Tuyến giáp tiết ra hormon gì? Sinh lý hormon tuyến giáp

Tuyến giáp là gì?

Tuyến giáp là một phần của hệ nội tiết, nằm ở phía trước cổ, ngay dưới yết hầu. Nó gồm hai thùy (trái và phải), nối với nhau bằng eo tuyến nhỏ gọi là eo giáp.

Nhiệm vụ chính của tuyến giáp là sản xuất và tiết ra các hormone. Các hormone này sẽ điều hòa tốc độ trao đổi chất và cách cơ thể sử dụng năng lượng, cũng như tác động lên các cơ quan như tim mạch, tiêu hóa, nhiệt độ, chu kỳ kinh nguyệt, thần kinh, và khả năng sinh sản.

Xem thêm: Tuyến giáp là gì?

Các hormon của tuyến giáp là gì?

Tuyến giáp sản xuất ba hormone chính: thyroxine (T4), triiodothyronine (T3), và calcitonin. Mỗi loại hormone này đảm nhiệm một vai trò riêng, nhưng đều có ảnh hưởng thiết yếu đến sức khỏe tổng thể và hoạt động sinh lý của cơ thể.

1. Hormon thyroxin (T4)

T4 là hormone được tuyến giáp tiết ra với số lượng nhiều nhất. Tuy nhiên, bản thân T4 không có hoạt tính sinh học mạnh. Sau khi được giải phóng vào máu, T4 sẽ được chuyển đổi thành T3 tại các cơ quan như gan, thận, và mô ngoại vi. Vì vậy, T4 chủ yếu đóng vai trò duy trì nguồn hormone ổn định trong cơ thể. Từ đó thúc đẩy quá trình trao đổi chất và các chức năng thiết yếu khác.

2. Hormon triiodothyronin (T3)

T3 là hormone tuyến giáp có hoạt tính sinh học cao và ảnh hưởng trực tiếp đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Dù được tiết ra với số lượng ít hơn T4, T3 là hormone chính thực hiện các chức năng. Cụ thể như điều hòa chuyển hóa glucid, chuyển hóa lipid, kiểm soát nhiệt độ, duy trì nhịp tim ổn định, và hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh. Khoảng 80% lượng T3 trong máu được tạo ra từ quá trình chuyển đổi T4 tại các mô đích.

3. Calcitonin

Đây là hormone do tế bào C trong tuyến giáp tiết ra. Hormone này có vai trò điều hòa nồng độ canxi trong máu. Khi lượng canxi trong máu tăng cao, calcitonin sẽ ức chế hoạt động của các tế bào hủy xương. Từ đó giúp làm giảm sự giải phóng canxi từ xương vào máu, từ đó hỗ trợ duy trì sự cân bằng canxi trong cơ thể.

4. Reverse T3 (rT3)

Reverse T3 là một dạng chuyển hóa của T4, nhưng không có tác dụng sinh lý rõ ràng. Nó được coi là một dạng không hoạt động của hormone tuyến giáp. Trong những tình huống đặc biệt như căng thẳng cấp tính hoặc bệnh lý nặng, cơ thể có thể tạo ra nhiều reverse T3 hơn bình thường. Tuy nhiên, rT3 chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ và thường không ảnh hưởng đáng kể đến chức năng nội tiết tổng thể.

Xem thêm: Kích thước tuyến giáp bình thường là bao nhiêu?

Cơ chế điều hòa hormon tuyến giáp và vai trò đối với cơ thể

Việc sản xuất hormone tuyến giáp (T3 và T4) không phải là quá trình ngẫu nhiên. Nó được điều khiển rất chặt chẽ bởi một hệ thống trong cơ thể gọi là trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến giáp.

Cụ thể:

• Vùng dưới đồi của não (hạ đồi) tiết ra một hormone gọi là TRH.
• TRH kích thích tuyến yên (cũng nằm trong não) tạo ra hormone tên là TSH.
• TSH sẽ đi theo máu đến tuyến giáp, “ra lệnh” cho tuyến giáp sản xuất T3 và T4.

