Mãn kinh sớm ở tuổi 30, 25, 20: Nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị

Lưu ý: Thông tin y khoa trong bài viết chỉ mang tính tham khảo và không thay thế cho chẩn đoán, tư vấn, điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Mọi quyết định áp dụng thông tin y khoa trong bài viết cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá dựa trên nhu cầu và tình trạng sức khỏe cụ thể trước khi thực hiện.

Nguyên nhân gây mãn kinh sớm trước 30 tuổi

Mãn kinh hoàn toàn có thể xảy ra ở độ tuổi rất trẻ từ 20 – 30 tuổi nhưng với tỷ lệ rất hiếm, xấp xỉ 0.1% hoặc thấp hơn.

Các trường hợp mãn kinh xảy ra sớm trước 30 tuổi đều được xác định là mắc bệnh suy buồng trứng sớm (Premature Ovarian Insufficiency – POI). Những phụ nữ này có buồng trứng ngừng hoạt động sớm, dẫn tới vô kinh ít nhất 4 tháng liên tiếp với nồng độ hormone FSH tăng cao và estrogen hạ thấp. Tuy nhiên, nguyên nhân chính xác gây nên POI ở từng trường hợp là khác nhau.

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nữ giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn, kinh nguyệt
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Vì sao mãn kinh sớm trước 30 tuổi rất hiếm gặp?

Mỗi phụ nữ đã có khoảng 1 – 2 triệu nang noãn ngay từ lúc chào đời, và số lượng nang noãn giảm còn khoảng 300.000 – 500.000 khi bước vào độ tuổi dậy thì. Đến độ tuổi 20 – 25, số lượng nang noãn tiếp tục giảm nhưng vẫn còn rất nhiều đủ để duy trì chu kỳ kinh nguyệt và chức năng nội tiết ổn định trong ít nhất 15 – 25 năm tiếp theo [1].

Bên cạnh đó, cơ thể người phụ nữ trước 30 tuổi được đánh giá là có cơ chế bảo vệ buồng trứng mạnh mẽ nhất.

• Hệ miễn dịch ổn định, ít nguy cơ tự miễn tấn công buồng trứng.
• Tế bào buồng trứng còn trẻ và ít tổn thương do stress oxy hóa.
• Nội tiết tố sinh dục được sản xuất đều đặn, đảm bảo chu kỳ hoạt động bình thường.

Nếu chưa có yếu tố phá hủy mạnh (như hóa trị, xạ trị, đột biến di truyền nặng, tự miễn cấp tính) thì buồng trứng khó suy giảm chức năng sớm một cách tự nhiên.

Vậy nên, việc hết sạch nang noãn hoặc buồng trứng ngừng hoạt động hoàn toàn trước 30 tuổi là một vấn đề sinh học rất bất thường. Ước tính tỷ lệ phụ nữ dưới 30 bị mãn kinh sớm là khoảng 0.1%, đối với phụ nữ dưới 20 bị mãn kinh sớm xấp xỉ 0.01%.

Những trường hợp này nếu xác định được nguyên nhân rõ ràng thường liên quan đến yếu tố di truyền, bệnh tự miễn, nhiễm trùng nặng hiếm gặp, hoặc sau khi thực hiện hóa trị, xạ trị và phẫu thuật buồng trứng.

Mãn kinh sớm ở tuổi 30 – Tỷ lệ hiếm khoảng 0.1%

Mãn kinh ở tuổi 30 thường không xảy ra một cách tự nhiên mà thường là hậu quả của các yếu tố như bệnh lý tự miễn, bất thường nhiễm sắc thể, hoặc ảnh hưởng từ điều trị ung thư như hóa trị, xạ trị [2, 3].

Phụ nữ mãn kinh trong trường hợp này có dấu hiệu rối loạn kinh nguyệt kéo dài, nóng bừng, đổ mồ hôi đêm hoặc khô âm đạo từ sớm. Mặc dù khó mang thai nhưng khả năng mang thai tự nhiên vẫn có thể xảy ra, tuy nhiên tỷ lệ thành công là rất thấp và cần hỗ trợ sinh sản.

Xem thêm: Mãn kinh muộn

Mãn kinh sớm ở tuổi 25 – Tỷ lệ cực hiếm thấp hơn 0.1%

Mãn kinh ở tuổi 25 là hiện tượng cực hiếm. Mãn kinh sớm ở độ tuổi này thường không xảy ra tự nhiên mà gần như luôn liên quan đến các yếu tố bệnh lý. Chẳng hạn như bất thường nhiễm sắc thể, bệnh tự miễn, hoặc hậu quả do điều trị ung thư từ tuổi thiếu niên [4].

