Bổ sung nội tiết tố cho phụ nữ mãn kinh bằng hormone thay thế

Lưu ý: Thông tin y khoa trong bài viết chỉ mang tính tham khảo và không thay thế cho chẩn đoán, tư vấn, điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Mọi quyết định áp dụng thông tin y khoa trong bài viết cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá dựa trên nhu cầu và tình trạng sức khỏe cụ thể trước khi thực hiện.

Vì sao hormone thay thế được bác sĩ và chuyên gia khuyến nghị?

Việc bổ sung nội tiết tố (Hormone Replacement Therapy – HRT) được chứng minh là phương pháp hiệu quả nhất để giảm các triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh. Nhiều bác sĩ, chuyên gia và tổ chức y tế uy tín khuyến cáo phụ nữ ở giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh nên cân nhắc sử dụng estrogen bổ sung để hỗ trợ sức khỏe và nâng cao chất lượng sống [1].

Khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, cơ thể phụ nữ bắt đầu giảm dần rồi ngừng hẳn việc sản xuất hormone estrogen. Việc thiếu hụt estrogen không chỉ gây rối loạn nội tiết mà còn ảnh hưởng đến nhiều chức năng quan trọng khác của cơ thể:

• Điều hòa thân nhiệt → thiếu estrogen gây bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm.
• Bảo vệ tim mạch → giảm estrogen làm tăng nguy cơ xơ vữa và bệnh tim.
• Duy trì mật độ xương → thiếu estrogen dễ bị loãng xương, gãy xương.
• Giữ độ ẩm và độ dày niêm mạc âm đạo → thiếu estrogen làm niêm mạc teo mỏng, gây khô, đau rát, giảm ham muốn tình dục.
• Cân bằng tâm trạng và nhận thức → giảm estrogen gây lo âu, trầm cảm, suy giảm trí nhớ.

Cần lưu ý rằng, liệu pháp hormone thay thế là thuốc kê đơn, chứa các hormone tổng hợp có hoạt tính mạnh, được kiểm soát chặt chẽ và có chỉ định, chống chỉ định rõ ràng. Việc sử dụng HRT bắt buộc phải được bác sĩ kê đơn và theo dõi chặt chẽ. Tất cả liệu pháp bổ sung hormone nữ cần được sử dụng với liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất có thể.

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nữ giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn, kinh nguyệt
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Cách bổ sung nội tiết tố cho phụ nữ mãn kinh và tiền mãn kinh bằng HRT

1. Viên uống

Đây là liệu pháp HRT đườnhg uống cung cấp estrogen (đôi khi có cả progesterone) giúp bù đắp sự suy giảm tự nhiên của nội tiết tố. Khi sử dụng đúng cách, viên uống mang lại hiệu quả cao ở mức an toàn chấp nhận được. Nó giúp cơ thể phụ nữ mãn kinh duy trì mức hormone gần giống như trước mãn kinh. Đồng thời cũng hỗ trợ điều hòa hormone ở phụ nữ tiền mãn kinh.

• Thành phần: Chỉ chứa estrogen và/hoặc progestin dạng tổng hợp.
• Mục đích: Điều trị hiệu quả các triệu chứng toàn thân như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, phòng ngừa loãng xương.
• Đối tượng áp dụng:
  • Phụ nữ đang trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc đã mãn kinh.
  • Phụ nữ dưới 60 tuổi hoặc trong vòng 10 năm sau mãn kinh.
  • Không áp dụng cho người có tiền sử ung thư vú, bệnh gan, huyết khối, đột quỵ.
• Hiệu quả: Giảm nhanh và rõ rệt. Hiệu quả tăng cao nếu sử dụng đúng thời điểm và liều lượng theo chỉ định.
• Lưu ý:
  • Không tự ý sử dụng viên uống nội tiết mà chưa có chỉ định của bác sĩ.
  • Không nên dùng viên uống nội tiết kéo dài nhiều năm nếu không có chỉ định chuyên môn rõ ràng.
  • Cần ngừng thuốc và đi khám ngay nếu có triệu chứng đau ngực, đau chân, khó thở bất thường.

