Cận thị bẩm sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Cận thị bẩm sinh ảnh hưởng đến thị lực của trẻ ngay từ khi sinh ra. Bệnh nặng để lại nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí mùa lòa. Vậy cận thị bẩm sinh là gì, đâu là nguyên nhân, cách nhận biết và phòng ngừa? cùng Diag tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Cận thị bẩm sinh là gì?

Cận thị bẩm sinh là tật khúc xạ trẻ mắc phải từ khi sinh ra hoặc phát triển rất sớm trong những năm đầu đời, khiến trẻ không nhìn rõ các vật ở xa. Tình trạng này xảy ra khi nhãn cầu dài hơn bình thường hoặc giác mạc quá cong, khiến ánh sáng hội tụ trước võng mạc thay vì đúng vị trí của nó. Điều này làm cho trẻ nhìn rõ vật ở gần nhưng lại bị mờ khi nhìn xa.

Trẻ mắc bệnh sẽ gặp khó khăn trong học tập và sinh hoạt hàng ngày. Nếu không được điều trị sớm, bệnh có thể tiến triển nặng hơn theo thời gian. Thậm chí, nó có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm và có nguy cơ gây mù lòa vĩnh viễn.

Xem thêm:

• Loạn thị bẩm sinh
• Mù bẩm sinh
• Viễn thị bẩm sinh

Cận thị bẩm sinh là do đâu?

Nguyên nhân nguyên phát (Yếu tố di truyền)

Cận thị bẩm sinh có thể do di truyền, nghĩa là nếu cha mẹ bị cận, con cái có nguy cơ cao mắc phải. Các nghiên cứu đã xác định hơn 200 gen liên quan đến cận thị, nhiều trong số đó ảnh hưởng đến sự phát triển thị giác và cách xử lý tín hiệu ánh sáng trong võng mạc.

Ngoài ra, bệnh còn có thể liên quan đến các hội chứng hiếm gặp, bao gồm:

• Hội chứng Marfan (gây ảnh hưởng đến mô liên kết, bao gồm cả mắt)
• Hội chứng Stickler (gây bất thường về xương và mắt)
• Hội chứng Knobloch (liên quan đến võng mạc và hộp sọ)

Tỉ lệ mắc cận thị do yếu tố di truyền khá cao:

• Nếu một trong hai cha mẹ bị cận, nguy cơ con bị cận khoảng 30-40%
• Nếu cả cha và mẹ đều bị cận, nguy cơ này có thể lên đến 50-60%
• Nếu cha mẹ có độ cận cao (trên -6 diop), con có nguy cơ bị cận thị nặng (cận thị bệnh lý)

Nguyên nhân thứ phát (Yếu tố môi trường)

Một số yếu tố trong giai đoạn thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thị lực của trẻ, làm tăng nguy cơ cận thị bẩm sinh:

• Mẹ bị thiếu dinh dưỡng trong thai kỳ, đặc biệt là thiếu vitamin A, DHA (axit béo quan trọng cho mắt).
• Mẹ bị nhiễm trùng trong thai kỳ (ví dụ: rubella, toxoplasma) có thể ảnh hưởng đến sự phát triển mắt của thai nhi.
• Trẻ sinh non, đặc biệt là dưới 32 tuần hoặc nhẹ cân dưới 2.5kg, có nguy cơ bị cận thị cao hơn do nhãn cầu chưa phát triển hoàn thiện.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại như rượu, thuốc lá hoặc môi trường ô nhiễm trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự hình thành mắt của thai nhi.

Dấu hiệu cận thị bẩm sinh ở trẻ

Bệnh rất khó phát hiện ở giai đoạn đầu đời do trẻ nhỏ chưa thể diễn đạt rõ ràng về tình trạng mắt của mình. Cha mẹ cần chú ý đến các dấu hiệu bé bị cận thị bẩm sinh để phát hiện sớm và có hướng can thiệp kịp thời.

• Hay nheo mắt, dụi mắt, chớp mắt thường xuyên
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Có xu hướng ngồi gần tivi, màn hình máy tính hoặc cầm sách lại sát mắt để đọc.
• Khả năng quan sát kém, chậm phản ứng với vật ở xa
• Hay vấp ngã, khó định hướng không gian
• Nhức mắt, chảy nước mắt nhiều
• Không tập trung khi học hoặc chơi trò chơi cần quan sát

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể trở nặng, làm tăng nguy cơ bị thoái hóa võng mạc, bong võng mạc, đục thủy tinh thể, nhược thị hoặc tăng nhãn áp. Những biến chứng này có thể gây suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến mù lòa nếu không được can thiệp đúng cách.