Những trường hợp mãn kinh ở tuổi 25 có chức năng buồng trứng bị tổn thương từ rất sớm. Điều này dẫn đến sự suy giảm khả năng sản xuất estrogen cùng với các rối loạn rụng trứng. Phụ nữ mãn kinh ở độ tuổi này thường có khả năng mang thai rất thấp cũng như chịu tác động sức khỏe mạnh mẽ so với mãn kinh tự nhiên.

Mãn kinh sớm ở tuổi 20 – Tỷ lệ cực kỳ hiếm khoảng 0.01%

Trường hợp này được y học ghi nhận với tỷ lệ cực kỳ thấp khoảng xấp xỉ 0.01%. Hiện tượng ngừng kinh hoàn toàn ở tuổi 20 là biểu hiện nặng của suy buồng trứng sớm. Đặc biệt là có liên quan đến các rối loạn di truyền bẩm sinh, như hội chứng Turner, đột biến gen FOXL2 hoặc tiền đột biến gen FMR1 [5, 6, 7].

Phụ nữ trong những trường hợp này có buồng trứng không phát triển đầy đủ ngay từ tuổi dậy thì. Kết quả là thiếu hụt nội tiết tố estrogen nghiêm trọng, gây chậm phát triển tuyến vú và mất kinh nguyệt sau giai đoạn đầu dậy thì.

Ngoài yếu tố di truyền, một số bệnh lý chuyển hóa hiếm (như galactosemia hoặc thalassemia thể nặng) có thể gây mãn kinh sớm ở độ tuổi 20 hoặc thậm chí nhỏ hơn.

Mãn kinh trước 30 tuổi có phải là “tiền mãn kinh” không?

Không. Mãn kinh trước 30 tuổi không không phải là tiền mãn kinh như ở phụ nữ bình thường mà là vấn đề liên quan đến bệnh lý POI.

Ở những người bị mãn kinh sớm trước 30 tuổi thì quá trình tiền mãn kinh vẫn xảy ra, nhưng trường hợp này được gọi là “tiền mãn kinh sớm” – là giai đoạn khởi phát của bệnh lý suy buồng trứng sớm.

Giai đoạn này vẫn có biểu hiệu/triệu chứng trước khi mất kinh hoàn toàn, như rối loạn chu kỳ kinh nguyệt kéo dài hoặc rụng trứng không đều. Tuy nhiên, đây là các dấu hiệu cho thấy tình trạng sức khỏe nghiêm trọng cần thăm khám bác sĩ sớm.

Việc chẩn đoán sớm POI ở giai đoạn này sẽ giúp tìm ra đúng nguyên nhân gây bệnh. Từ đó có thể chữa trị và áp dụng các phương pháp bảo tồn khả năng sinh sản trước khi buồng trứng suy kiệt hoàn toàn.

Mãn kinh sớm trước 30 ảnh hưởng sức khỏe thế nào?

Phụ nữ mãn kinh sớm có mức estrogen suy giảm đáng kể. Đây là một nội tiết tố quan trọng, đóng vai trò then chốt trong nhiều quá trình sinh lý của cơ thể. Thiếu hụt estrogen sẽ làm tăng nhiều nguy cơ sức khỏe như:

• Loãng xương, gãy xương sớm: Thiếu hụt estrogen kéo dài sẽ làm tăng tốc độ tiêu xương và giảm mật độ khoáng chất xương. Phụ nữ mãn kinh sớm có nguy cơ gãy xương cao gấp 2 – 3 lần so với người mãn kinh đúng tuổi.
• Bệnh tim mạch sớm: Suy giảm estrogen từ sớm làm thay đổi cấu trúc mạch máu, giảm giãn mạch, tăng stress oxy hóa và rối loạn lipid máu. Từ đó làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
• Sa sút trí tuệ, suy giảm nhận thức: Phụ nữ mãn kinh sớm có nguy cơ cao mắc bệnh Alzheimer.
• Trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ: Sự sụt giảm estrogen ảnh hưởng trực tiếp đến serotonin và các chất dẫn truyền thần kinh. Kết quả là dẫn đến các rối loạn tâm lý và giấc ngủ.
• Đái tháo đường sớm: Nguy cơ kháng insulin và rối loạn đường huyết tăng lên đáng kể do thiếu estrogen. Từ đó dẫn đến tiểu đường type 2 và béo phì.
• Mất chức năng sinh sản tự nhiên: POI dẫn đến việc buồng trứng ngừng sản xuất trứng một cách ổn định. Điều này khiến khả năng thụ thai tự nhiên trở nên cực kỳ thấp. Để có con thì hầu hết phụ nữ bị POI cần được can thiệp hỗ trợ sinh sản.

