Viêm âm đạo: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị, phòng ngừa

Viêm âm đạo là bệnh xảy ra khi niêm mạc âm đạo bị viêm viêm hoặc kích ứng, ảnh hưởng đến phụ nữ mọi lứa tuổi. Mặc dù không đe dọa tính mạng, bệnh có thể gây ngứa, rát, khí hư bất thường. Trường hợp nặng có thể ảnh hưởng sức khỏe sinh sản nếu không điều trị. Bài viết này của Diag sẽ giúp hiểu rõ về viêm âm đạo cũng như cách phòng ngừa hiệu quả.

Viêm âm đạo là gì?

Viêm âm đạo (Vaginitis) là tình trạng viêm hoặc kích ứng niêm mạc âm đạo – ống dẫn nối từ âm hộ đến cổ tử cung. Khi bị viêm, âm đạo có thể xuất hiện tình trạng sưng, đỏ hoặc tiết dịch bất thường. Đây là lý do gây ra cảm giác ngứa, rát, nóng bỏng và gây đau khi đi vệ sinh hoặc quan hệ.

Âm đạo có hệ vi sinh tự nhiên, chủ yếu là vi khuẩn có lợi Lactobacillus. Những vi sinh này giúp duy trì môi trường âm đạo có độ pH acid nhẹ (khoảng 3.8 – 4.5). Đây là mức để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng gây bệnh. Khi môi trường pH mất cân bằng, các tác nhân gây bệnh sẽ phát triển quá mức, dẫn đến viêm âm đạo.

Nguyên nhân gây viêm âm đạo

Những lý do gây bệnh bao gồm:

• Viêm âm đạo do vi khuẩn (Bacterial Vaginosis – BV): Đây là nguyên nhân phổ biến gây viêm âm đạo. Bệnh xảy ra khi vi khuẩn kỵ khí Gardnerella vaginalis phát triển quá mức, làm giảm số lượng vi khuẩn có lợi Lactobacillus. Dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh âm đạo.
• Viêm âm đạo do nấm Candida (Vaginal Candidiasis): Đây là loại nấm men sống ký sinh trong âm đạo. Khi môi trường âm đạo do dùng kháng sinh kéo dài, bệnh tiểu đường, mang thai hoặc suy giảm miễn dịch thì nấm Candida có thể phát triển quá mức. Đây là nguyên nhân dẫn đến viêm âm đạo do nấm Candida.
• Viêm âm đạo do ký sinh trùng Trichomonas vaginalis: Đây là KST lây truyền qua đường tình dục. Khi nhiễm, âm đạo sẽ tiết khí hư màu vàng xanh, có lẫn bọt và mùi hôi. Đi kèm là cảm giác ngứa ngáy, rát âm hộ và âm đạo, bị nóng rát khi đi tiểu và quan hệ cũng như đau bụng dưới.
• Viêm teo âm đạo (Atrophic Vaginitis): Thường xảy ra ở phụ nữ mãn kinh do suy giảm estrogen, khiến niêm mạc âm đạo mỏng, khô, dễ bị viêm hoặc tổn thương.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng viêm âm đạo có thể kể đến như:

• Kích ứng do hóa chất hoặc vật lý: xà phòng thơm, dung dịch vệ sinh có chất tẩy mạnh, bao cao su chứa chất diệt tinh trùng.
• Dị ứng hoặc các bệnh da liễu vùng kín.
• Vệ sinh vùng kín không đúng cách hoặc mặc quần áo ẩm ướt, chật.
• Các bệnh như tiểu đường, suy giảm miễn dịch.

Những yếu tố nguy cơ của viêm âm đạo

Ngoài các nguyên nhân đề cập phía trên, các yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh gồm:

• Nồng độ estrogen thay đổi trong thai kỳ, kinh nguyệt hoặc mãn kinh làm mất cân bằng môi trường âm đạo. Đây là điều kiện để vi khuẩn và nấm sinh sôi.
• Lạm dụng kháng sinh hoặc steroid trong thời gian dài. Kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn có lợi khiến hệ vi sinh mất cân bằn. Khiến vi khuẩn và nấm sinh sôi.
• Quan hệ không dùng bao cao su hoặc nhiều bạn tình. Làm tăng nguy cơ lây nhiễm ký sinh trùng, vi khuẩn gây viêm âm đạo và các bệnh tình dục.
• Thụt rửa sâu hoặc dùng dung dịch vệ sinh chứa hóa chất mạnh làm mất cân bằng vi sinh vật và kích ứng niêm mạc âm đạo.
• Mặc quần áo chật, ẩm ướt, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm phát triển.
• Bệnh nền như tiểu đường hoặc HIV/AIDS làm tăng nguy cơ viêm âm đạo.
• Sử dụng sản phẩm hoặc dụng cụ phụ khoa không đúng cách có thể gây kích ứng và đưa vi khuẩn vào sâu trong âm đạo.
• Căng thẳng, stress kéo dài ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. Làm giảm khả năng chống lại vi khuẩn và nấm gây viêm âm đạo.
• Chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng, thiếu vitamin và khoáng chất. Làm suy giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ viêm nhiễm.
• Trẻ em gái và phụ nữ mãn kinh có nguy cơ cao do đặc điểm sinh lý và thay đổi nội tiết tố.

