Triệu chứng sán chó lên não có thể âm thầm phát triển nhưng gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho hệ thần kinh. Bệnh lây nhiễm chủ yếu qua thực phẩm bẩn, nước ô nhiễm, hoặc tiếp xúc với chó, mèo nhiễm bệnh. Tìm hiểu rõ hơn qua bài viết của Diag.

Sán chó là gì?

Sán chó là một loại ký sinh trùng đường ruột thuộc họ Echinococcus hoặc Toxocara. Loại này chủ yếu ký sinh trong cơ thể chó nhưng có thể lây nhiễm sang con người. Khi bị nhiễm, sán chó có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Đặc biệt là khi ký sinh trùng xâm nhập vào não, gan, phổi hoặc các cơ quan khác.

Các loại sán chó phổ biến gồm:

  • Sán dây chó (Echinococcus spp.): Loại sán có thể tạo nang sán trong các cơ quan nội tạng của người.
  • Giun đũa chó (Toxocara canis) và giun đũa mèo (Toxocara cati): Loại giun có thể gây viêm não, ảnh hưởng thần kinh và thị giác.
Các loại sán chó gồm sán dây chó, giun đũa chó, và giun đũa mèo
Các loại sán chó gồm sán dây chó, giun đũa chó, và giun đũa mèo

Sán chó có một vòng đời phức tạp, bao gồm hai vật chủ chính:

  • Vật chủ chính (chó, sói, cáo, mèo, và động vật hoang dã): Nơi sán trưởng thành sống trong ruột non, đẻ trứng, và thải ra môi trường qua phân.
  • Vật chủ trung gian (cừu, bò, lợn, dê, hoặc con người): Khi nuốt phải trứng sán, trứng sẽ nở thành ấu trùng, đi theo đường máu đến các cơ quan khác nhau như gan, phổi, và não, tạo thành nang sán.

Khi người vô tình ăn phải trứng sán, trứng nở ra ấu trùng, sau đó di chuyển đến các cơ quan trong cơ thể, gây bệnh với mức độ nguy hiểm khác nhau.

Xem thêm:

Bệnh sán chó lên não là gì?

Sán chui lên não là một bệnh ký sinh trùng nguy hiểm. Bệnh lý này xảy ra khi con người bị nhiễm trùng do vô tình nuốt phải trứng sán chó. Chủ yếu có trong thức ăn, nước uống, hoặc do tiếp xúc với chó, mèo nhiễm bệnh. Khi vào cơ thể, trứng sán nở thành ấu trùng, di chuyển theo máu đến não, tạo nang sán, và gây tổn thương hệ thần kinh.

Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng ngay lập tức, mà phát triển âm thầm trong thời gian dài. Khi sán phát triển đủ lớn trong não, triệu chứng mới xuất hiện, gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thần kinh, thị giác. Thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Những đường lây nhiễm chính

Con người không bị nhiễm trùng trực tiếp từ sán trưởng thành, mà bị nhiễm khi nuốt phải trứng sán. Dưới đây là các con đường lây nhiễm phổ biến:

  • Ăn thực phẩm nhiễm trứng sán: Trứng sán có thể bám trên rau sống, thịt chưa nấu chín, hay nước uống không sạch.
  • Tiếp xúc với chó/mèo nhiễm bệnh: Lông chó hoặc môi trường sống của chúng có thể dính trứng sán, nếu con người chạm vào rồi đưa tay lên miệng sẽ vô tình nuốt phải trứng sán.
  • Không rửa tay sau khi làm vườn, tiếp xúc với đất cát hoặc trẻ em chơi ngoài sân đất: Trứng sán có thể tồn tại nhiều tháng trong đất, nếu chạm vào mà không rửa tay sạch, nguy cơ lây nhiễm rất cao.
  • Dọn vệ sinh phân chó mèo mà không sử dụng găng tay hoặc không rửa tay sạch sẽ.

Triệu chứng sán chó lên não như thế nào?

Nang sán có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Điều này còn phụ thuộc vào kích thước, vị trí tổn thương, và giai đoạn phát triển của bệnh.