Chẩn đoán nguyên nhân mãn kinh sớm trước 30 tuổi

Một phụ nữ dưới 30 tuổi có thể được chẩn đoán mắc suy buồng trứng sớm (POI) nếu có đầy đủ các tiêu chí sau:

• Vô kinh ít nhất 4 tháng liên tiếp.
• Kết quả FSH ≥ 25 IU/L ở 2 lần xét nghiệm cách nhau ít nhất 4 tuần.
• Đã được loại trừ các nguyên nhân khác: Thai kỳ, u tuyến yên, cường prolactin, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), stress, suy dinh dưỡng.

Đồng thời, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm nhiễm sắc thể đồ (karyotype), xét nghiệm gen để xác định nguyên nhân liên quan đến bất thường nhiễm sắc thể hoặc đột biến gen.

Điều trị và bảo vệ khả năng sinh sản do mãn kinh sớm

Điều trị mãn kinh sớm ở độ tuổi 30 không chỉ nhằm cải thiện triệu chứng mà còn nhằm đảm bảo khả năng sinh sản của người phụ nữ. Việc bảo tồn khả năng sinh sản cần thực hiện càng sớm càng tốt, với mức độ khẩn cấp cao nhất ngay sau khi có chẩn đoán POI.

• Nếu người phụ nữ vẫn còn nang noãn và mong muốn có con trong tương lai: Các phương pháp như đông lạnh trứng hoặc đông lạnh phôi cần được tư vấn và thực hiện ngay lập tức. Đây là cơ hội tốt nhất để có con bằng chính trứng của mình sau này.
• Nếu người phụ nữ vẫn còn trứng và muốn có con ngay: Cần thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm IVF với trứng tự thân.
• Nếu người phụ nữ không còn trứng: Cần thực hiện thụ tinh ống nghiệm IVF với trứng hiến tặng: Đây là giải pháp hiệu quả duy nhất để mang thai nếu đã suy kiệt dự trữ buồng trứng.

Phụ nữ mãn kinh sớm trước 30 cũng cần điều trị với hormone thay thế (HRT). Mục tiêu là cung cấp đủ hormone sinh dục giúp cơ thể hoạt động ổn định. Việc bổ sung này cũng hỗ trợ ngăn ngừa loãng xương, bệnh tim mạch và cải thiện chất lượng sống đáng kể.

Bên cạnh đó, việc hỗ trợ tâm lý dài hạn là rất quan trọng. Suy buồng trứng sớm có thể ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý, thậm chí gây khủng hoảng, lo âu, trầm cảm và giảm tự tin. Vậy nên phụ nữ cần được theo dõi tư vấn tâm lý lâu dài.

Nhìn chung, mãn kinh sớm ở tuổi 30 là một tình trạng hiếm gặp và có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người phụ nữ. Không chỉ gây suy giảm chức năng sinh sản nghiêm trọng mà còn làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các bệnh lý tiềm ẩn do thiếu hụt estrogen.

Nguồn nghiên cứu và tài liệu tham khảo:

[1] Nghiên cứu “Embryology, Ovarian Follicle Development” (Phôi học, Phát triển nang buồng trứng).

[2] Nghiên cứu “Premature Ovarian Insufficiency: Past, Present, and Future” (Suy buồng trứng sớm: Quá khứ, hiện tại và tương lai).

[3] Tài liệu “Early and premature menopause” (Mãn kinh sớm và mãn kinh sớm hơn bình thường).

[4] Nghiên cứu “Position statement on the diagnosis and management of premature/primary ovarian insufficiency (except Turner Syndrome)” (Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị suy buồng trứng sớm/nguyên phát – trừ Hội chứng Turner).

[5] Nghiên cứu “Premature Ovarian Insufficiency – an update on recent advances in understanding and management” (Suy buồng trứng sớm – cập nhật những tiến bộ gần đây trong việc hiểu biết và quản lý).

[6] Tài liệu “Primary Ovarian Insufficiency in Adolescents and Young Women” (Suy buồng trứng nguyên phát ở thanh thiếu niên và phụ nữ trẻ).

[7] Nghiên cứu “Premature ovarian failure” (Suy buồng trứng sớm).