Cận thị bẩm sinh có chữa được không?

Hiện nay, chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn cận thị bẩm sinh, nhưng nhiều phương pháp có thể giúp cải thiện thị lực và hạn chế tăng độ.

• Kính điều chỉnh: Kính cận giúp điều chỉnh ánh sáng vào mắt, mang lại hình ảnh rõ nét. Người đeo có thể chọn kính cận có độ cận phù hợp. Bên cạnh đó, kính áp tròng cũng là một lựa chọn thích hợp để cải thiện tầm nhìn.
• Phẫu thuật khúc xạ (Laser): Các phương pháp như LASIK, LASEK, PRK giúp chỉnh sửa giác mạc, mang lại thị lực tốt hơn nhưng chỉ áp dụng cho người trưởng thành có độ cận ổn định.
• Liệu pháp Ortho-K: Đeo kính áp tròng cứng ban đêm giúp định hình giác mạc tạm thời, hỗ trợ trẻ nhìn rõ vào ban ngày mà không cần kính, đặc biệt hiệu quả với trẻ em để làm chậm tăng độ.
• Thuốc nhỏ mắt: Atropine liều thấp giúp giảm căng thẳng điều tiết, làm chậm tiến trình cận thị ở trẻ em nhưng cần được bác sĩ nhãn khoa chỉ định và theo dõi khi sử dụng lâu dài.

Cách chăm sóc bé bị cận thị bẩm sinh

Để giúp bé bị cận thị bẩm sinh cải thiện tầm nhìn và tránh tăng độ nhanh, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Đưa bé đi kiểm tra định kỳ để theo dõi tình trạng cận thị và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.
• Đeo kính đúng độ theo chỉ định của bác sĩ nhãn khoa để đảm bảo bé nhìn rõ và tránh tình trạng mỏi mắt.
• Hạn chế thời gian nhìn gần, đặc biệt là khi sử dụng sách vở, đồ chơi điện tử hoặc màn hình điện thoại, TV.
• Khuyến khích bé hoạt động ngoài trời ít nhất 1-2 giờ mỗi ngày để giúp mắt được thư giãn và phát triển tốt hơn.
• Bố trí ánh sáng hợp lý khi bé học tập hoặc chơi đùa, tránh ánh sáng quá chói hoặc quá tối.
• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt là thực phẩm giàu vitamin A, omega-3 và lutein giúp mắt khỏe mạnh.
• Dạy bé thói quen chăm sóc mắt như không dụi vào mắt, giữ khoảng cách hợp lý khi đọc sách hoặc xem màn hình.

Xem thêm:

• Câm điếc bẩm sinh
• Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị điếc bẩm sinh

Cách phòng ngừa bệnh ở trẻ sơ sinh

Chăm sóc sức khỏe thai kỳ và sàng lọc trước sinh

Việc tầm soát trước sinh giúp tầm soát sớm nguy cơ bất thường về mắt ở thai nhi. Mẹ bầu có thể thực hiện các xét nghiệm sàng lọc trước sinh như xét nghiệm NIPT và siêu âm thai định kỳ để kiểm tra sự phát triển của mắt bé. Nếu gia đình có tiền sử cận thị nặng, bác sĩ có thể tư vấn các biện pháp theo dõi và chăm sóc phù hợp.

Chế độ ăn uống và lối sống của mẹ bầu ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thị lực của bé. Mẹ nên:

• Bổ sung thực phẩm giàu omega-3, vitamin A, D và lutein để hỗ trợ mắt bé phát triển khỏe mạnh.
• Tránh tiếp xúc với tia bức xạ mạnh từ thiết bị điện tử và hóa chất độc hại.
• Duy trì lối sống lành mạnh, không hút thuốc, hạn chế rượu bia để giảm nguy cơ ảnh hưởng đến mắc bệnh ở thai nhi

Theo dõi thị lực định kỳ

Sau khi bé chào đời, cha mẹ nên đưa bé đi khám mắt định kỳ để phát hiện các dấu hiệu bất thường. Trẻ sơ sinh cần được kiểm tra mắt trong những tháng đầu đời, đặc biệt nếu trẻ có nguy cơ cao do di truyền. Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường như bé hay nheo mắt, dụi mắt hoặc không phản ứng với ánh sáng, cần đưa bé đến bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và can thiệp kịp thời.

Xem thêm:

• Nhược thị bẩm sinh là gì?
• Glocom bẩm sinh