Triệu chứng sán chó lên não trong giai đoạn đầu

Ở giai đoạn đầu khi nhiễm trùng, bệnh sán chó lên não khó phát hiện. Nguyên nhân do dấu hiệu không rõ ràng và dễ nhầm lẫn với các bệnh thần kinh khác. Ở giai đoạn này, nang sán còn nhỏ, chưa gây chèn ép nhiều đến mô não, nên triệu chứng thường nhẹ và dễ nhầm với các bệnh thông thường. Người bệnh có thể gặp:

  • Sốt, nhức đầu nhẹ: Cơn đau không quá nghiêm trọng nhưng kéo dài, có thể cảm giác căng tức đầu.
  • Chóng mặt, buồn nôn, và cảm giác nặng đầu: Đặc biệt, khi thay đổi tư thế hoặc đứng lên ngồi xuống nhanh sẽ chóng mặt hơn.
  • Rối loạn tiêu hóa nhẹ: Có thể bị đầy bụng, khó tiêu, và tiêu chảy thoáng qua do phản ứng viêm từ hệ miễn dịch.
Triệu chứng sán chó lên não giai đoạn đầu là rối loạn tiêu hóa nhẹ
Triệu chứng sán chó lên não giai đoạn đầu là rối loạn tiêu hóa nhẹ

Xem thêm:

Giai đoạn tiến triển

Nang sán phát triển lớn hơn, tăng áp lực nội sọ, gây ảnh hưởng rõ rệt đến hệ thần kinh. Lúc này, các dấu hiệu sẽ trở nên rõ ràng hơn và nghiêm trọng hơn:

  • Đau đầu dữ dội hơn, nhất là vào ban đêm: Nang sán gây áp lực lên não, khiến đau nhói từng cơn hoặc đau âm ỉ kéo dài.
  • Mất trí nhớ ngắn hạn, suy giảm khả năng tập trung: Người bệnh có thể quên nhanh, nhầm lẫn, và khó thực hiện các công việc đòi hỏi sự tập trung.
  • Tay chân run rẩy, mất thăng bằng: Nang sán ảnh hưởng đến vùng điều khiển vận động, làm đi lại loạng choạng, dễ vấp ngã.
  • Rối loạn giấc ngủ, hay mơ ác mộng: Một số trường hợp bị mất ngủ kéo dài, lo âu, hoặc tỉnh giấc giữa đêm do giật mình.

Giai đoạn nguy hiểm

Nếu không điều trị, nang sán có thể tăng kích thước lớn, gây tổn thương nghiêm trọng đến mô não, dẫn đến các triệu chứng nguy hiểm:

  • Co giật, động kinh tái diễn: Do nang sán kích thích vùng vỏ não, làm hệ thần kinh bị rối loạn xung điện, và gây triệu chứng co giật lặp lại nhiều lần.
  • Mất thị lực hoặc mù lòa: Nang sán chèn ép dây thần kinh thị giác, làm suy giảm thị lực nghiêm trọng hoặc mất hoàn toàn khả năng nhìn.
  • Liệt nửa người, mất khả năng kiểm soát vận động: Nang sán ảnh hưởng đến vùng vận động của não, gây tê liệt một phần cơ thể, mất khả năng di chuyển, rối loạn ngôn ngữ, và cứng cổ.
  • Hôn mê hoặc tử vong nếu không điều trị kịp thời: Trong một số trường hợp, nang sán có thể vỡ ra, gây viêm màng não cấp tính, dẫn đến suy hô hấp, hôn mê sâu, và tử vong.
Các triệu chứng nguy hiểm co giật, động kinh tái diễn
Các triệu chứng nguy hiểm co giật, động kinh tái diễn

Sán chó lên não có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào kích thước, vị trí nang sán trong não, và thời gian phát triển.

  • Viêm não, viêm màng não, phù não, và co giật: Nang sán làm sưng mô não, tăng áp lực nội sọ, gây triệu chứng đau đầu dữ dội, co giật. Trường hợp nặng thậm chí hôn mê nếu không điều trị kịp thời.
  • Tổn thương thần kinh: Chèn ép vùng vận động có thể gây liệt, suy giảm nhận thức hoặc ngôn ngữ, mất cảm giác. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt.
  • Động kinh tái phát: Nang sán kích thích rối loạn điện não, gây động kinh khó kiểm soát, ảnh hưởng đến cuộc sống.
  • Nguy cơ tử vong: Nang sán lớn dần có thể chèn ép não, gây suy hô hấp, viêm màng não, sốc phản vệ, hôn mê, hoặc tử vong nếu vỡ ra. Nếu nang nằm ở hạch nền hoặc thân não, người bệnh có thể ngừng tim, ngừng thở, và tử vong ngay lập tức.

