Tai biến nhẹ ở người già: Biểu hiện, cách xử lý và phòng ngừa

Tai biến nhẹ ở người già là bệnh gì?

Trong y khoa, tai biến nhẹ còn được gọi là cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (Transient Ischemic Attack – TIA). Đây là tình trạng nguy hiểm diễn ra tạm thời ở người lớn tuổi, khi dòng máu cung cấp cho một phần não bị gián đoạn trong thời gian ngắn.

Ở người cao tuổi, tai biến nhẹ có dấu hiệu như yếu một bên cơ thể, khó nói, mất thị lực tạm thời ở một hoặc hai mắt. Các triệu chứng này có thể xuất hiện đột ngột và kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn (khoảng dưới 1 giờ). Sau đó tự biến mất mà không để lại biến chứng vĩnh viễn. Chúng cho thấy sự bất thường trong hệ thống tuần hoàn não và cần được chú ý để tránh nguy cơ tai biến nặng sau này.

Mặc dù triệu chứng thường biến mất nhanh chóng, nhưng tai biến nhẹ là dấu hiệu cảnh báo của một cơn tai biến mạch máu não (đột quỵ). Nếu không can thiệp y tế kịp thời, bệnh tai biến mạch máu não ở người cao tuổi có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Tai biến nhẹ ở người cao tuổi có nguy hiểm không?

Tai biến nhẹ ở người già rất nguy hiểm dù các triệu chứng có thể tự biến mất sau một thời gian ngắn. Người cao tuổi bị tai biến nhẹ có khả năng cao sẽ gặp một cơn tai biến nặng hơn nếu không được điều trị kịp thời.

Các cơn tai biến nặng có thể xuất hiện đột ngột và khó kiểm soát, đặc biệt là ở người cao tuổi có bệnh lý nền kết hợp với lối sống kém lành mạnh. Hệ quả là gây tổn thương não vĩnh viễn, ảnh hưởng đến khả năng vận động, lời nói và các chức năng quan trọng khác của cơ thể.

Dấu hiệu tai biến nhẹ ở người già

Triệu chứng tai biến ở người già thường đột ngột và thường chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn từ vài phút đến một giờ, sau đó tự hết. Dấu hiệu tai biến nhẹ ở người già bao gồm:

• Yếu liệt hoặc tê bì: Biểu hiện yếu ớt hoặc mất cảm giác ở một bên cơ thể, thường là tay, chân hoặc mặt.
• Khó nói hoặc hiểu lời nói: Nói lắp bắp, nói khó hoặc không rõ ràng, gặp khó khăn để hiểu người khác nói.
• Mất hoặc giảm thị lực tạm thời: Cảm giác như bị mờ mắt hoặc mất tầm nhìn, xảy ra ở một hoặc cả hai mắt.
• Khó đi lại hoặc mất thăng bằng: Cảm giác chóng mặt, choáng váng, gặp khó khăn trong việc di chuyển, dễ mất thăng bằng, đứng không vững.
• Đau đầu dữ dội: Có thể trải qua cơn đau đầu dữ dội. Các cơn đau không giống như cơn đau đầu bình thường, có thể kèm theo buồn nôn hoặc nôn mửa.

Khác với người trẻ, người già thường không để ý đến những triệu chứng này mà đánh giá chủ quan chúng như các biểu hiện lão hóa theo tuổi tác. Nếu xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu kể trên thì cần phải đi khám ngay lập tức.

Nhận biết tai biến nhẹ ở người cao tuổi qua các dấu hiệu FAST

FAST là một phương pháp đơn giản và hiệu quả để phát hiện sớm các dấu hiệu của tai biến ở người lớn tuổi. Bạn có thể nhận biết các dấu hiệu FAST thể hiện qua 4 khía cạnh: mặt, cánh tay, lời nói, thời gian.

• F – Face (mặt): Yêu cầu người bệnh cười hoặc nhe răng. Dấu hiệu cảnh báo là một bên mặt bị chảy xệ, méo miệng, không thể cười đều hoặc không thể nhe răng đúng cách.
• A – Arms (cánh tay): Yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên. Dấu hiệu cảnh báo là một tay bị yếu, rũ xuống hoặc không thể nâng lên bằng tay kia.
• S – Speech (lời nói): Hỏi người bệnh lặp lại một câu đơn giản như “Bạn tên gì?”. Dấu hiệu cảnh báo là người bệnh nói lắp bắp, khó hiểu, hoặc không thể nói rõ ràng.
• T – Time (thời gian): Cần phải gọi cấp cứu ngay lập tức nếu phát hiện một trong những dấu hiệu trên. Việc nhận diện kịp thời đảm bảo sự hỗ trợ y tế nhanh chóng, tránh biến chứng nghiêm trọng đến tính mạng.

Biện pháp xử lý cần biết khi người già bị tai biến

1. Gọi cấp cứu ngay lập tức

Không chần chừ mà hãy gọi ngay đến số điện thoại cấp cứu 115 ngay khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của tai biến. Thời gian là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tổn thương não, vì vậy cần nhanh chóng nhận sự hỗ trợ y tế.

2. Giữ bình tĩnh và kiểm soát tình hình

Giữ cho người bệnh thoải mái: Đặt người bệnh nằm ở nơi bằng phẳng, có thể gối dưới đầu nếu người bệnh tỉnh táo, nhưng không nên di chuyển họ nếu không cần thiết.

Không cho ăn hoặc uống: Không cho người bệnh ăn, uống hay uống thuốc trong khi họ có dấu hiệu khó nuốt. Việc này nhằm tránh nguy cơ nghẹn hoặc hít phải.

Giữ vững cơ thể: Nếu người bệnh bất tỉnh hoặc mất ý thức, bạn có thể nghiêng người bệnh sang một bên để tránh nguy cơ tắc nghẽn đường thở. Tuy nhiên, đừng cố gắng di chuyển họ quá nhiều hoặc làm bất cứ điều gì có thể gây thêm tổn thương.

3. Ghi lại thời gian xuất hiện triệu chứng

Ghi lại thời gian khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, nhất là thời gian khi xảy ra yếu liệt, khó nói hoặc mất thị lực. Thời gian này rất quan trọng để bác sĩ đánh giá và quyết định phương án điều trị. Điều này đặc biệt hữu ích trong trường hợp bác sĩ yêu cầu sử dụng thuốc tan huyết khối trong vòng 3 – 4.5 giờ sau khi xuất hiệu triệu chứng.

4. Giảm căng thẳng và giữ người bệnh an tâm

Bạn cần tạo môi trường yên tĩnh và cố gắng trấn an người bệnh. Người lớn tuổi thường có tâm lý lo lắng, hoảng sợ khi gặp các vấn đề sức khỏe bất ngờ. Do đó cần giúp họ an tâm hơn, tránh tình trạng hoảng loạn có thể làm tăng huyết áp và khiến tình trạng bệnh tồi tệ hơn.

5. Không tự ý điều trị

Không tự ý cho người bệnh thuốc nếu không có sự chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa, đặc biệt là thuốc hạ huyết áp hoặc thuốc chống đông máu. Điều trị tùy tiện không giúp bệnh thuyên giảm mà có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm khó kiểm soát.

6. Chuẩn bị thông tin cho nhân viên y tế

Trong khi chờ đợi xe cứu thương, bạn hãy ghi chú lại các thông tin cần thiết để cung cấp cho bác sĩ và nhân viên y tế ngay khi cần. Trong đó bao gồm các thông tin quan trọng:

• Các triệu chứng.
• Thời gian xuất hiện triệu chứng.
• Các loại thuốc người bệnh đang dùng, bao gồm thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn, thực phẩm chức năng…
• Tiền sử bệnh trong quá khứ và hiện tại của người bệnh: bệnh tim mạch, cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu…
• Tiền sử bệnh của gia đình (nếu cần): bệnh tim, cao huyết áp, đái tháo đường…

Tại sao người già dễ bị tai biến?

Người lớn tuổi dễ bị tai biến do nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên. Khi tuổi tác tăng lên, các mạch máu não dẫn lão hóa, trở nên cứng và hẹp do sự tích tụ của mảng bám xơ vữa. Các mảng bám sẽ làm giảm lưu lượng máu đến não và gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến các cơn thiếu máu cục bộ tạm thời.

Bên cạnh đó còn có một số yếu tố khác tác động đến:

• Tăng huyết áp: Đây là yếu tố nguy cơ quan trọng. Huyết áp cao có thể làm tổn thương các mạch máu trong não, khiến chúng dễ bị vỡ hoặc tắc nghẽn.
• Đái tháo đường: Glucose máu tăng cao có thể gây ra tổn thương lâu dài cho các mạch máu đến não. Tăng đường huyết kéo dài thường góp phần vào sự hình thành xơ vữa động mạch, cục máu đông làm tăng nguy cơ tai biến. Trên thực tế, tiểu đường thường đi kèm với tăng huyết áp nên nguy cơ bị tai biến càng tăng cao.
• Rối loạn lipid máu: Kích thích sự hình thành mảng xơ vữa động mạch cũng như tạo điều kiện hình thành cục máu đông khi mảng xơ vữa vỡ ra. Hệ quả là gây tắc nghẽn mạch máu não, dẫn đến tai biến.
• Vấn đề tim mạch: Các bệnh lý tim mạch (như bệnh tim thiếu máu cục bộ, rối loạn nhịp tim, suy tim) có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Các cục máu đông này có thể di chuyển đến não và gây ra tai biến.
• Lối sống lành mạnh: Người cao tuổi có thể gặp khó khăn trong việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn. Một số trường hợp vẫn còn các thói quen xấu như hút thuốc hoặc uống rượu bia.

Hướng dẫn phòng ngừa tai biến ở người lớn tuổi

Các chuyên gia y tế lưu ý đến bạn trong việc hỗ trợ người lớn tuổi phòng tránh tai biến như sau:

• Theo dõi huyết áp thường xuyên: Cần duy trì huyết áp trong khoảng an toàn là dưới 140/90 mmHg.
• Kiểm soát đường huyết ổn định: Đường huyết lúc đói trong khoảng 70 – 130 mg/dL (3.9 – 7.2 mmol/L). Tùy trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ hướng dẫn duy trì mức đường huyết phù hợp.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng với nhiều rau quả, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm chứa nhiều omega-3 (như cá hồi, cá thu).
• Thực hiện chế độ ăn ít muối, ít đường, tránh thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt, nhiều dầu mỡ.
• Khuyến khích người già tham gia các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội hoặc tập dưỡng sinh. Cần duy trì vận động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày và tối thiểu 5 ngày mỗi tuần.
• Khuyến khích người lớn tuổi bỏ thuốc lá và ngưng uống rượu bia.
• Chủ động đưa người lớn đi thăm khám định kỳ để kiểm tra các chỉ số sức khỏe. Việc này giúp nhận biết sớm các nguy cơ tai biến trong tương lai cũng như có hướng chăm sóc sức khỏe phù hợp. Một số trường hợp có thể cần can thiệp phẫu thuật để hạn chế nguy cơ.

Lời kết

Nhìn chung, tai biến nhẹ ở người già là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng cần phải được can thiệp y tế kịp thời. Khi phát hiện người lớn tuổi có những biểu hiện yếu liệt, khó nói, mất thị lực thì gọi cấp cứu ngay để điều trị kịp thời.