2. Miếng dán da

Miếng dán da hoạt động bằng cách cung cấp trực tiếp hormone estradiol vào máu qua da. Trong đó, estradiol là một dạng estrogen sinh học tương tự hormone tự nhiên trong cơ thể phụ nữ. Việc bổ sung hormone này giúp duy trì nồng độ estrogen ổn định hơn. Từ đó giảm thiểu dao động và tránh các tác dụng phụ liên quan đến chuyển hóa qua gan.

Miếng dán thường được áp dụng lên vùng da sạch, khô như bụng dưới hoặc mông, và thay đổi mỗi vài ngày tùy theo hướng dẫn sử dụng.

Một số nghiên cứu cho thấy việc sử dụng miếng dán da giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông so với đường uống, đặc biệt ở phụ nữ có nguy cơ huyết khối cao [2, 3].

• Thành phần: Chứa estradiol và/hoặc progestin.
• Mục đích: Điều trị hiệu quả các triệu chứng toàn thân như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, phòng ngừa loãng xương.
• Đối tượng áp dụng:
  • Phụ nữ đang trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc đã mãn kinh.
  • Phụ nữ dưới 60 tuổi hoặc trong vòng 10 năm sau mãn kinh.
  • Không áp dụng cho người có tiền sử ung thư vú, bệnh gan, huyết khối, đột quỵ.
• Hiệu quả: Giảm nhanh và rõ rệt chỉ sau vài tuần sử dụng.
• Lưu ý:
  • Không tự ý sử dụng miếng dán nội tiết mà chưa có chỉ định của bác sĩ.
  • Cần ngừng thuốc và đi khám ngay nếu có triệu chứng đau ngực, đau chân, khó thở bất thường.

Xem thêm: Phụ nữ tiền mãn kinh nên bổ sung vitamin gì?

3. Gel bôi ngoài da

Loại gel này giúp cơ thể hấp thụ trực tiếp hormone estradiol qua da vào máu tương tự như miếng dán da. Gel estradiol liều thấp (0.75 mg/ngày) có hiệu quả trong việc giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn bốc hỏa ở phụ nữ sau mãn kinh [4].

Gel bôi ngoài da không làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu. Điều này là do nó không kích thích mạnh quá trình tổng hợp protein đông máu ở gan. Đồng thời gel cũng ít gây biến động nồng độ estrogen trong máu hơn đường uống [5].

• Thành phần: Chủ yếu là estradiol.
• Mục đích: Điều trị hiệu quả các triệu chứng toàn thân như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, phòng ngừa loãng xương.
• Đối tượng áp dụng:
  • Phụ nữ đang trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc đã mãn kinh.
  • Phụ nữ dưới 60 tuổi hoặc trong vòng 10 năm sau mãn kinh.
  • Không áp dụng cho người có tiền sử ung thư vú hoặc nội mạc tử cung, huyết khối tĩnh mạch sâu, bệnh gan, huyết khối, đột quỵ.
  • Người cần liệu pháp estrogen đơn thuần, thường là phụ nữ đã cắt bỏ tử cung.
• Hiệu quả: Giảm nhanh và rõ rệt chỉ sau vài tuần sử dụng.
• Lưu ý:
  • Không dùng trên vùng da bị tổn thương.
  • Nên theo dõi định kỳ với bác sĩ để đánh giá hiệu quả và nguy cơ (như tăng sản nội mạc tử cung nếu không dùng thêm progestin).

Xem thêm: Uống gì để kéo dài tuổi kinh nguyệt?

4. Vòng âm đạo chứa hormone / Viên đặt âm đạo

Vòng âm đạo chứa hormone là một thiết bị mềm dẻo được đặt vào âm đạo. Vòng sẽ giải phóng một lượng nhỏ estradiol liên tục trong vòng 90 ngày. Nó cung cấp estrogen trực tiếp đến mô âm đạo, giúp phục hồi độ dày và độ đàn hồi của niêm mạc, cải thiện lưu lượng máu và duy trì độ pH tự nhiên. Từ đó hỗ trợ giảm các triệu chứng như khô âm đạo, đau rát khi quan hệ và tiểu tiện không kiểm soát.

