Kết quả xét nghiệm tuyến giáp cung cấp nhiều thông tin quan trọng, nhưng chúng phục vụ các mục đích rất khác nhau. Có một sự nhầm lẫn phổ biến khi cho rằng các xét nghiệm máu thông thường có thể chẩn đoán ung thư tuyến giáp. Bài viết này sẽ phân tách rõ ràng 3 nhóm xét nghiệm chính để bạn hiểu đúng vai trò của từng chỉ số.

Tuyến giáp là gì?

Tuyến giáp là một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở phía trước cổ, có hình dạng giống con bướm. Tuyến giáp có nhiệm vụ sản xuất các hormone chính, bao gồm T3 (triiodothyronine) và T4 (thyroxine).

Những hormone này có vai trò điều hòa quá trình trao đổi chất, cũng như ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều chức năng trong cơ thể, như nhiệt độ cơ thể, năng lượng, và sự phát triển của các tế bào. Tuyến giáp cũng tham gia vào việc điều chỉnh nhịp tim, chuyển hóa dinh dưỡng, và sức khỏe của da, tóc, móng.

Tuyến giáp có nhiệm vụ sản xuất các hormone chính là T3 và T4
Tuyến giáp có nhiệm vụ sản xuất các hormone chính là T3 và T4

Vai trò quan trọng của các xét nghiệm tuyến giáp

Các xét nghiệm tuyến giáp giúp kiểm tra chức năng của tuyến giáp và phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến tuyến giáp. Dựa trên kết quả, bác sĩ có thể xác định các tình trạng như cường giáp, suy giáp, hoặc các bệnh tự miễn như bệnh Graves.

Những xét nghiệm này giúp phát hiện sớm các rối loạn chức năng tuyến giáp. Từ đó, bác sĩ có thể đưa ra phương pháp điều trị kịp thời, giúp bảo vệ sức khỏe người bệnh. Khi kết quả xét nghiệm cho thấy các chỉ số bất thường, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân cụ thể, cũng như có thể đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp.

Xem thêm: Xét nghiệm tuyến giáp có được bảo hiểm không?

Các xét nghiệm chẩn đoán ung thư tuyến giáp

Các xét nghiệm chẩn đoán ung thư tuyến giáp và quy trình tiêu chuẩn bao gồm:

    <liXét nghiệm chức năng: Kiểm tra xem tuyến giáp của bạn hoạt động mạnh (cường giáp) hay yếu (suy giáp).

  • Quy trình chẩn đoán ung thư: Xác định một khối u (nhân giáp) là lành tính hay ác tính.
  • Xét nghiệm theo dõi ung thư: Dùng cho bệnh nhân đã được chẩn đoán và điều trị ung thư tuyến giáp để theo dõi tái phát.

Việc chẩn đoán ung thư tuyến giáp không dựa vào xét nghiệm máu chức năng giáp. Quy trình tiêu chuẩn bao gồm:

  • Siêu âm tuyến giáp: Đây là phương pháp hình ảnh đầu tay và quan trọng nhất để phát hiện các “nhân giáp” (khối u) và đánh giá các đặc điểm nghi ngờ ác tính của chúng (ví dụ: vôi hóa, bờ không đều, chiều cao > chiều rộng…).
  • Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA): Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán. Bác sĩ sẽ dùng một cây kim nhỏ chọc vào nhân giáp nghi ngờ (dưới hướng dẫn của siêu âm) để lấy tế bào và đem đi phân tích giải phẫu bệnh, từ đó xác định tổn thương là lành tính hay ác tính.

Cách đọc kết quả xét nghiệm chức năng và bệnh lý tự miễn

Đây là nhóm xét nghiệm máu phổ biến nhất, dùng để đánh giá hoạt động của tuyến giáp. Khi đi khám, bạn không cần phải làm tất cả các xét nghiệm này. Bác sĩ sẽ dựa trên triệu chứng và thăm khám lâm sàng của bạn để chỉ định xét nghiệm phù hợp. Thông thường, xét nghiệm TSH là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đánh giá chức năng tuyến giáp.

Lưu ý y khoa quan trọng: Hầu hết các trường hợp ung thư tuyến giáp không gây rối loạn chức năng tuyến giáp. Do đó, phần lớn bệnh nhân ung thư tuyến giáp có kết quả TSH và FT4 hoàn toàn bình thường.