Ngoài ra, để tạo ra được T3 và T4, cơ thể cần một chất rất quan trọng là iod. Iod thường có trong muối ăn và một số loại thực phẩm khác. Nếu bạn ăn không đủ iod, tuyến giáp sẽ không thể tạo đủ hormone, gây ra rối loạn hoạt động.

Khi lượng T3 và T4 trong máu đã đủ, cơ thể sẽ tự động gửi tín hiệu ngược lại để giảm sản xuất TSH và TRH. Từ đó giúp duy trì cân bằng hormone trong cơ thể. Cơ chế này gọi là phản hồi âm, nhằm tránh tình trạng hormone quá cao hoặc quá thấp.

Hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến hầu hết các mô và cơ quan trong cơ thể:

• Chuyển hóa năng lượng: Giúp cơ thể sử dụng thức ăn để tạo ra năng lượng.
• Nhịp tim: Kiểm soát tốc độ và lực co bóp của tim.
• Nhiệt độ cơ thể: Giữ ấm và ổn định thân nhiệt.
• Tiêu hóa: Thúc đẩy nhu động ruột.
• Phát triển não bộ và hệ thần kinh: Đặc biệt quan trọng ở trẻ nhỏ và bào thai.
• Chức năng sinh sản: Ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và khả năng mang thai.

Xem thêm: Thực phẩm tốt cho tuyến giáp nữ

Sinh lý và ảnh hưởng khi hormone tuyến giáp mất cân bằng

Khi hormone tuyến giáp tăng hoặc giảm bất thường, cơ thể có thể gặp phải một số rối loạn và bệnh lý tuyến giáp sau:

• Cường giáp: Xảy ra khi tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone, làm tăng tốc độ trao đổi chất. Người bệnh thường sụt cân nhanh, tim đập nhanh, lo lắng, run tay, và đổ mồ hôi nhiều. Bệnh Basedow là nguyên nhân phổ biến nhất.
• Suy giáp: Tuyến giáp không tạo đủ hormone, khiến hoạt động cơ thể chậm lại. Triệu chứng thường gặp là mệt mỏi, tăng cân, da khô, lạnh, và rối loạn kinh nguyệt. Viêm tuyến giáp Hashimoto là nguyên nhân hay gặp.
• Viêm tuyến giáp: Tình trạng tuyến giáp bị viêm, có thể gây cường giáp tạm thời rồi chuyển sang suy giáp. Viêm có thể do virus, tự miễn, hoặc sau sinh. Một số trường hợp tự khỏi, nhưng nhiều trường hợp cần theo dõi điều trị.
• Bướu cổ: Tình trạng tuyến giáp phình to, có thể do thiếu iod hoặc rối loạn chức năng hormone. Bướu cổ có thể không ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng cũng có thể gây khó nuốt, khó thở nếu quá lớn.
• Nốt tuyến giáp: Các khối u nhỏ nằm trong tuyến giáp, thường là lành tính. Tuy nhiên, một số nốt có thể gây tăng tiết hormone (bướu giáp độc) hoặc cần sinh thiết để loại trừ ung thư.

Làm sao để bảo vệ sức khỏe tuyến giáp?

Để giữ tuyến giáp khỏe mạnh và hoạt động bình thường, bạn nên:

• Ăn uống đủ iod, tránh thiếu hụt vi chất này (sử dụng muối iod là cách đơn giản và hiệu quả nhất).
• Tầm soát tuyến giáp định kỳ nếu có tiền sử gia đình hoặc xuất hiện các triệu chứng bất thường.
• Điều trị sớm nếu được chẩn đoán rối loạn tuyến giáp để ngăn ngừa biến chứng dài hạn.
• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ nếu phải dùng hormone thay thế như levothyroxine.

Xem thêm: Các loại rau tốt cho tuyến giáp

Lời kết

“Tuyến giáp tiết ra hormon gì” là câu hỏi quan trọng giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò của tuyến giáp đối với sức khỏe tổng thể. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu mất cân bằng hormone sẽ giúp bạn phòng ngừa và điều trị kịp thời các rối loạn tuyến giáp. Từ đó bảo vệ cơ thể luôn hoạt động ổn định và khỏe mạnh.

Xem thêm: Eo tuyến giáp