Dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ tuổi là gì? Cách phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ

Nguy cơ đột quỵ ở người trẻ tuổi

Mặc dù đột quỵ (tai biến mạch máu não) thường được coi là bệnh lý của người lớn tuổi, nhưng thống kê gần đây từ các nghiên cứu quốc tế cho thấy sự gia tăng đáng kể đột quỵ ở người trẻ, đặc biệt là nhóm tuổi từ 18 đến 45. Khoảng 15% tất cả các trường hợp tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ (ischemic stroke, IS) xảy ra ở người trẻ và thanh thiếu niên.

Đột quỵ ở người trẻ có tác động kinh tế lớn hơn bởi vì nạn nhân thường mất khả năng lao động trong những năm tháng năng suất nhất của cuộc đời. Các nghiên cứu cho thấy nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ rất đa dạng làm cho việc chẩn đoán và quản lý bệnh trở nên phức tạp.

Mặc dù các nỗ lực về sức khỏe cộng đồng và nghiên cứu về tai biến mạch máu não ở người trẻ còn hạn chế, nhưng dữ liệu dấy lên lo ngại về sự gia tăng của các yếu tố nguy cơ mạch máu truyền thống trong giới trẻ. Các yếu tố này bao gồm tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, và hút thuốc lá. Do đó, cần thiết phải tăng cường nhận thức và tiếp cận với các nguồn lực dành cho bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi, gia đình và các chuyên gia y tế.

Ngoài các yếu tố nguy cơ mạch máu truyền thống, các nguyên nhân ít phổ biến khác cũng có thể góp phần gây ra tai biến mạch máu não ở người trẻ, chẳng hạn như rối loạn di truyền, bệnh lý mạch máu không điển hình, hoặc nhiễm trùng. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đánh giá chẩn đoán và quản lý đột quỵ trong nhóm đối tượng này.

Dấu hiệu của đột quỵ ở người trẻ là gì?

Việc nhận biết dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ kịp thời là yếu tố quyết định giúp cứu sống và giảm thiểu các biến chứng lâu dài. Tuy nhiên, đột quỵ ở người trẻ thường có các dấu hiệu không điển hình, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác, làm cho việc chẩn đoán sớm trở nên khó khăn.

Các dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ bao gồm:

• Đau đầu đột ngột và dữ dội: Đây là biểu hiện đột quỵ ở người trẻ phổ biến. Cơn đau đầu có thể bắt đầu đột ngột, với mức độ đau dữ dội mà trước đây chưa từng trải qua.
• Yếu liệt ở một bên cơ thể: Một dấu hiệu đặc trưng khác của đột quỵ là mất sức mạnh hoặc tê liệt một bên cơ thể, thường xuất hiện ở tay, chân hoặc mặt. Người bị bệnh có thể không nâng nổi tay hoặc không thể mỉm cười đều, dẫn đến tình trạng méo miệng.
• Khó nói hoặc nói ngọng: Bệnh thường gây ra vấn đề về lời nói. Người bệnh có thể nói ngọng, khó phát âm hoặc không thể hiểu được người khác nói gì. Triệu chứng đột quỵ ở người trẻ này đôi khi bị nhầm lẫn với cơn co giật hoặc căng thẳng tạm thời.
• Mất thị lực hoặc mờ mắt: Tai biến mạch máu não có thể ảnh hưởng đến thị giác, dẫn đến tình trạng mất thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai mắt. Người bệnh có thể cảm thấy thị lực bị mờ hoặc nhìn đôi.
• Mất thăng bằng và phối hợp: Người bị đột quỵ có thể gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng, đi đứng loạng choạng, hoặc mất kiểm soát các chuyển động cơ thể. Đây cũng có thể là dấu hiệu của một cơn đột quỵ nhỏ trước khi thực sự xảy ra.
• Mất cảm giác hoặc tê liệt đột ngột: Người trẻ bị tai biến mạch máu não có thể đột ngột mất cảm giác ở một phần cơ thể hoặc cảm thấy tê ở chân, tay, hoặc mặt. Tình trạng này thường xuất hiện một cách bất ngờ và không có dấu hiệu báo trước.
• Chóng mặt và nôn mửa: Chóng mặt đột ngột và không rõ nguyên nhân đi kèm với buồn nôn hoặc nôn mửa cũng có thể là dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ, đặc biệt nếu triệu chứng này xảy ra cùng với các dấu hiệu khác.

Nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi

Dưới đây là các nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi phổ biến:

Các yếu tố nguy cơ truyền thống

• Tăng huyết áp: Tăng huyết áp gây tổn thương các mạch máu não, làm tăng nguy cơ mắc bệnh do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu.
• Tiểu đường: Bệnh đái tháo đường làm tăng nguy cơ đột quỵ do làm tổn thương các mạch máu nhỏ và lớn trong cơ thể, bao gồm cả não.
• Béo phì và cholesterol cao: Béo phì, đặc biệt là khi đi kèm với cholesterol cao, góp phần hình thành mảng bám trong động mạch, gây xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ đột quỵ.
• Hút thuốc lá: Thuốc lá gây xơ cứng động mạch và làm tăng khả năng hình thành cục máu đông.

