Xoắn buồng trứng: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, phòng ngừa

Xoắn buồng trứng là gì?

Xoắn buồng trứng (ovarian torsion) là tình trạng cấp cứu phụ khoa xảy ra khi buồng trứng bị xoắn quanh trục dây chằng treo buồng trứng. Tình trạng xoắn thường làm tắc nghẽn các tĩnh mạch đến buồng trứng, từ đó gây tắc nghẽn lưu lượng máu đến cơ quan này.

Tĩnh mạch bị chèn ép sẽ khiến mô mô buồng trứng phù nề và sung huyết. Nếu tình trạng này tiếp diễn thì động mạch cũng bị tắc. Điều này dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử và mất chức năng buồng trứng.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, xoắn buồng trứng là một tình trạng cần được xử trí phẫu thuật khẩn cấp nhằm bảo tồn buồng trứng và chức năng sinh sản của nữ giới [1].

Dấu hiệu xoắn buồng trứng

Các triệu chứng của xoắn buồng trứng có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ xoắn và thời gian bị xoắn, nhưng nhìn chung bạn cần cảnh giác với các dấu hiệu sau: 

• Đau bụng dưới đột ngột và dữ dội: Đây là triệu chứng kinh điển nhất, thường chỉ đau ở một bên (trái hoặc phải). Cơn đau có thể đến bất ngờ, kể cả khi đang nghỉ ngơi. 
• Buồn nôn và nôn: Thường đi kèm với cơn đau bụng. 
• Đau từng cơn tái đi tái lại: Một số trường hợp buồng trứng bị “xoắn rồi tự tháo” (xoắn không liên tục). Từ đó gây ra những cơn đau đến rồi đi trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần. 

Khi tình trạng xoắn buồng trứng trở nên nghiêm trọng (buồng trứng bắt đầu hoại tử) thì có những dấu hiệu nhận biết sau: 

• Cơn đau trở nên liên tục và không thuyên giảm. 
• Bụng chướng, ấn vào rất đau. 
• Bắt đầu xuất hiện sốt. 
• Mệt mỏi, vã mồ hôi, da tái nhợt. 

Quan trọng nhất là, nếu bạn bị đau bụng dưới đột ngột kèm buồn nôn thì hãy đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra ngay lập tức, bất kể cường độ đau như thế nào. 

Xem thêm: Suy buồng trứng là gì?

Nguyên nhân xoắn buồng trứng

Xoắn buồng trứng có thể xảy ra do một số nguyên nhân sau.

• U hoặc nang buồng trứng có kích thước lớn (≥ 5 cm): Khối u và nang làm buồng trứng trở nên nặng và mất cân bằng, khiến nó dễ xoay quanh trục cuống mạch chứa mạch máu nuôi buồng trứng. Trong trường hợp xoắn do nang thì được gọi là xoắn nang buồng trứng.
• Điều trị hiếm muộn/vô sinh với hormone: Điều trị bằng hormone trong các phương pháp hỗ trợ sinh sản có kích thích buồng trứng (như IVF, IUI) khiến buồng trứng phát triển nhanh và lớn hơn bình thường. Kết quả là buồng trứng trở nên dễ di động và nặng hơn, làm tăng nguy cơ bị xoắn.
• Mang thai 3 tháng đầu: Đây là giai đoạn mà tử cung phát triển và bắt đầu thay đổi vị trí trong ổ bụng, kéo theo sự dịch chuyển của buồng trứng. Đồng thời, các nang xuất hiện trong thai kỳ có thể làm tăng trọng lượng buồng trứng, khiến nó dễ bị xoắn hơn.
• Bất thường vùng chậu: Một số trường hợp có dây chằng buồng trứng bẩm sinh dài hoặc mô nâng đỡ buồng trứng yếu. Những tình trạng này làm cho buồng trứng có khả năng di động nhiều hơn. Từ đó khiến buồng trứng dễ xoắn hơn dù người bệnh không có u hay đang mang thai.
• Tiền sử xoắn buồng trứng: Phụ nữ từng bị xoắn buồng trứng có nguy cơ tái xoắn cao. Nguyên nhân là do các cấu trúc nâng đỡ (dây chằng, mô liên kết) có thể bị yếu đi hoặc thay đổi giải phẫu sau lần xoắn trước đó. Tình trạng này làm buồng trứng dễ xoắn trở lại, đặc biệt nếu có yếu tố kèm theo như u nhỏ hoặc thay đổi nội tiết.

