Mãn kinh muộn là gì? Có phải bệnh không? Tốt hay xấu?

Lưu ý: Thông tin y khoa trong bài viết chỉ mang tính tham khảo và không thay thế cho chẩn đoán, tư vấn, điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Mọi quyết định áp dụng thông tin y khoa trong bài viết cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá dựa trên nhu cầu và tình trạng sức khỏe cụ thể trước khi thực hiện.

Mãn kinh muộn là gì?

Mãn kinh muộn (Late-Onset Menopause) là tình trạng người phụ nữ vẫn còn kinh nguyệt sau 55 tuổi và chỉ được chẩn đoán mãn kinh khi đã ngừng hành kinh ít nhất 12 tháng liên tiếp mà không có nguyên nhân bệnh lý hay can thiệp ngoại khoa nào.

Nguyên nhân khiến mãn kinh đến muộn

Nguyên nhân chính xác gây mãn kinh muộn vẫn được hiểu rõ. Tuy nhiên, nhiều báo cáo/nghiên cứu khoa học đã ghi nhận tình trạng này có liên quan đến các yếu tố nội tiết, lối sống, thể trạng, hoặc thậm chí là do nguyên nhân bệnh lý.

• Yếu tố di truyền: Phụ nữ dậy thì muộn có xu hướng mãn kinh muộn hơn. Cơ chế chính xác chưa được làm rõ, nhưng có thể do các yếu tố di truyền chung điều khiển “đồng hồ sinh học” của cả quá trình dậy thì và mãn kinh.
• Chỉ số BMI cao: Phụ nữ có chỉ số BMI cao thường mãn kinh muộn hơn, đặc biệt là người béo phì. Nguyên nhân là do mô mỡ có khả năng chuyển đổi một số hormone thành estrone, một dạng estrogen. Nồng độ estrone cao này có thể gây ra các chu kỳ kinh nguyệt không đều, không rụng trứng kéo dài, từ đó trì hoãn thời điểm được chẩn đoán là mãn kinh.
• Hoạt động thể chất cường độ vừa phải: Thói quen này có thể ổn định khả năng tiết hormone sinh dục, giảm stress oxy hóa và cải thiện chức năng mạch máu, qua đó trì hoãn mãn kinh.
• Chế độ ăn giàu sữa ít béo và chất béo không bão hòa: Các thực phẩm này có thể giảm viêm hệ thống và làm chậm sự suy giảm nang noãn theo thời gian. Từ đó góp phần trì hoãn mãn kinh tự nhiên [1].
• Rối loạn tuyến giáp: Bệnh có thể làm tăng mức estrogen kéo dài, từ đó khiến quá trình suy giảm chức năng buồng trứng tự nhiên diễn ra chậm hơn.

Yếu tố di truyền cũng có thể là một nguyên nhân. Trường hợp này liên quan đến các gen sửa chữa ADN (như gen BRCA1/2, CHEK2) hoặc tín hiệu FSH-β của hệ trục nội tiết. Kết quả là làm chậm quá trình suy giảm dự trữ nang noãn, kéo dài chức năng buồng trứng và dẫn tới mãn kinh muộn [2].

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nữ giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn, kinh nguyệt
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Vì sao nhiều người muốn mãn kinh đến muộn?

Duy trì nội tiết tố nữ (đặc biệt là estrogen) chính là lý do hàng đầu mà nhiều người mong muốn trì hoãn mãn kinh. Estrogen là hormone quan trọng giúp duy trì vẻ đẹp và độ đàn hồi của da. Mãn kinh đến muộn đồng nghĩa với việc chị em sẽ kéo dài tuổi xuân thêm một thời gian nữa.

Mong muốn mãn kinh đến muộn cũng nhằm mục đích kéo dài khả năng sinh sản. Đây thực sự là một tin vui với nhiều chị em phụ nữ mong muốn được làm mẹ ở độ tuổi trung niên, đặc biệt là ở những người đã từng trì hoãn có con trước đó vì lý do kinh tế hoặc điều kiện sức khỏe không cho phép.

Hơn nữa, việc duy trì estrogen trong cơ thể lâu dài còn giúp bảo vệ tim mạch, mật độ xương và một số vấn đề sinh lý. Điều này giúp chị em tránh được những nguy cơ bệnh tim tiềm ẩn, hạn chế xơ vữa động mạch, tăng huyết áp hay giảm nguy cơ loãng xương rõ rệt.