Kết quả xét nghiệm TSH (Hormone kích thích tuyến giáp)

TSH là hormone do tuyến yên sản xuất để kích thích tuyến giáp sản xuất các hormone T3 và T4. Đây là chỉ số “đầu tay” và nhạy nhất để đánh giá chức năng tuyến giáp. TSH được tuyến yên (não bộ) tiết ra để “ra lệnh” cho tuyến giáp hoạt động.

TSH là hormone do tuyến yên sản xuất để kích thích tuyến giáp sản xuất các hormone T3 và T4
TSH là hormone do tuyến yên sản xuất để kích thích tuyến giáp sản xuất các hormone T3 và T4

Cách đọc kết quả:

  • TSH cao: Tuyến yên đang phải “hét” lên, có nghĩa là tuyến giáp đang hoạt động kém (suy giáp).
  • TSH thấp: Tuyến yên đang “thì thầm”, có nghĩa là tuyến giáp đang hoạt động quá mức (cường giáp).

FT4 (Thyroxine tự do) và FT3 (Triiodothyronine tự do)

Vai trò: Đây là các hormone chính do tuyến giáp sản xuất, lưu hành trong máu để điều khiển sự trao đổi chất của cơ thể. Chúng thường được chỉ định khi TSH bất thường để xác nhận chẩn đoán.

Cách đọc kết quả:

  • Cường giáp (Hyperthyroidism): Thường thấy TSH thấp, kèm FT4 và/hoặc FT3 cao.
  • Suy giáp (Hypothyroidism): Thường thấy TSH cao, kèm FT4 và/hoặc FT3 thấp.

Xem thêm: Chỉ số TG trong ung thư tuyến giáp

Các kháng thể (Anti-TPO, Anti-Tg, TRAb)

Các xét nghiệm này không dùng để chẩn đoán ung thư. Chúng được dùng để tìm nguyên nhân gây rối loạn chức năng tuyến giáp, cụ thể là các bệnh lý tự miễn.

Cách đọc kết quả:

  • TRAb cao: Là dấu hiệu đặc hiệu của Bệnh Graves (Basedow) (nguyên nhân phổ biến nhất gây cường giáp).

Quy trình chẩn đoán ung thư tuyến giáp

Đây mới là quy trình tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ung thư tuyến giáp. Quy trình này tập trung vào việc đánh giá hình thái của các “nhân giáp” (khối u), không phải chức năng của tuyến dựa trên kết quả siêu âm và sinh thiết.

Siêu âm tuyến giáp

Đây là phương pháp hình ảnh đầu tay và quan trọng nhất để phát hiện các nhân giáp. Bác sĩ sẽ sử dụng siêu âm để đánh giá các đặc điểm của nhân giáp và phân loại nguy cơ ác tính theo hệ thống TIRADS (Thyroid Imaging Reporting and Data System).

Cách đọc kết quả (TIRADS):

  • TIRADS 1-2: Lành tính, không cần can thiệp.
  • TIRADS 3: Nguy cơ ác tính thấp, thường chỉ cần theo dõi.
  • TIRADS 4-5: Có các đặc điểm nghi ngờ (ví dụ: bờ không đều, vôi hóa, chiều cao > chiều rộng), cần phải sinh thiết.

Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA – Fine Needle Aspiration)

Đây là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán xác định ung thư tuyến giáp. Xét nghiệm máu hay siêu âm đều không thể khẳng định chắc chắn bằng phương pháp này.

Quy trình: Bác sĩ sẽ dùng một cây kim rất nhỏ (dưới hướng dẫn của siêu âm) chọc vào nhân giáp nghi ngờ để lấy một ít tế bào. Mẫu tế bào này sẽ được gửi đến phòng giải phẫu bệnh để phân tích.

Cách đọc kết quả (Hệ thống Bethesda):

  • Bethesda I: Không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán (cần chọc lại).
  • Bethesda II: Lành tính (ví dụ: phình giáp, viêm giáp).
  • Bethesda VI: Ác tính (khẳng định là ung thư).
  • Bethesda III, IV, V: Các nhóm nghi ngờ/không xác định, bác sĩ sẽ tư vấn thêm các bước tiếp theo (theo dõi, xét nghiệm gen, hoặc phẫu thuật).