Ngoài ra, một số trường hợp xoắn buồng trứng xảy ra mà không tìm thấy nguyên nhân cụ thể nào. Nghĩa là xoắn không phải do có u, nang, mang thai hay do điều trị nội tiết. Trường hợp này gọi là xoắn buồng trứng tự phát.

Các nghiên cứu và tài liệu y học ghi nhận, cơ chế gây xoắn buồng trứng tự phát có thể liên quan đến chuyển động mạnh, tăng áp lực bụng (như ho, rặn) hoặc buồng trứng di động quá mức.

Xem thêm: Xuất huyết buồng trứng là gì?

Xoắn buồng trứng có nguy hiểm không?

Xoắn buồng trứng là một tình trạng cấp cứu đặc biệt nghiêm trọng. Nếu không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ. Chỉ cần vài giờ thiếu máu cũng có thể làm hoại tử buồng trứng, dẫn đến vô sinh.

Mặc dù hiếm nhưng tình trạng nghiêm trọng của xoắn buồng trứng hoàn toàn có thể đe dọa đến tính mạng. Nguyên nhân do hoại tử mô không được phẫu thuật loại bỏ kịp thời, từ đó gây viêm phúc mạc và thậm chí là nhiễm trùng huyết. Nhiễm trùng huyết có thể gây tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng và đúng cách.

Ngay cả khi được xử trí đúng lúc và không dẫn đến tử vong, nhưng việc chậm trễ trong điều trị có thể buộc phải cắt bỏ buồng trứng. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nội tiết và khả năng sinh sản về sau.

Nếu xoắn buồng trứng khi mang thai (đặc biệt là 3 tháng đầu) sẽ làm tăng nguy cơ sảy thai sớm. Một số thai phụ phải mổ sớm trong thai kỳ và tăng đáng kể nguy cơ biến chứng sản khoa [2].

Nếu xoắn buồng trứng ở trẻ em có thể khiến trẻ mất một bên buồng trứng nếu không can thiệp sớm. Điều này gây ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống nội tiết, gây rối loạn dậy thì và làm giảm khả năng sinh sản trong tương lai [3].

Chẩn đoán và điều trị xoắn buồng trứng

Tất cả tình trạng xoắn buồng trứng đều phải dựa trên các đánh giá triệu chứng, kết quả chẩn đoán hình ảnh và bắt buộc phải phẫu thuật để tháo xoắn.

Bác sĩ có thể nghi ngờ xoắn buồng trứng nếu phụ nữ có ba triệu chứng đặc trưng sau:

• Đau bụng dưới đột ngột, dữ dội, thường lệch về một bên.
• Buồn nôn và/hoặc nôn.
• Có một khối u phần phụ (phát hiện khi thăm khám hoặc trên siêu âm).

Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân thường không sốt. Tuy nhiên, khi tình trạng kéo dài và buồng trứng bắt đầu hoại tử, bệnh nhân có thể xuất hiện sốt nhẹ đến sốt cao. Sự hiện diện của sốt là một dấu hiệu cảnh báo tình trạng đang trở nên nghiêm trọng và cần can thiệp khẩn cấp hơn nữa.

Tiếp theo cần phải sử dụng các kỹ thuật hình ảnh xác định đúng tình trạng xoắn buồng trứng. Siêu âm Doppler ngã âm đạo là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng nhất.

