuốc: Một phần glucose được biến đổi các chất glucuronic. Những chất này bám vào các chất thải, thuốc hoặc các chất độc hại khác, khiến chúng trở nên tan trong nước và dễ dàng được đào thải ra ngoài qua nước tiểu hoặc mật.

Xem thêm: 1g glucose bao nhiêu calo?

Mối liên hệ giữa glucose và mức đường huyết

Đường huyết chính là nồng độ glucose có trong máu. Sự thay đổi nồng độ đường huyết phản ánh sự rối loạn dung nạp glucose của cơ thể, thông qua cách cơ thể cân bằng giữa việc nạp, sử dụng và dự trữ năng lượng.

Đường huyết tăng cao cho thấy máu đang chứa nhiều glucose hơn mức bình thường. Lúc này tuyến tụy sẽ tiết ra hormone insulin giúp cơ thể sử dụng glucose làm năng lượng hoặc dự trữ lại để đường huyết hạ về mức an toàn.

Đường huyết hạ thấp cho thấy không còn đủ glucose trong máu để cung cấp năng lượng. Lúc này tuyến tụy sẽ tiết ra hormone glucagon giúp cơ thể giải phóng lượng đường dự trữ thành glucose vào máu để nâng đường huyết trở lại mức an toàn.

Việc đo lường chỉ số đường huyết này rất hữu ích nhằm đánh giá khả năng chuyển hóa và sử dụng glucose của cơ thể. Nó giúp phát hiện sớm các bệnh lý như đái tháo đường type 2, hoặc các vấn đề liên quan đến hoạt động của hormone insulin/tuyến tụy.

Xem thêm: Quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể

Vì sao cần kiểm soát tốt mức glucose máu (đường huyết)?

Glucose máu cần được kiểm soát ở mức cân bằng, không được tăng quá cao hay quá thấp. Đường huyết ở mức hợp lý giúp bạn cảm thấy tỉnh táo, ít mệt mỏi, luôn có đủ năng lượng để hoạt động và có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương lâu dài.

Nếu tăng đường huyết cao kéo dài thường dẫn đến bệnh đái tháo đường type 2. Đồng thời tình trạng này còn khiến các mạch máu nhỏ ở mắt, thận và dây thần kinh bị hư hại, làm tăng nguy cơ mù lòa, suy thận hoặc biến chứng thần kinh. Nếu không kiểm soát tốt thì các mạch máu lớn cũng bị ảnh hưởng, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Nếu đường huyết hạ quá thấp mà không được xử lý kịp, cơ thể sẽ bị thiếu hụt năng lượng. Trong đó não là cơ quan bị ảnh hưởng nhiều nhất, gây run rẩy, choáng váng và hoa mắt. Thậm chí dẫn đến ngất xỉu hoặc hôn mê nếu hạ đường huyết nghiêm trọng.

Xem thêm: Glucose khan

Cần làm gì để duy trì đường huyết ổn định?

Giữ cho đường huyết luôn ở mức an toàn là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe hằng ngày, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm và duy trì chất lượng sống lâu dài. Bạn nên duy trì đường huyết ở mức ổn định bằng các biện pháp sau:

• Ưu tiên rau, đạm nạc (cá, thịt nạc, trứng, đậu), hạt nguyên cám.
• Hạn chế đồ ngọt, nước ngọt, bánh kẹo.
• Chia bữa hợp lý với 3 bữa chính, có thể kèm 1 – 2 bữa phụ nhỏ.
• Tránh ăn quá nhiều trong một lần để đường huyết không tăng vọt sau ăn.
• Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, tập cơ bắp ít nhất 2 buổi/tuần.
• Không ngồi quá lâu, nên đứng dậy đi lại sau mỗi 30 – 60 phút.
• Uống rượu bia có chừng mực, ăn kèm thực phẩm khi uống để tránh hạ đường huyết.
• Ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi ngày.
• Tránh căng thẳng.

Xem thêm: Glucose niệu

Khi nào cần kiểm tra glucose máu để tầm soát bệnh tiểu đường

Các chuyên gia khuyến cáo, bạn nên kiểm tra mức đường huyết định kỳ mỗi 6 tháng 1 lần để tầm soát tiểu đường. Nếu là đối tượng có nguy cơ cao thì có thể xét nghiệm kiểm tra nồng độ glucose máu sớm hơn hoặc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Những đối tượng nguy cơ cao bao gồm:

• Có biểu hiện khát nhiều, tiểu nhiều, mất nước, mệt mỏi, luôn cảm thấy đói, mờ mắt, giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Người trên 45 tuổi.
• Thừa cân, béo phì, có lối sống ít vận động.
• Đang gặp các tình trạng huyết áp cao, mỡ máu cao.
• Có tiền sử bệnh tim do xơ vữa động mạch.
• Có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường, tăng huyết áp.
• Phụ nữ đã từng mắc tiểu đường thai kỳ.

Để kiểm tra chính xác lượng đường huyết, bạn có thể đến Trung Tâm Y Khoa DIAG để làm xét nghiệm. Mọi kết quả xét nghiệm đường huyết tại DIAG đều được thực hiện bằng máy tự động thế hệ mới đảm bảo độ chính xác cao. hơn nữa, các gói xét nghiệm đái tháo đường được thiết kế tối ưu, giúp bạn tầm soát toàn diện với mức giá tiết kiệm nhất.

• Gói xét nghiệm Đái tháo đường: Tại đây
• Gói xét nghiệm Tổng quát: Tại đây
• Đăng ký lấy mẫu xét nghiệm tại nhà: Tại đây

Xem thêm: Sự khác nhau giữa glucose và HbA1c

Một số câu hỏi liên quan đến đường glucose

L-glucose là gì?

Đây là một dạng đồng phân của glucose nhưng không phải là dạng dễ sử dụng. Do đó nó không tham gia vào quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Tuy nhiên, dạng này có thể hữu ích trong nghiên cứu khoa hoặc các ứng dụng công nghiệp sản xuất.

Uống đường glucose có tốt không?

Uống đường glucose là tốt trong trường hợp cần xử trí tụt đường huyết và khi cần làm xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) theo chỉ định của bác sĩ. Ngoài hai trường hợp này thì không nên tự ý uống đường glucose vì dễ làm đường huyết tăng vọt mà không mang lại lợi ích đặc biệt nào khác.

Đường glucose có béo không?

Đường glucose có thể gây béo nếu tiêu thụ quá mức và không được cơ thể sử dụng hết. Phần glucose dư thừa lâu ngày sẽ tích tụ thành mỡ. Việc này thường xảy ra khi tiêu thụ nhiều thực phẩm như bánh kẹo, nước ngọt hoặc đồ chế biến sẵn.

Lời kết

Như vậy bài viết đã chia sẻ đầy đủ thông tin về glucose. Việc tìm hiểu glucose là gì cùng nguồn gốc của nó sẽ giúp ích trong việc xây dựng lối sống và chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng. Điều này sẽ đảm bảo sức khỏe lâu dài cũng như tránh được các nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 và nhiều biến chứng nguy hiểm.