Xem thêm: Ngứa âm đạo bên ngoài

Triệu chứng viêm âm đạo

Triệu chứng viêm âm đạo phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, nhưng thường bao gồm:

• Khí hư thay đổi màu sắc bất thường: Màu sắc thay đổi tùy theo nguyên nhân, phản ánh loại vi sinh vật gây viêm và mức độ nhiễm trùng. Khí hư ở người bị viêm âm đạo thường có màu trắng, xám, vàng hoặc xanh.
• Khí hư có sự bất thường về cấu trúc: Có thể loãng, đặc hoặc vón cục như bã đậu.
• Có mùi hôi khó chịu, nhất là sau khi quan hệ tình dục.
• Cảm giác ngứa ngáy, nóng rát ở vùng âm đạo, âm hộ.
• Rát khi đi tiểu hoặc quan hệ tình dục do niêm mạc bị tổn thương và kích ứng.
• Sưng, đỏ, viêm ở vùng da quanh âm đạo.
• Chảy máu âm đạo hoặc đau bụng dưới.

Ngoài ra, triệu chứng của bệnh còn có sự khác biệt tùy theo nguyên nhân:

• Viêm âm đạo do vi khuẩn (BV): Dịch tiết có màu trắng ngả xám, loãng và hôi tanh sau quan hệ, thường ít hoặc không ngứa.
• Viêm âm đạo do nấm Candida: Khí hư có màu trắng, đặc, vón cục như bã đậu, không hoặc ít mùi, ngứa rát nhiều, âm đạo đỏ và rát.
• Viêm âm đạo do Trichomonas: Dịch tiết thường có màu vàng ngả xanh, lẫn bọt và hôi, ngứa, rát, nóng rát khi tiểu tiện.

Viêm âm đạo có nguy hiểm không?

Nếu phát hiện và điều trị dứt điểm, viêm âm đạo thường không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không can thiệp kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và chất lượng cuộc sống.

• Viêm cổ tử cung và viêm phần phụ (viêm vùng chậu): Nếu viêm âm đạo không được điều trị, vi khuẩn có thể lan từ âm đạo lên cổ tử cung và các cơ quan sinh dục trên như vòi trứng, tử cung, buồng trứng, gây viêm vùng chậu. Bệnh còn có thể gây đau vùng chậu mạn tính hoặc vòi trứng bị tổn thương.
• Vô sinh hoặc hiếm muộn: Viêm âm đạo làm mất cân bằng môi trường âm đạo, gây khí hư nhiều và có thể làm tắc vòi trứng. Điều này cản trở tinh trùng gặp trứng, làm giảm khả năng thụ thai.
• Tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung: Tổn thương vòi trứng do viêm có thể khiến trứng đã thụ tinh không di chuyển về tử cung mà phát triển ngay trong vòi trứng, gây thai ngoài tử cung – một tình trạng nguy hiểm cần can thiệp kịp thời.
• Ảnh hưởng đến thai kỳ: Mẹ bầu bị viêm âm đạo làm tăng nguy cơ sinh non, sảy thai, vỡ ối sớm và sinh con nhẹ cân. Vi khuẩn hoặc nấm có thể lây sang thai nhi, gây các bệnh về da, mắt, hô hấp và suy giảm miễn dịch ở trẻ sơ sinh.
• Ảnh hưởng tâm lý và chất lượng cuộc sống: Tình trạng ngứa, rát, khí hư nhiều và mùi hôi khiến phụ nữ cảm thấy khó chịu, tự ti, lo lắng, ảnh hưởng đến đời sống tình dục và tinh thần.
• Tăng nguy cơ nhiễm bệnh tình dục (STDs): Viêm âm đạo làm tổn thương niêm mạc âm đạo, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh như lậu, HIV, chlamydia dễ dàng xâm nhập và phát triển.
• Các biến chứng nghiêm trọng khác: Viêm nội mạc tử cung, áp xe tử cung, viêm phúc mạc do viêm nhiễm lan rộng. Nếu không điều trị, bệnh có thể làm tăng nguy cơ bị ung thư cổ tử cung do liên quan đến virus HPV.