Vòng âm đạo giải phóng estradiol giúp cải thiện tình trạng teo âm đạo và giảm đáng kể các triệu chứng vận mạch. Do lượng hormone hấp thụ vào máu rất thấp, phương pháp này cũng ít ảnh hưởng đến toàn thân và không yêu cầu sử dụng thêm progestin để bảo vệ nội mạc tử cung [6].

Viên đặt âm đạo có cơ chế hoạt động tương tự vòng âm đạo chứa hormone. Không chỉ cải thiện các vấn đề liên quan đến mãn kinh, viên đặt âm đạo còn có hiệu quả lâm sàng trong điều trị hội chứng tiết niệu – sinh dục ở phụ nữ mãn kinh với ít tác dụng phụ [7].

Phương pháp này đặc biệt phù hợp với phụ nữ không thể hoặc không muốn sử dụng liệu pháp hormone toàn thân. Chẳng hạn như những người có tiền sử huyết khối hoặc ung thư vú [8].

• Thành phần: Chủ yếu là estradiol.
• Mục đích: Hỗ trợ giảm khô, ngứa hoặc kích ứng âm đạo, đau rát khi quan hệ, tiểu tiện không kiểm soát.
• Đối tượng áp dụng:
  • Phụ nữ đang trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc đã mãn kinh.
  • Phụ nữ dưới 60 tuổi hoặc trong vòng 10 năm sau mãn kinh.
  • Không áp dụng cho người có tiền sử ung thư vú hoặc nội mạc tử cung, huyết khối tĩnh mạch sâu, bệnh gan, huyết khối, đột quỵ.
  • Người cần liệu pháp estrogen đơn thuần, thường là phụ nữ đã cắt bỏ tử cung.
• Hiệu quả: Giảm nhanh và rõ rệt.
• Lưu ý:
  • Vòng được đặt vào âm đạo và giữ nguyên trong 90 ngày; sau đó cần thay thế.
  • Không sử dụng cho phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.
  • Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh lý liên quan đến estrogen.

5. Tiêm hormone

Phương pháp này là một lựa chọn hiệu quả trong liệu pháp hormone toàn thân, đặc biệt là tiêm estradiol valerate hoặc estradiol cypionate. Các dạng estrogen này tạo ra một “kho hormone dự trữ” trong cơ thể và giải phóng dần vào máu. Sau đó hormone giúp duy trì nồng độ estrogen ổn định trong thời gian dài mà không cần dùng hàng ngày.

Liệu pháp này giúp duy trì nồng độ estradiol huyết thanh ở mức tối ưu (220 – 550 pmol/L) để giảm triệu chứng mãn kinh và ngăn ngừa mất xương. Tuy nhiên, tiêm hormone cần áp dụng theo từng thể trạng và dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ [9].

• Thành phần: Sử dụng các dạng estrogen ester hóa, như estradiol valerate hoặc estradiol cypionate.
• Mục đích: Điều trị các triệu chứng thiếu hụt estrogen toàn thân. Đặc biệt hiệu quả giúp cải thiện chức năng tình dục ở phụ nữ sau mãn kinh.
• Đối tượng áp dụng:
  • Phụ nữ đang trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc đã mãn kinh.
  • Phụ nữ dưới 60 tuổi hoặc trong vòng 10 năm sau mãn kinh.
  • Không áp dụng cho người có tiền sử ung thư vú hoặc nội mạc tử cung, huyết khối tĩnh mạch sâu, bệnh gan, huyết khối, đột quỵ.
  • Người cần liệu pháp estrogen đơn thuần, thường là phụ nữ đã cắt bỏ tử cung.
• Hiệu quả: Cải thiện rõ rệt các triệu chứng. Không cần sử dụng hàng ngày.
• Lưu ý:
  • Cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.
  • Cần theo dõi định kỳ để đánh giá hiệu quả và nguy cơ.
  • Không sử dụng cho phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.

Rủi ro và khuyến nghị từ các tổ chức y tế uy tín

Mặc dù rất hiệu quả giúp giảm các triệu chứng mãn kinh/tiền mãn kinh và duy trì sức khỏe tổng thể, nhưng liệu pháp hormone thay thế vẫn có những rủi ro nhất định.