Xem thêm: Mãn kinh sớm

Nhiều phụ nữ cũng lo ngại về vấn đề thay đổi tâm sinh lý sau mãn kinh có thể ảnh hưởng đến công việc và đời sống hôn nhân lâu dài. Vậy nên họ cũng mong muốn mãn kinh muộn để có thể cân bằng cuộc sống, duy trì hiệu suất làm việc, cảm xúc ổn định và ham muốn tình dục.

Tuy nhiên, mãn kinh là một quá trình tự nhiên tất yếu thường xảy ra ở độ tuổi 50. Vậy nên nhiều người cũng đang băn khoăn liệu mãn kinh muộn có phải là một bệnh lý hay không? Bên cạnh những lợi ích sức khỏe và tâm sinh lý thì mãn kinh đến muộn có thể tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe nào?

Mãn kinh muộn có phải là bệnh lý không?

Các chuyên gia y tế khẳng định: Mãn kinh muộn không phải là bệnh lý nếu diễn ra tự nhiên sau 55 tuổi và không kèm theo các triệu chứng bất thường, như kinh nguyệt không đều, cường kinh, rong kinh kéo dài hoặc có biểu hiện tăng estrogen bất thường.

Mãn kinh muộn chỉ được xem là bệnh lý khi có dấu hiệu nghi ngờ nguyên nhân bệnh lý hoặc gây biến chứng lâm sàng dựa theo các tiêu chuẩn chẩn đoán y học. Đặc biệt là khi chu kỳ kinh rối loạn, kéo dài hoặc có hiện tượng chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân.

Những trường hợp nghi ngờ mãn kinh muộn do bệnh lý/vấn đề sức khỏe liên quan đến nội tiết hoặc khối u, chẳng hạn như:

• U buồng trứng tiết estrogen.
• U tuyến yên tiết FSH hoặc LH.
• Cường giáp.
• Rối loạn nội tiết tố do sử dụng thuốc điều chỉnh nội tiết kéo dài.

Các vấn đề sức khỏe này có thể khiến mức nội tiết tố nữ tăng cao bất thường. Từ đó gây rối loạn chu kỳ kinh và làm chậm quá trình suy giảm chức năng buồng trứng. Hệ quả là cơ thể không thể bước vào giai đoạn mãn kinh một cách tự nhiên.

Vậy nên, các chuyên gia y tế nhấn mạnh rằng: Việc xác định mãn kinh đến muộn có phải là bệnh lý hay không phụ thuộc vào nguyên nhân và biểu hiện lâm sàng cụ thể.

Xem thêm: Mãn kinh sớm ở tuổi 30

Nguy cơ ung thư nếu mãn kinh đến muộn cần lưu ý

Mặc dù mang đến những lợi ích sức khỏe nhất định, nhưng nếu mức estrogen trong cơ thể tiếp tục duy trì trong thời gian dài cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ tiềm ẩn liên quan đến ung thư.

Ung thư vú

Phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư vú nếu phơi nhiễm estrogen kéo dài. Trong đó bao gồm cả việc tiếp xúc với estrogen do buồng trứng sản xuất hoặc bổ sung estrogen từ thuốc tránh thai, liệu pháp hormone.

Khi mãn kinh đến muộn, cơ thể người phụ nữ tiếp tục rụng trứng và sản xuất estrogen lâu hơn. Điều này sẽ khiến mô tuyến vú chịu tác động kích thích tăng sinh trong thời gian dài. Nếu mô tuyến vú tăng sinh một cách bất thường có thể dẫn đến hình thành các khối u ung thư vú.

Thời gian tiếp xúc với estrogen càng lâu đều liên quan đến nguy cơ ung thư vú cao hơn đáng kể, bao gồm những nguyên nhân như dậy thì sớm, mãn kinh muộn hoặc không sinh con.

Cứ mỗi 5 năm chậm mãn kinh làm tăng nguy cơ ung thư vú lên khoảng 6%. Cơ chế chính là sự tăng sinh lặp đi lặp lại của tế bào biểu mô tuyến vú dưới tác động của estrogen mà không có quãng nghỉ sinh lý – như khi mang thai hay mãn kinh đúng độ tuổi. Từ đó dẫn đến nguy cơ đột biến gen tích lũy theo thời gian [3].

