Các triệu chứng đột quỵ là gì? Cách nhận biết triệu chứng đột quỵ

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới. Tình trạng này xảy ra khi dòng máu đến não bị gián đoạn, khiến các tế bào não nhanh chóng bị tổn thương. Nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ giúp tăng cơ hội cấp cứu kịp thời, giảm thiểu nguy cơ yếu liệt và biến chứng nguy hiểm như mất trí nhớ, co cứng chi hay trầm cảm.

Khái quát về đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng cấp cứu y khoa nguy hiểm xảy ra khi dòng máu đến não bị gián đoạn hoặc giảm nghiêm trọng, gây thiếu oxy và tổn thương mô não. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật nghiêm trọng và tử vong trên toàn cầu. Đột quỵ được chia thành hai loại chính:

• Đột quỵ thiếu máu não: Chiếm khoảng 87% tổng số ca đột quỵ, xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa chặn dòng máu đến não.
• Đột quỵ xuất huyết: Ít gặp hơn nhưng nguy hiểm hơn, xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, dẫn đến chảy máu trong não.

Những người có tiền sử gia đình bị đột quỵ, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc có lối sống không lành mạnh (hút thuốc, béo phì, chế độ dinh dưỡng kém khoa học) đều có nguy cơ cao hơn.

Theo Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO), mỗi năm có khoảng 12 triệu người lần đầu tiên bị đột quỵ và 6,5 triệu người tử vong do đột quỵ. Tình trạng này có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng nguy cơ cao hơn ở những người lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đột quỵ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động, ngôn ngữ, nhận thức và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Đột quỵ có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Người bệnh thường gặp biến chứng đột quỵ như tình trạng yếu liệt hoặc liệt một phần cơ thể, gây khó khăn trong vận động. Rối loạn ngôn ngữ như khó nói, nói ngọng hoặc mất khả năng giao tiếp cũng là biến chứng phổ biến. Ngoài ra, đột quỵ có thể dẫn đến mất trí nhớ, suy giảm nhận thức, làm ảnh hưởng đến khả năng tư duy và sinh hoạt hàng ngày. Một số trường hợp nặng có thể gặp biến chứng viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Các dấu hiệu đột quỵ ở người lớn phổ biến

Các dấu hiệu đột quỵ thường khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào vùng não bị tổn thương và mức độ nghiêm trọng của tình trạng tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu. Tuy nhiên, có một số triệu chứng đột quỵ điển hình giúp nhận diện sớm tình trạng này.

Liệt một bên cơ thể

Đây là một trong những triệu chứng đột quỵ phổ biến của đột quỵ. Người bệnh có thể cảm thấy yếu, tê hoặc liệt một bên cơ thể, bao gồm mặt, tay hoặc chân. Triệu chứng này thường xuất hiện đột ngột và có thể khiến bệnh nhân:

• Không thể nâng cánh tay lên hoặc cầm nắm đồ vật. Nếu cố gắng, tay có thể rơi xuống do mất lực.
• Đi lại không vững, dễ bị vấp ngã do yếu cơ chân.
• Không thể cử động nửa bên cơ thể, tùy theo vùng não bị tổn thương.

Khuôn mặt mất cân đối

Một triệu chứng đột quỵ quan trọng khác của đột quỵ là tình trạng khuôn mặt bị mất cân đối, méo miệng. Dấu hiệu này thường rõ ràng và dễ nhận biết, đặc biệt nếu so sánh hai bên khuôn mặt của bệnh nhân.

• Nụ cười không đều, một bên miệng xệ xuống.
• Một bên mặt tê cứng, không có cảm giác hoặc không thể nhắm/mở mắt bình thường.

Cử động khó khăn, mất thăng bằng

Người bị đột quỵ có thể gặp vấn đề với khả năng phối hợp động tác và giữ thăng bằng. Triệu chứng này có thể biểu hiện qua:

• Không thể đứng vững hoặc đi loạng choạng như say rượu.
• Chóng mặt dữ dội, mất phương hướng khi di chuyển.
• Không thể thực hiện các động tác thông thường, chẳng hạn như chạm ngón tay vào mũi hoặc cầm nắm đồ vật chính xác.

Giọng nói thay đổi

Các vấn đề về ngôn ngữ là một trong những dấu hiệu của đột quỵ đặc trưng. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn khi giao tiếp, bao gồm:

• Nói lắp, nói ngọng, khó phát âm dù trước đó hoàn toàn bình thường.
• Không thể nói hoặc khó diễn đạt suy nghĩ, khiến lời nói trở nên lộn xộn, vô nghĩa.
• Không hiểu lời người khác nói, ngay cả những câu đơn giản.

Giảm thị lực đột ngột

Đột quỵ có thể ảnh hưởng đến trung tâm xử lý thị giác của não, gây ra các vấn đề về mắt như:

• Mờ mắt hoặc mất thị lực tạm thời ở một hoặc cả hai mắt.
• Nhìn đôi hoặc cảm thấy tầm nhìn bị thu hẹp.
• Mắt không thể điều chỉnh theo ánh sáng, cảm giác hoa mắt.

Nhức đầu dữ dội không rõ nguyên nhân

Đột quỵ xuất huyết thường đi kèm với triệu chứng đau đầu dữ dội, đột ngột, có thể kèm theo:

• Buồn nôn, nôn mửa.
• Cổ cứng hoặc co giật.
• Mất ý thức hoặc hôn mê trong trường hợp nghiêm trọng.

Chóng mặt, mất phương hướng

Choáng váng, mất phương hướng hoặc không thể tự di chuyển, ngay cả khi đang ngồi hoặc nằm yên là dấu hiệu sắp đột quỵ phổ biến. Triệu chứng này thường đi kèm với mất thăng bằng và cử động khó khăn.

Một số biểu hiện khác

Ngoài những dấu hiệu phổ biến kể trên, một số bệnh nhân có thể có các triệu chứng khác như:

• Khó nuốt (do tổn thương vùng não kiểm soát chức năng nuốt).
• Động kinh hoặc co giật do kích thích bất thường của não.
• Rối loạn nhận thức, trí nhớ bị mất tạm thời hoặc lâu dài.

Cách nhận biết biểu hiện đột quỵ theo quy tắc FAST

FAST là phương pháp nhận diện đột quỵ phổ biến, giúp phát hiện nhanh các dấu hiệu cảnh báo sớm và hỗ trợ đưa bệnh nhân đi cấp cứu kịp thời. FAST là viết tắt của bốn chữ cái, mỗi chữ đại diện cho một dấu hiệu quan trọng:

• F (Face – Khuôn mặt): Quan sát khuôn mặt người bệnh và yêu cầu họ cười. Nếu một bên mặt bị xệ xuống, không thể cử động bình thường hoặc nụ cười bị méo mó, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ.
• A (Arms – Cánh tay): Đề nghị người bệnh giơ cả hai tay lên song song. Nếu một bên tay yếu, không thể nâng lên hoặc bị rơi xuống, điều này có thể cho thấy họ đang bị yếu liệt do đột quỵ.
• S (Speech – Giọng nói): Yêu cầu người bệnh lặp lại một câu đơn giản. Nếu họ nói lắp, nói ngọng, giọng méo hoặc không thể nói được, đây là một dấu hiệu nguy hiểm của đột quỵ.
• T (Time – Thời gian cấp cứu): Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, cần gọi ngay cấp cứu. Đột quỵ là tình trạng khẩn cấp, thời gian càng trôi qua, càng có nhiều tế bào não bị tổn thương. Việc điều trị kịp thời giúp giảm thiểu nguy cơ yếu liệt, giảm trí nhớ, co cứng chi, động kinh hoặc trầm cảm sau đột quỵ.

Thời gian là yếu tố quyết định trong cấp cứu đột quỵ. Các nghiên cứu cho thấy cứ mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não có thể bị phá hủy do thiếu oxy. Nếu không được điều trị sớm, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ tàn tật vĩnh viễn hoặc tử vong. Vì vậy, nếu bạn hoặc ai đó xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào của FAST, hãy hành động ngay lập tức. Không tự lái xe đến bệnh viện mà nên gọi cấp cứu để được hỗ trợ y tế nhanh nhất, giúp tăng cơ hội sống và phục hồi cho người bệnh.

Cách phòng ngừa nguy cơ đột quỵ

Phòng ngừa đột quỵ không chỉ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là các biện pháp quan trọng:

• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ
  • Tăng huyết áp: Kiểm soát huyết áp bằng cách duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hạn chế muối và chất béo bão hòa.
  • Bệnh tim mạch: Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý tim mạch, đặc biệt là rung nhĩ.
  • Tiểu đường: Kiểm soát đường huyết bằng chế độ ăn và tập luyện phù hợp.
  • Béo phì: Giảm cân nếu thừa cân để giảm nguy cơ và các biến chứng tim mạch.
  • Hút thuốc: Bỏ thuốc lá giúp giảm đáng kể nguy cơ.
• Duy trì lối sống lành mạnh
  • Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày với các bài tập như đi bộ, bơi lội hoặc yoga để cải thiện tuần hoàn máu.
  • Chế độ dinh dưỡng lành mạnh với nhiều rau xanh, trái cây, cá béo, hạn chế thức ăn nhanh và đồ uống có đường.
  • Kiểm soát căng thẳng bằng cách ngủ đủ giấc, thiền định hoặc tham gia các hoạt động giải trí.

Những câu hỏi thường gặp về biểu hiện của đột quỵ

1. Dấu hiệu đột quỵ khi ngủ là gì?

Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như yếu liệt một bên cơ thể, nói ngọng, méo miệng, mất ý thức hoặc không tỉnh dậy vào buổi sáng. Một số trường hợp có thể bị đau đầu dữ dội, chóng mặt hoặc mất thị lực trước khi ngủ.

2. Dấu hiệu đột quỵ trước 1 ngày là gì?

Triệu chứng cảnh báo có thể bao gồm đau đầu đột ngột, chóng mặt, mệt mỏi bất thường, mất thăng bằng, nhìn mờ hoặc nhìn đôi, tê yếu thoáng qua ở mặt, tay hoặc chân, khó nói hoặc nhầm lẫn nhẹ. Đây có thể là dấu hiệu của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), một dấu hiệu báo trước nguy cơ đột quỵ thực sự.

Lời kết

Đột quỵ là một tình trạng nguy hiểm, có thể xảy ra đột ngột và để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ và thực hiện sơ cứu đúng cách sẽ giúp tăng tỷ lệ sống sót và phục hồi cho bệnh nhân. Để bảo vệ bản thân và gia đình, hãy chủ động phòng ngừa bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, vận động thường xuyên, kiểm soát các bệnh lý nền và không bỏ qua bất kỳ triệu chứng cảnh báo nào.