Phương pháp chẩn đoán bệnh sán chó lên não

Bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp chẩn đoán sau:

  • Xét nghiệm máu: Giúp phát hiện kháng thể chống sán do cơ thể tạo ra khi bị nhiễm. Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy có kháng thể, bệnh nhân có thể đã tiếp xúc với sán chó. Tuy nhiên, xét nghiệm này chưa thể khẳng định nang sán có trong não hay không.
  • Chụp CT hoặc MRI não: Phương pháp chính để phát hiện nang sán trong não. Hình ảnh từ CT hoặc MRI giúp bác sĩ xác định vị trí, kích thước, và mức độ ảnh hưởng của nang sán, từ đó quyết định hướng điều trị.
  • Xét nghiệm dịch não tủy: Được thực hiện để kiểm tra dấu hiệu viêm nhiễm hoặc phản ứng miễn dịch bất thường trong hệ thần kinh trung ương. Nếu nang sán gây viêm não, dịch não tủy có thể chứa tế bào bạch cầu tăng cao hoặc các thành phần khác phản ánh tình trạng viêm.
Xét nghiệm máu giúp phát hiện kháng thể chống sán do cơ thể tạo ra khi bị nhiễm
Xét nghiệm máu giúp phát hiện kháng thể chống sán do cơ thể tạo ra khi bị nhiễm

Bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác, tùy theo tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Việc phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả hơn và hạn chế nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Xem thêm: Nhiễm giun đũa chó khi mang thai

Điều trị bệnh sán chó lên não

Việc điều trị bệnh sán chó lên não phụ thuộc vào kích thước, vị trí, và mức độ ảnh hưởng của nang sán. Có ba phương pháp chính được áp dụng:

Dùng thuốc diệt sán

Albendazole và Praziquantel là hai loại thuốc được sử dụng để tiêu diệt ấu trùng sán và làm teo nhỏ nang sán. Thời gian điều trị kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy theo mức độ nhiễm bệnh. Phương pháp này thường áp dụng cho nang sán nhỏ, chưa gây chèn ép mạnh lên não.

Phẫu thuật loại bỏ nang sán

Nếu nang sán quá lớn, gây co giật, mất thị lực, và liệt nửa người, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật lấy nang sán khỏi não. Dù có rủi ro, nhưng đây là cách hiệu quả nhất để loại bỏ nang sán hoàn toàn trong trường hợp nặng. Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể cần phục hồi chức năng nếu hệ thần kinh bị tổn thương lâu dài.

Điều trị triệu chứng

  • Thuốc kháng viêm giúp giảm sưng và viêm do nang sán.
  • Thuốc chống co giật kiểm soát các cơn động kinh do nang sán gây ra.
  • Thuốc giảm đau mạnh có thể được sử dụng nếu bệnh nhân bị đau đầu kéo dài.

Cách phòng ngừa nhiễm sán chó

Bệnh sán chó lên não chưa có vaccine phòng ngừa. Vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe là ngăn chặn nguy cơ nhiễm ký sinh trùng từ đầu.

Ở người:

  • Rửa tay sạch trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và đặc biệt sau khi tiếp xúc với chó mèo.
  • Không ăn rau sống, thịt tái, và thực phẩm chưa nấu chín kỹ, vì trứng sán có thể tồn tại trong thực phẩm bẩn.
  • Uống nước sạch, không dùng nước lã hoặc nước không rõ nguồn gốc. Nếu dùng nước giếng, nên lọc hoặc đun sôi trước khi uống.
  • Tránh tiếp xúc trực tiếp với phân chó mèo. Khi dọn vệ sinh, nên đeo găng tay và rửa tay ngay sau đó.
  • Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu thường xuyên tiếp xúc với chó mèo hoặc có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm sán.

Ở thú cưng:

  • Tẩy giun định kỳ cho chó mèo mỗi 3-6 tháng theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
  • Dọn vệ sinh phân thú cưng hàng ngày, tránh để phân tồn đọng lâu, giảm nguy cơ lây lan trứng sán.
  • Không cho chó mèo ăn thịt sống hoặc săn mồi hoang dã, vì có thể chứa ấu trùng sán.
  • Hạn chế để chó mèo thả rông, tránh tiếp xúc với môi trường có nguy cơ nhiễm ký sinh trùng.

Lời kết

Các triệu chứng sán chó lên não có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh, dẫn đến đau đầu kéo dài, động kinh, mất thị lực, hoặc liệt nửa người. Phát hiện và điều trị sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Để phòng tránh, hãy giữ vệ sinh cá nhân, ăn chín uống sôi, và tẩy giun định kỳ cho thú cưng.

Xem thêm: