Tai biến mạch máu não là gì? Dấu hiệu của tai biến và cách xử lý

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não (hay đột quỵ) là tình trạng y tế nghiêm trọng xảy ra khi nguồn máu cung cấp oxy và dinh dưỡng đến một phần của não bị gián đoạn. Khi não không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng, các tế bào não bắt đầu chết dần chỉ trong vài phút.

Vì não điều khiển hầu hết các chức năng của cơ thể nên tai biến mạch máu não có thể ảnh hưởng đến nhiều hoạt động sống của cơ thể, như khả năng vận động, nói chuyện và ghi nhớ. Một số trường hợp ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

Tai biến mạch máu não được xem là một cấp cứu y tế và cần được điều trị ngay lập tức để giảm thiểu tổn thương cho não. Việc can thiệp điều trị nhanh chóng trong 6 giờ đầu tiên không chỉ giúp cứu sống bệnh nhân mà còn làm giảm nguy cơ tàn tật lâu dài.

Tai biến mạch máu não có nguy hiểm không?

Tai biến mạch máu não cực kỳ nguy hiểm vì nó xảy ra đột ngột và gây tổn thương nghiêm trọng đến não. Chỉ trong vài phút thiếu máu, các tế bào não bắt đầu chết đi và có thể trực tiếp dẫn đến tử vong. Nếu sống sót sau tai biến thì người bệnh vẫn phải chịu nhiều di chứng nặng nề kéo dài suốt đời.

Càng được điều trị sớm thì khả năng cứu sống và giảm tổn thương não càng cao. Trong vài tiếng đồng hồ đầu tiên, việc sử dụng thuốc hoặc các biện pháp can thiệp phù hợp có thể giúp tái lập dòng máu đến não. Từ đó hạn chế vùng não bị chết và cải thiện cơ hội phục hồi.

Ngược lại, chậm trễ trong việc đưa người bệnh đến bệnh viện sẽ khiến tổn thương lan rộng hơn. Người bệnh có nguy cơ tử vong rất cao cũng như giảm đáng kể khả năng phục hồi sau này.

Xem thêm: Tai biến nhẹ

Dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não cần được nhận biết sớm theo quy tắc FAST – được khuyến nghị bởi nhiều chuyên gia và tổ chức y khoa uy tín trên toàn thế giới. Đây là các dấu hiệu báo trước đột quỵ, có thể xuất hiện thoáng qua và biến mất sau vài phút.

Bạn có thể nhận biết dấu hiệu tai biến mạch máu não theo quy tắc FAST như sau:

• F – Face (Khuôn mặt): Yêu cầu người bệnh cười hoặc nhăn mặt, kiểm tra xem một bên mặt bị xệ xuống, tai biến méo miệng, không thể cười đều hai bên.
• A – Arms (Cánh tay): Yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên cùng lúc, kiểm tra xem một bên tay yếu, không nhấc lên được hoặc rơi xuống nhanh.
• S – Speech (Ngôn ngữ): Yêu cầu người bệnh nói một câu đơn giản, kiểm tra xem giọng nói có ngọng bất thường, khó hiểu hoặc không nói được.
• T – Time (Thời gian vàng): Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu bên trên. Không được chần chừ hay xem nhẹ bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác. Nếu chậm trễ sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Xem thêm: Dấu hiệu tai biến trước 1 tuần

Nguyên nhân nào dẫn đến tai biến mạch máu não

Nguyên nhân bị tai biến mạch máu não là do dòng máu đến một phần của não bị gián đoạn hoặc suy giảm nghiêm trọng. Điều này khiến tế bào não không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng để duy trì sự sống. Khi không được cung cấp máu, các tế bào não bắt đầu chết chỉ trong vài phút dẫn đến tổn thương nghiêm trọng chức năng não bộ.

Tai biến mạch máu não có hai dạng: thiếu máu cục bộ và xuất huyết não.

• Tai biến do thiếu máu cục bộ: Xảy ra khi mạch máu trong não bị tắc nghẽn do cục máu đông (huyết khối) hoặc xơ vữa động mạch. Cục máu đông hình thành ngay tại mạch máu trong não hoặc xuất phát từ nơi khác, chẳng hạn như từ tim và trôi theo dòng máu lên não. Mạch máu bị tắc nghẽn khiến vùng não phía sau điểm tắc không còn nhận được máu và gây chết mô não.
• Tai biến do xuất huyết não: Xảy ra khi vỡ mạch máu trong não máu chảy vào mô não hoặc khoang xung quanh não. Nguyên nhân tai biến xuất huyết não thường do huyết áp cao không kiểm soát, vỡ túi phình mạch máu hoặc dị dạng mạch não bẩm sinh. Máu chảy ra không chỉ làm tổn thương mô não mà còn gây tăng áp lực nội sọ, từ đó làm nặng thêm tình trạng thiếu oxy và gây nguy hiểm đến tính mạng.

Bên cạnh đó, một số yếu tố nguy cơ khác làm tăng khả năng mắc bệnh tai biến mạch máu não như:

• Cao huyết áp, rối loạn mỡ máu.
• Bệnh lý tim mạch: rung nhĩ suy tim, bệnh van tim…
• Chế độ ăn uống không lành mạnh.
• Thói quen uống rượu bia, hút thuốc lá, lười vận động.
• Căng thẳng kéo dài.
• Yếu tố di truyền.

Xem thêm: Tai biến mạch máu não thoáng qua

Đối tượng có nguy cơ cao bị tai biến mạch máu não

Dựa trên nguyên nhân và cơ chế gây bệnh, các chuyên gia y tế chỉ ra những đối tượng sau có nguy cơ cao bị tai biến mạch máu não:

• Người cao tuổi, đặc biệt là sau 55 tuổi, nam giới có nguy cơ đột quỵ cao hơn nữ giới.
• Người bị cao huyết áp.
• Người có tiền sử bị đột quỵ hoặc từng gặp các cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA).
• Người có tiền sử mắc bệnh tim mạch: rung nhĩ, suy tim, hẹp van tim, cơ tim giãn nở, bệnh tim bẩm sinh…
• Người có tiền sử gia đình bị đột quỵ.
• Người bị đái tháo đường.
• Người mắc rối loạn mỡ máu.
• Người có thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia.
• Người có lối sống và ăn uống không lành mạnh thừa cân, béo phì, ít vận động.
• Người thường xuyên stress kéo dài.

Xét nghiệm tim mạch tại Diag

• Dự báo nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ
• Phù hợp cho người già, người cao huyết áp, mỡ máu cao, gia đình có tiền sử tim mạch.
• Xét nghiệm tiện lợi tại 40+ điểm lấy mẫu Diag
• Miễn phí lấy mẫu xét nghiệm tại nhà

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Biến chứng nguy hiểm của tai biến mạch máu não

Phụ thuộc vào vị trí vùng não bị tổn thương mà có những di chứng tai biến mạch máu não khác nhau. Nếu đột quỵ xảy ra ở những vùng quan trọng thì có thể gây liệt hoặc mất khả năng nói chuyện. Nếu vùng tổn thương liên quan đến hệ tim mạch thì đột quỵ có thể đe dọa đến tính mạng ngay lập tức.

• Liệt hoặc yếu nửa người, gặp khó khăn trong việc đi lại, cầm nắm, mặc quần áo, ăn uống…
• Tăng nguy cơ suy tim hoặc rối loạn nhịp tim nghiêm trọng sau đột quỵ ở những người đã có sẵn bệnh tim.
• Tăng nguy cơ viêm phổi, ứ đọng đàm nhớt hoặc suy hô hấp.
• Tăng nguy cơ viêm phổi hít khi thức ăn hoặc nước uống đi vào phổi do rối loạn nuốt.
• Suy dinh dưỡng do mất phản xạ nuốt và dễ bị sặc khi ăn uống sau đột quỵ.
• Rối loạn ngôn ngữ, gặp khó khăn trong việc nói rõ ràng, diễn đạt ý nghĩ hoặc hiểu người khác nói gì.
• Không còn khả năng xác định chính xác các thông tin liên quan đến thời gian.
• Không còn khả năng tư duy và suy nghĩ logic.
• Suy giảm trí nhớ, khó tập trung, không thể nhớ được các công việc đơn giản.
• Trầm cảm và rối loạn cảm xúc như buồn bã, tự ti hoặc dễ nổi nóng.
• Co cứng cơ, co rút tay chân khiến các khớp khó duỗi thẳng và gây đau khi vận động. Tay chân có thể bị co rút vĩnh viễn nếu không được điều trị vật lý trị liệu sớm.
• Động kinh.

Xem thêm: Chi phí mổ tai biến mạch máu não

Cách xử lý khi có dấu hiệu tai biến mạch máu não

GỌI CẤP CỨU 115 là việc đầu tiên cần làm. Mỗi phút trôi qua đều có thể khiến hàng triệu tế bào não chết đi. Vì vậy cần phải hành động thật nhanh chóng để cứu sống bệnh nhân tai biến mạch máu não.

LƯU Ý ĐẶC BIỆT:

• Không tự lái xe đưa người bệnh đến bệnh viện: Việc di chuyển không đúng cách, không có sự hỗ trợ của nhân viên y tế sẽ làm trầm trọng thêm bệnh và làm giảm tỷ lệ sống sót.
• Không cho người bệnh ăn uống, dùng thuốc tùy tiện: Việc này có thể khiến tình trạng tồi tệ hơn, đặc biệt nếu họ cần phẫu thuật khẩn cấp hoặc bị rối loạn nuốt sau đột quỵ.

Trong lúc chờ xe cấp cứu đến thì bạn nên thực hiện những điều sau để gia tăng tỷ lệ sống sót của người bệnh:

• Giữ người bệnh ở tư thế an toàn và thoải mái.
• Nếu họ có dấu hiệu buồn nôn, cần giữ ở tư thế nằm nghiêng nhằm tránh nguy cơ sặc.
• Nếu người bệnh bất tỉnh nhưng vẫn thở, hãy kiểm tra đường thở và đảm bảo không có vật cản trong miệng.
• Nếu người bệnh ngưng thở hoặc không có nhịp tim, cần thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) nếu bạn có thể thực hiện đúng cách.
• Ghi nhớ thời điểm các triệu chứng bắt đầu. Các thông tin này rất quan trọng giúp bác sĩ dễ dàng ứng phó cũng như đưa ra quyết định điều trị khẩn cấp phù hợp.

Xem thêm: Tai biến nhẹ ở người già

Hướng dẫn phòng ngừa tai biến mạch máu não

Để giảm nguy cơ mắc tai biến, dù là người khỏe mạnh hay có nguy cơ thì bạn vẫn nên lưu ý những vấn đề sau:

• Duy trì huyết áp ở mức dưới 140/90 mmHg. Huyết áp là yếu tố quan trọng dẫn đến đột quỵ nên cần được kiểm soát chặt chẽ.
• Kiểm soát lượng đường huyết và cholesterol máu theo chỉ định của bác sĩ. Mỗi người sẽ có các mức chỉ số khác nhau tùy theo thể trạng.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, nhiều dưỡng chất từ rau củ quả, các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt.
• Ưu tiên các loại chất béo tốt từ dầu ô-liu, hạt lanh, các béo (cá thu, cá hồi…).
• Hạn chế các thực phẩm nhiều đường, nhiều muối, thức ăn nhanh, chế biến sẵn.
• Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Ngừng hẳn việc uống rượu bia.
• Không hút thuốc lá.
• Điều trị và theo dõi thường xuyên các bệnh lý tim mạch sẵn có.
• Chủ động thăm khám định kỳ để tầm soát, chăm sóc sức khỏe và phát hiện sớm các nguy cơ đột quỵ.

Đặc biệt, nguy cơ tai biến mạch máu não có thể được nhận biết sớm thông qua xét nghiệm Homocystein máu. Nồng độ Homocystein trong máu tăng thường cho thấy khả năng cao bị đột quỵ.

Ngoài ra, các chỉ số tim mạch khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và dự đoán các yếu tố nguy cơ tai biến – chẳng hạn như bệnh tim mạch, rối loạn mỡ máu hoặc tiểu đường. Việc theo dõi và đánh giá đúng các chỉ số này chính là cách phòng ngừa tai biến đột quỵ hữu ích nhằm cũng như có hướng can thiệp kịp thời.

Để tầm soát và dự đoán hiệu quả nguy cơ tai biến mạch máu não, bạn có thể đăng ký thực hiện các gói xét nghiệm tim mạch chuyên sâu tại DIAG. Trung tâm sẽ giúp bạn đánh giá khả năng bệnh tim mạch và nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

• Thông tin gói xét nghiệm Tim mạch Chuyên sâu: Tại đây
• Tư vấn khám Tim mạch Tổng quát: Tại đây

Lời kết

Như vậy bài viết đã chia sẻ đầy đủ các thông tin cần thiết về tai biến mạch máu não. Đây là một bệnh lý nguy hiểm cần can thiệp cấp cứu ngay lập tức. Hy vọng các thông tin bên trên thật sự hữu ích giúp bạn dễ dàng chăm sóc sức khỏe nhằm có được một cuộc sống khỏe mạnh.

Xem thêm: Dấu hiệu tai biến lần 2