Các nguyên do đặc thù

• Đau nửa đầu: Đặc biệt là đau nửa đầu có aura, được liên kết với nguy cơ cao hơn. Điều này có thể do sự gián đoạn của dòng máu não và các cơ chế viêm.
• Sử dụng thuốc tránh thai: Sử dụng thuốc tránh thai chứa hormone estrogen, đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố nguy cơ khác như hút thuốc, có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở phụ nữ trẻ.
• Mang thai và giai đoạn hậu sản: Giai đoạn mang thai và sau sinh, phụ nữ có nguy cơ cao hơn do thay đổi về huyết áp, đông máu và các biến chứng như tiền sản giật.

Sử dụng ma túy và chất kích thích

• Ma túy và chất kích thích: Sử dụng các chất kích thích như cocaine, amphetamine và heroin có thể gây đột quỵ do làm co thắt mạnh các mạch máu trong não, gây thiếu máu cục bộ hoặc xuất huyết não.
• Rối loạn đông máu: Những tình trạng như hội chứng antiphospholipid, thiếu protein C và S, đột biến yếu tố V Leiden, và bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm đều có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và dẫn đến đột quỵ ở người trẻ tuổi.

Các bệnh lý tim mạch và mạch máu

• Bệnh tim: Các rối loạn như rung nhĩ, bệnh van tim hoặc tim bẩm sinh có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não và gây tai biến mạch máu não.
• Bệnh động mạch: Các bệnh lý về động mạch, bao gồm bóc tách động mạch, có thể dẫn đến đột quỵ do máu không lưu thông đúng cách trong các động mạch cấp máu cho não.

Dị tật lỗ bầu dục chưa đóng (Patent Foramen Ovale – PFO)

PFO là một lỗ nhỏ ở tim không đóng hoàn toàn sau khi sinh, điều này có thể cho phép các cục máu nhỏ đi từ tĩnh mạch sang động mạch và di chuyển đến não, gây đột quỵ.

Rối loạn miễn dịch và viêm mạch máu

Một số bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống (SLE) hoặc viêm mạch máu có thể gây viêm và làm hẹp các mạch máu trong não, dẫn đến đột quỵ.

Chẩn đoán đột quỵ tuổi trẻ như thế nào?

Chẩn đoán bệnh ở người trẻ tuổi có thể phức tạp hơn so với người lớn tuổi do các triệu chứng đôi khi bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Do đó, quy trình chẩn đoán cần được thực hiện một cách cẩn thận và chi tiết để xác định đúng nguyên do và phân loại. Các bước chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Quá trình chẩn đoán bắt đầu bằng việc khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh của bệnh nhân. Bác sĩ sẽ hỏi về:
  • Tiền sử cá nhân và gia đình: Đặc biệt là các bệnh lý tim mạch, rối loạn đông máu hoặc các yếu tố nguy cơ khác như sử dụng thuốc tránh thai, thuốc lá, chất kích thích.
  • Triệu chứng cụ thể: Triệu chứng có thể khác nhau, bao gồm mất cảm giác đột ngột, yếu hoặc liệt một bên cơ thể, khó nói hoặc khó hiểu lời nói, mất thị lực, chóng mặt, đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân.
• Chẩn đoán hình ảnh: Để xác định loại bệnh và vị trí tổn thương, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh là vô cùng quan trọng:
  • Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan): CT Scan giúp bác sĩ phát hiện đột quỵ xuất huyết (xuất huyết não) hoặc đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Nó cũng giúp loại trừ các nguyên do khác như u não hoặc chấn thương.
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về não, đặc biệt có hiệu quả trong việc phát hiện đột quỵ nhỏ hoặc ở các vùng khó nhận biết trên CT Scan. MRI cũng có thể phát hiện các bệnh lý như bóc tách động mạch hoặc viêm mạch, thường gặp ở người trẻ bị đột quỵ.
  • Chụp mạch máu não (CT Angiography hoặc MR Angiography): Đây là kỹ thuật hình ảnh tiên tiến dùng để quan sát mạch máu não, xác định có tắc nghẽn, bóc tách động mạch hay dị tật mạch máu. Kỹ thuật này rất hữu ích trong việc chẩn đoán các nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ như bệnh mạch máu, dị dạng động tĩnh mạch.
• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu được thực hiện để xác định các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân tiềm ẩn gây đột quỵ:
  • Xét nghiệm đông máu: Nhằm kiểm tra các rối loạn đông máu, chẳng hạn như hội chứng antiphospholipid hoặc thiếu hụt protein C, S – các nguyên do thường gặp ở người trẻ bị đột quỵ.
  • Xét nghiệm lipid máu: Giúp đánh giá mức độ cholesterol và triglyceride trong máu, yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch và đột quỵ.
  • Xét nghiệm đường huyết: Nhằm phát hiện bệnh đái tháo đường hoặc tình trạng tiền tiểu đường, một yếu tố nguy cơ gây đột quỵ.
  • Xét nghiệm các bệnh lý tự miễn và viêm: Đối với người trẻ, xét nghiệm lupus, viêm mạch, hoặc các bệnh tự miễn khác có thể được yêu cầu nếu nghi ngờ nguyên nhân viêm hoặc tự miễn gây đột quỵ.
• Điện tâm đồ (ECG) và siêu âm tim: Các xét nghiệm tim mạch có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán nguyên do gây đột quỵ:
  • Điện tâm đồ (ECG): Nhằm phát hiện các rối loạn nhịp tim, chẳng hạn như rung nhĩ, là yếu tố nguy cơ cao gây hình thành cục máu đông dẫn đến đột quỵ.
  • Siêu âm tim qua thực quản (TEE): Kỹ thuật này giúp quan sát kỹ hơn về tim, đặc biệt là vùng tim phía sau, phát hiện dị tật lỗ bầu dục chưa đóng (PFO), huyết khối trong tim hoặc các bất thường van tim có thể dẫn đến đột quỵ.
• Các xét nghiệm khác: Xét nghiệm dịch não tủy (Lumbar puncture) có thể được thực hiện trong trường hợp nghi ngờ viêm màng não hoặc xuất huyết dưới nhện (loại xuất huyết trong não).