Phương pháp chẩn đoán viêm âm đạo

Để xác định chính xác nguyên nhân gây viêm âm đạo, bác sĩ sẽ thực hiện một số bước và xét nghiệm như sau:

• Hỏi triệu chứng và tiền sử bệnh để xác định dấu hiệu và nguy cơ.
• Khám vùng kín bằng mỏ vịt để quan sát niêm mạc và dịch tiết.
• Lấy mẫu dịch soi tươi phát hiện nhanh nấm, trùng roi và tế bào vi khuẩn đặc trưng.
• Đo pH âm đạo: pH >4.5 gợi ý viêm do vi khuẩn hoặc trùng roi.
• Test mùi amine (KOH test) phát hiện mùi hôi đặc trưng của viêm do vi khuẩn.
• Nugent score (Gram stain) đánh giá chính xác viêm do vi khuẩn.
• Xét nghiệm PCR phát hiện DNA vi khuẩn, nấm, trùng roi với độ chính xác cao.
• Xét nghiệm các bệnh lây qua đường tình dục để phát hiện và điều trị kịp thời.

Hướng điều trị viêm âm đạo

Điều trị viêm âm đạo do vi khuẩn (Bacterial Vaginosis – BV)

• Điều trị bằng thuốc kháng sinh như Metronidazole, Clindamycin dạng uống đặt viên/ gel âm đạo.

Điều trị viêm âm đạo do nấm Candida

• Điều trị bằng thuốc chống nấm nhóm Azole như Fluconazole đường uống hoặc Clotrimazole bôi ngoài hoặc đặt âm đạo.

Điều trị viêm âm đạo do Trichomonas vaginalis

• Sử dụng thuốc Metronidazole hoặc Tinidazole đường uống.
• Nên kiêng quan hệ tình dục để đảm bảo hiệu quả, tránh lây cho bạn tình.

Điều trị viêm teo âm đạo (Atrophic Vaginitis)

• Sử dụng bổ sung hormone estrogen qua đường uống hoặc đặt âm đạo để cải thiện tình trạng niêm mạc khô, mỏng.

Biện pháp hỗ trợ trong điều trị viêm âm đạo:

• Bổ sung probiotics để cân bằng hệ vi sinh âm đạo, hỗ trợ phục hồi môi trường âm đạo tự nhiên.
• Vệ sinh vùng kín đúng cách. Tránh thụt rửa sâu hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh có chất tẩy mạnh.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát.
• Thay quần lót thường xuyên để hạn chế vi khuẩn, nấm phát triển.
• Kiêng quan hệ tình dục trong thời gian điều trị.

Những điều cần lưu ý khi điều trị viêm âm đạo

Để điều trị hiệu quả, mọi người cần lưu ý những điều như:

• Không tự ý dùng thuốc không có chỉ định bác sĩ để tránh điều trị sai, kháng thuốc hoặc làm bệnh nặng hơn.
• Nếu triệu chứng không cải thiện sau điều trị hoặc tái phát nhiều lần, cần tái khám để được đánh giá lại và điều chỉnh phác đồ phù hợp.
• Khuyến khích bạn tình điều trị trong trường hợp viêm âm đạo do Trichomonas hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Biện pháp phòng ngừa viêm âm đạo

Để phòng ngừa viêm âm đạo, mọi người nên:

• Vệ sinh vùng kín hàng ngày bằng nước sạch, lau từ trước ra sau.
• Tránh thụt rửa âm đạo hoặc dùng dung dịch vệ sinh có hóa chất mạnh.
• Mặc quần lót bằng cotton thoáng khí, thay thường xuyên.
• Thay băng vệ sinh đúng cách trong kỳ kinh.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường.
• Quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su.
• Khám phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý phụ khoa15.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Mọi người nên thăm khám y tế nếu xuất hiện các vấn đề như:

• Triệu chứng viêm âm đạo kéo dài trên 1 tuần không khỏi.
• Khí hư có màu lạ, mùi hôi nặng, ngứa rát nhiều.
• Cảm giác rát khi đi tiểu hoặc giao hợp.
• Có sốt hoặc đau bụng dưới.
• Đang mang thai có dấu hiệu viêm âm đạo.
• Viêm nhiễm tái phát nhiều lần.

Viêm âm đạo là bệnh phổ biến nhưng không nên chủ quan. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và tuân thủ điều trị giúp bạn nhanh hồi phục và tránh biến chứng. Đồng thời, duy trì thói quen vệ sinh đúng cách và lối sống lành mạnh giúp phòng ngừa viêm âm đạo hiệu quả. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ viêm âm đạo, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được khám và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Âm đạo nổi hạt nhỏ