• Tăng nguy cơ ung thư vú: Một số dạng HRT (đặc biệt là loại kết hợp giữa estrogen và progestin) có thể làm tăng nhẹ nguy cơ mắc ung thư vú nếu sử dụng trong thời gian dài. Nguy cơ này bắt đầu tăng rõ sau khoảng 3 – 5 năm sử dụng liên tục. giảm dần sau khi ngừng điều trị [10].
• Nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu và đột quỵ: Estrogen dạng uống có thể làm tăng khả năng gây nên tình trạng huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT). Một số trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến đột quỵ hoặc thuyên tắc phổi. Những nguy cơ này thường xảy ra ở phụ nữ lớn tuổi, người hút thuốc lá hoặc có tiền sử bệnh tim mạch.
• Nguy cơ ung thư nội mạc tử cung: Các dạng HRT sử dụng estrogen đơn thuần có thể kích thích niêm mạc tử cung phát triển quá mức. Từ đó làm tăng nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung ở những phụ nữ còn tử cung. Trong các trường hợp này thì bác sĩ sẽ chỉ định thêm progestin để cân bằng và bảo vệ nội mạc tử cung.

Lời kết

Như vậy bài viết đã giải đáp thắc mắc phụ nữ mãn kinh và tiền mãn kinh có nên bổ sung hormone hay không. Mặc dù việc bổ sung nội tiết tố cho phụ nữ mãn kinh mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng tiềm ẩn một số nguy cơ nhất định. Do đó bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp nào.

Nguồn nghiên cứu và tài liệu tham khảo:

[1] Nghiên cứu “The 2022 hormone therapy position statement of The North American Menopause Society” (Công bố về liệu pháp hormone năm 2022 của Hiệp hội mãn kinh Bắc Mỹ).

[2] Nghiên cứu “Is transdermal menopausal hormone therapy a safer option than oral therapy?” (Liệu pháp hormone mãn kinh qua da có an toàn hơn liệu pháp đường uống không?).

[3] Nghiên cứu “The effects of transdermal estradiol on the response to mental stress in postmenopausal women: a randomized trial” (Tác dụng của estradiol xuyên da đối với phản ứng với căng thẳng tinh thần ở phụ nữ sau mãn kinh).

[4] Nghiên cứu “Transdermal estradiol gel for the treatment of symptomatic postmenopausal women” (Gel estradiol xuyên da để điều trị triệu chứng cho phụ nữ mãn kinh).

[5] Nghiên cứu “Risk of venous thrombosis with oral versus transdermal estrogen therapy among postmenopausal women” (Nguy cơ huyết khối tĩnh mạch khi dùng liệu pháp estrogen đường uống so với liệu pháp estrogen qua da ở phụ nữ sau mãn kinh).

[6] Nghiên cứu “Efficacy and tolerability of a novel estradiol vaginal ring for relief of menopausal symptoms” (Hiệu quả và khả năng dung nạp của vòng âm đạo estradiol mới giúp giảm các triệu chứng mãn kinh).

[7] Nghiên cứu “A systematic review of the efficacy and safety of vaginal estrogen products for the treatment of genitourinary syndrome of menopause” (Một đánh giá có hệ thống về hiệu quả và tính an toàn của các sản phẩm estrogen âm đạo trong điều trị hội chứng tiết niệu sinh dục ở thời kỳ mãn kinh).

[8] Nghiên cứu “Effects of vaginal estradiol tablets and moisturizer on menopause-specific quality of life and mood in healthy postmenopausal women with vaginal symptoms: a randomized clinical trial” (Tác dụng của viên estradiol đặt âm đạo và kem dưỡng ẩm đối với chất lượng cuộc sống và tâm trạng đặc trưng của thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ mãn kinh khỏe mạnh có các triệu chứng ở âm đạo).

[9] Nghiên cứu “The range and variation in serum estradiol concentration in perimenopausal and postmenopausal women treated with transdermal estradiol in a real-world setting: a cross-sectional study” (Phạm vi và sự thay đổi nồng độ estradiol trong huyết thanh ở phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh được điều trị bằng estradiol xuyên da trong bối cảnh thực tế).

[10] Nghiên cứu “Risks and Benefits of Estrogen Plus Progestin in Healthy Postmenopausal Women” (Rủi ro và lợi ích của Estrogen cộng với Progestin ở phụ nữ mãn kinh khỏe mạnh).