Ung thư nội mạc tử cung

Đây là loại ung thư phụ khoa phổ biến nhất do phơi nhiễm estrogen kéo dài, bao gồm trường hợp mãn kinh đến muộn.

Ở những phụ nữ có mãn kinh đến muộn, niêm mạc tử cung tiếp tục tiếp xúc với estrogen do buồng trứng sản xuất trong thời gian dài hơn. Estrogen kích thích tế bào nội mạc tử cung tăng sinh liên tục. Nếu nồng độ estrogen không được điều hòa đúng cách bởi progesterone thì các tế bào nội mạc tử cung này có nguy cơ tiến triển thành ung thư.

Ung thư buồng trứng

Loại ung thư này có liên quan đến số lần rụng trứng và sự phơi nhiễm estrogen kéo dài.

Nếu mãn kinh đến muộn, buồng trứng phải hoạt động kéo dài và thực hiện nhiều chu kỳ rụng trứng hơn. Quá trình rụng trứng kéo dài sẽ gây tổn thương nhỏ trên bề mặt buồng trứng. Chính sự tái tạo liên tục này có thể dẫn đến tích lũy đột biến gen theo thời gian, dẫn đến tăng sinh tế bào buồng trứng và làm tăng nguy cơ ung thư buồng trứng.

Phơi nhiễm với estrogen do buồng trứng sản sinh kéo dài cũng là một yếu tố quan trọng – tương tự như trong cơ chế gây ung thư vú và nội mạc tử cung đã giải thích bên trên.

Estrogen có thể kích thích sự tăng sinh của các tế bào biểu mô buồng trứng hoặc các tế bào biểu mô lân cận vùng ống dẫn trứng. Nếu tiếp tục tiếp xúc estrogen thì tế bào có thể tăng sinh bất thường và dẫn đến ung thư.

Khi nào cần khám bác sĩ?

Mọi phụ nữ mãn kinh muộn sau 55 tuổi đều cần thăm khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa phụ khoa và nội tiết. Vì đây là mãn kinh nằm ngoài giới hạn bình thường (45 – 55 tuổi) nên cần đánh đánh giá sức khỏe toàn diện cũng như phát hiện sớm các nguy cơ bệnh lý tiềm ẩn.

Phụ nữ mãn kinh muộn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Vẫn còn hành kinh sau 55 tuổi.
• Rối loạn kinh nguyệt, chảy máu kinh kéo dài, đau bụng kinh dữ dội…
• Có tiền sử cá nhân/gia đình ung thư vú, buồng trứng, nội mạc tử cung.
• Có kế hoạch dùng hormone thay thế sau 60.

Việc thăm khám sớm giúp loại trừ nguyên nhân bệnh lý và hỗ trợ lên kế hoạch theo dõi, phòng ngừa phù hợp.

Nhìn chung, mãn kinh muộn có thể giúp chị em phụ nữ duy trì sắc đẹp cũng như giảm nguy cơ mắc loãng xương, tim mạch nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ ung thư nếu trì hoãn quá lâu. Nhiều trường hợp mãn kinh đến muộn là hiện tượng sinh lý bình thường, tuy nhiên một số khác có thể liên quan đến bệnh lý. Do đó cần thăm khám bác sĩ định kỳ để được theo dõi và có hướng điều trị ngay khi cần thiết.

Nguồn nghiên cứu và tài liệu tham khảo:

[1] Nghiên cứu “Reproductive and dietary determinants of the age at menopause in EPIC-Heidelberg” (Các yếu tố quyết định sinh sản và chế độ ăn uống của tuổi mãn kinh ở EPIC-Heidelberg).

[2] Nghiên cứu “Joint Genome-Wide Association Analyses Identified 49 Novel Loci For Age at Natural Menopause” (Phân tích liên kết toàn bộ hệ gen chung đã xác định được 49 vị trí gen mới trong độ tuổi mãn kinh tự nhiên).

[3] Nghiên cứu “Type and timing of menopausal hormone therapy and breast cancer risk: individual participant meta-analysis of the worldwide epidemiological evidence” (Loại và thời điểm điều trị hormone mãn kinh và nguy cơ ung thư vú).