Siêu âm Doppler màu không chỉ giúp phát hiện buồng trứng to, phù nề, có nang hay khối u, mà còn cho thấy sự suy giảm hoặc mất hoàn toàn tín hiệu dòng máu đến buồng trứng. Nếu có dấu hiệu “xoáy nước” (whirlpool sign) thì có thể khẳng định là xoắn buồng trứng.

Trong phần lớn các trường hợp, khi triệu chứng lâm sàng rõ ràng và hình ảnh siêu âm gợi ý nhiều đến xoắn buồng trứng, bệnh nhân sẽ được chỉ định phẫu thuật nội soi cấp cứu. Nội soi vừa là phương pháp chẩn đoán xác định, vừa là phương pháp điều trị tháo xoắn ngay lập tức.

Nếu kết quả siêu âm không đủ để đưa ra kết luận chẩn đoán sẽ cần chụp CT hoặc MRI. Các phương pháp này chỉ được cân nhắc trong những ca bệnh không biểu hiện triệu chứng rõ ràng hoặc khi cần loại trừ các nguyên nhân phức tạp khác có thể gây xoắn buồng trứng.

Xem thêm: Viêm buồng trứng

Quan trọng nhất là phải phẫu thuật để tháo xoắn buồng trứng. Việc này cần thực hiện càng sớm càng tốt, không thể trì hoãn và cũng không thể điều trị bằng thuốc. Mục tiêu phẫu thuật nhằm khôi phục lại lưu lượng máu và bảo tồn chức năng buồng trứng.

Tuy nhiên, trường hợp nghiêm trọng khi buồng trứng đã hoại tử thì giải pháp duy nhất là phải phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng và vòi trứng bị xoắn. Việc phẫu thuật này nhằm ngăn ngừa biến chứng toàn thân như nhiễm trùng huyết.

Nếu bệnh nhân là trẻ em, phụ nữ trẻ, chưa sinh con thì bác sĩ sẽ cố gắng bảo tồn chức năng buồng trứng. Mục đích là giúp duy trì chức năng nội tiết và khả năng sinh sản lâu dài.

Hướng dẫn phòng ngừa xoắn buồng trứng

Trên thực tế, không có giải pháp nào để chủ động phòng ngừa xoắn buồng trứng ngoài việc thăm khám phụ khoa định kỳ. Các chuyên gia khuyến cáo nên khám phụ khoa hàng năm để phát hiện sớm tình trạng này.

Thông qua siêu âm phụ khoa định kỳ, bác sĩ có thể theo dõi kích thước u nang, sự thay đổi cấu trúc buồng trứng hoặc bất thường giải phẫu tiềm ẩn. Từ đó có hướng can thiệp để ngăn ngừa xoắn buồng trứng ngay cả khi chưa có triệu chứng.

Đặc biệt, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, đang điều trị hiếm muộn hoặc đang mang thai càng cần chủ động khám phụ khoa để bảo vệ sức khỏe sinh sản lâu dài.

Lời kết

Như vậy, bài viết đã giúp bạn hiểu rõ về xoắn buồng trứng. Đây là một tình trạng cấp cứu có thể gây hoại tử buồng trứng nếu không được xử trí kịp thời. Do đó cần thăm khám phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây xoắn buồng trứng.

Xem thêm

• Bị nhói ở buồng trứng là gì?
• U bì buồng trứng là gì?
• Dấu hiệu lạc nội mạc buồng trứng

Nguồn nghiên cứu và tài liệu tham khảo:

[1] Nghiên cứu “Ovarian Torsion” (Xoắn buồng trứng).

[2] Tài liệu “Adnexal Torsion during Pregnancy: Diagnosis, Treatment, and Prognosis” (Xoắn phần phụ trong thai kỳ: Chẩn đoán, điều trị và tiên lượng).

[3] Tài liệu “Adnexal Torsion in Adolescents” (Xoắn phần phụ ở thanh thiếu niên).