Điều trị bệnh đột quỵ ở người trẻ

Việc điều trị đột quỵ ở người trẻ phụ thuộc vào loại đột quỵ và mức độ nghiêm trọng. Trong trường hợp đột quỵ do tắc nghẽn, thuốc tiêu cục máu đông có thể được sử dụng để phục hồi lưu thông máu. Còn với đột quỵ do xuất huyết, phẫu thuật có thể cần thiết để giảm áp lực lên não và ngăn ngừa thêm các biến chứng.

Quan trọng là người bệnh cần được đưa đến bệnh viện để cấp cứu kịp thời, vì điều trị sớm sẽ quyết định khả năng hồi phục và giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức hoặc các tổn thương lâu dài khác.

Biện pháp phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ

Việc phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ tập trung vào việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ và duy trì lối sống lành mạnh. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ hiệu quả.

• Kiểm soát huyết áp: Huyết áp cao là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Ở người trẻ, việc thường xuyên kiểm tra huyết áp và giữ huyết áp trong mức bình thường là vô cùng quan trọng. Một số biện pháp để kiểm soát huyết áp bao gồm:
  • Hạn chế sử dụng muối (dưới 2.300 mg mỗi ngày).
  • Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây và thực phẩm ít chất béo.
• Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia: Thuốc lá làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, gây xơ vữa động mạch và làm hỏng mạch máu, dẫn đến đột quỵ. Việc cai thuốc lá là một trong những biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Đồng thời, hạn chế rượu bia cũng góp phần giảm nguy cơ này.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân bằng giúp kiểm soát huyết áp, giảm cholesterol và duy trì cân nặng hợp lý, từ đó giảm nguy cơ đột quỵ. Chế độ ăn uống nên bao gồm:
  • Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
  • Thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu.
  • Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến, thực phẩm chiên rán và thức ăn nhanh.
• Kiểm soát cân nặng: Thừa cân làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như huyết áp cao, đái tháo đường và bệnh tim mạch – các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ. Việc duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ ở người trẻ
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn giúp duy trì sức khỏe tim mạch, giảm huyết áp và cải thiện lưu thông máu. Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
• Kiểm soát bệnh lý nền: Một số bệnh lý tiềm ẩn như tiểu đường, cholesterol cao hoặc bệnh tim mạch có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Người trẻ cần thường xuyên khám sức khỏe và kiểm soát các bệnh lý này thông qua:
  • Theo dõi đường huyết nếu mắc tiểu đường và tuân thủ chế độ ăn uống, điều trị.
  • Kiểm tra cholesterol định kỳ và sử dụng thuốc hạ cholesterol nếu cần.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn như huyết áp cao, tiểu đường hoặc rối loạn lipid máu. Qua đó, bác sĩ có thể tư vấn các biện pháp phòng ngừa thích hợp để tránh nguy cơ đột quỵ.

Lời kết

Đột quỵ không chỉ là vấn đề của người già, mà nó còn là một nguy cơ tiềm ẩn với người trẻ tuổi. Hiểu rõ dấu hiệu đột quỵ ở người trẻ, những nguyên nhân và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn giảm thiểu tối đa những nguy cơ mắc bệnh này. Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và phòng bệnh để bảo vệ bản thân khỏi những biến chứng nặng nề của đột quỵ.