Xét nghiệm máu dùng trong theo dõi ung thư tuyến giáp

Nhóm xét nghiệm này không dùng để chẩn đoán ban đầu, mà chỉ có giá trị ở những bệnh nhân đã được chẩn đoán và phẫu thuật ung thư tuyến giáp.

Thyroglobulin (Tg) và Anti-Tg (Kháng thể kháng Tg)

Nhiều người lầm tưởng xét nghiệm Tg để chẩn đoán ung thư. Điều này hoàn toàn sai. Tg là một protein chỉ do tế bào tuyến giáp (cả lành và ác) sản xuất. Khi bệnh nhân đã phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ tuyến giáp do ung thư, nồng độ Tg trong máu phải về mức rất thấp (gần bằng 0).

Cách đọc kết quả (Sau phẫu thuật):

  • Tg thấp và ổn định: Dấu hiệu tốt, cho thấy bệnh đang được kiểm soát.
  • Tg tăng trở lại: Là dấu hiệu sớm nhất cảnh báo ung thư tái phát hoặc di căn.
  • Anti-Tg: Phải luôn được xét nghiệm cùng với Tg. Nếu Anti-Tg dương tính, nó có thể gây nhiễu và làm kết quả Tg không còn chính xác.

Calcitonin

Đây là một trường hợp đặc biệt. Calcitonin là một dấu ấn rất nhạy và đặc hiệu cho một loại ung thư tuyến giáp hiếm gặp là Ung thư tuyến giáp thể tủy (MTC).

Cách đọc kết quả:

  • Khi chẩn đoán: Nếu siêu âm nghi ngờ nhân giáp là MTC, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm Calcitonin. Nếu nồng độ tăng rất cao, đây là dấu hiệu chỉ điểm mạnh mẽ của MTC.
  • Sau phẫu thuật: Tương tự như Tg, Calcitonin được dùng để theo dõi tái phát ở bệnh nhân.

Xem thêm: Xét nghiệm tuyến giáp khi mang thai

Chỉ số tuyến giáp tăng cao bất thường

Theo các hiệp hội nội tiết uy tín (như Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ – ATA), việc diễn giải các kết quả TSH, FT4, FT3 cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa để chẩn đoán chính xác các bệnh lý như cường giáp (do bệnh Graves, nhân giáp độc…) hay suy giáp (do viêm giáp Hashimoto…). Dưới đây là các chỉ số chính và những gì chúng có thể chỉ ra:

  • TSH thấp: Thường chỉ ra cường giáp, đặc biệt là bệnh Graves, khi tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone.
  • T3 cao: Dấu hiệu của cường giáp, gây lo âu, tăng nhịp tim, và giảm cân.
  • T4 cao: Cũng là dấu hiệu của cường giáp, làm tăng trao đổi chất và gây mệt mỏi.

Những chỉ số này có thể liên quan đến các bệnh lý như bướu giáp độc hoặc viêm tuyến giáp, nơi tuyến giáp giải phóng quá nhiều hormone. Việc phát hiện sớm các chỉ số bất thường này rất quan trọng để có phương án điều trị kịp thời.

Xem thêm: Xét nghiệm tuyến giáp có cần nhịn ăn không?

Chỉ số tuyến giáp giảm thấp bất thường

Khi các chỉ số xét nghiệm tuyến giáp giảm thấp, đây có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe liên quan đến tuyến giáp. Dưới đây là các chỉ số chính và các vấn đề có thể gặp phải khi chúng giảm thấp:

  • TSH giảm thấp: Dấu hiệu của cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức). Có thể liên quan đến bệnh Graves hoặc bướu giáp độc.
  • FT4 giảm thấp: Dấu hiệu của suy giáp (tuyến giáp không sản xuất đủ hormone).
  • FT3 giảm thấp: Thường gặp trong suy giáp, đặc biệt khi kết hợp với TSH cao. Có thể do bệnh Hashimoto (tự miễn).

Lời kết

Chỉ số xét nghiệm tuyến giáp bất thường có thể chỉ ra các vấn đề như cường giáp, suy giáp, hoặc bệnh tự miễn. Việc theo dõi các chỉ số như TSH, FT3, và FT4 giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý tuyến giáp.

Xem thêm: