Sán lá phổi là bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng thường bị bỏ qua do triệu chứng dễ nhầm lẫn. Tìm hiểu chi tiết về vòng đời của sán lá phổi, đường lây, và dấu hiệu nhiễm bệnh qua bài viết của Diag!

Sán lá phổi là gì?

Sán lá phổi là một loại ký sinh trùng nhỏ thuộc chi Paragonimus, sống bên trong phổi của con người hoặc động vật. Khi vào cơ thể, chúng di chuyển đến phổi và gây ra một căn bệnh gọi là bệnh sán lá phổi.

Loại sán này thường lây sang người qua thực phẩm – đặc biệt là khi chúng ta ăn cua hoặc tôm nước ngọt chưa được nấu chín kỹ. Trong thịt cua, tôm sống có thể chứa ấu trùng sán mà mắt thường không nhìn thấy được. Sau khi nuốt phải, ấu trùng sẽ di chuyển từ ruột lên phổi và phát triển thành sán trưởng thành.

Sán lá phổi là một loại ký sinh trùng nhỏ thuộc chi Paragonimus
Sán lá phổi là một loại ký sinh trùng nhỏ thuộc chi Paragonimus

Vòng đời sán lá phổi

Sán lá phổi cần trải qua 3 vật chủ để hoàn thành vòng đời: Ốc nước ngọt → cua/tôm → người.

  • Sán trưởng thành sống trong phổi người hoặc động vật có vú.
  • Trứng theo đờm (khạc ra) hoặc phân (nuốt xuống) ra nước.
  • Gặp môi trường nước thích hợp, trứng nở thành ấu trùng.
  • Ấu trùng bơi trong nước, xâm nhập vào ốc nước ngọt.
  • Bên trong ốc, chúng phát triển qua nhiều giai đoạn và trở thành cercariae (ấu trùng có đuôi).
  • Ấu trùng có đuôi rời khỏi ốc, bơi tự do trong nước.
  • Chúng chui vào tôm hoặc cua nước ngọt, hình thành nang trùng (metacercariae) bên trong cơ, thịt cua/tôm.
  • Người nhiễm bệnh khi ăn tôm/cua sống hoặc nấu chưa chín kỹ.
  • Nang trùng đi vào dạ dày, xuyên qua ruột, rồi di chuyển đến phổi.
  • Tại phổi, chúng phát triển thành sán trưởng thành, bắt đầu sinh sản và vòng đời tiếp tục.

Xem thêm:

Bệnh sán lá phổi là gì?

Đây là một bệnh nhiễm ký sinh trùng do loài sán thuộc chi Paragonimus gây ra. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, ấu trùng sán di chuyển từ ruột lên phổi, phát triển thành sán trưởng thành, và gây tổn thương mô phổi. Điều này dẫn đến các triệu chứng như ho kéo dài, đau ngực, khó thở, và ho ra máu – dễ bị nhầm lẫn với lao phổi hoặc viêm phổi.

Nếu không được điều trị kịp thời, sán có thể di chuyển đến các cơ quan khác như não, da, gây biến chứng nghiêm trọng. Bệnh không lây truyền từ người sang người, mà lây qua đường ăn uống. Cụ thể:

  • Ăn hải sản sống: Con người nhiễm sán lá phổi khi ăn cua, tôm nước ngọt sống hoặc chưa nấu chín kỹ có chứa ấu trùng sán.
  • Tiếp xúc với nước nhiễm ấu trùng: Có thể nhiễm bệnh qua nước suối, ao hồ bị ô nhiễm bởi ấu trùng sán lá phổi.
  • Qua dụng cụ chế biến thực phẩm: Nếu dụng cụ chế biến hải sản chưa được vệ sinh sạch sẽ, sán có thể xâm nhập vào cơ thể qua tiếp xúc trực tiếp.

Tác hại của sán lá phổi đối với sức khỏe

Khi xâm nhập vào cơ thể, sán lá phổi không gây bệnh ngay, mà âm thầm di chuyển đến phổi. Đây là nơi chúng sinh sống và gây ra nhiều tổn thương nghiêm trọng. Tùy vào số lượng sán, thời gian nhiễm, và vị trí ký sinh, người bệnh có thể gặp nhiều vấn đề sức khỏe, như:

  • Gây tổn thương phổi: Sán trưởng thành sống trong mô phổi, tạo ổ viêm, và gây tổn thương kéo dài. Người bệnh thường ho dai dẳng, ho ra máu, đau tức ngực, và khó thở.
  • Dễ bị chẩn đoán nhầm: Các triệu chứng giống với lao phổi hoặc viêm phổi nên dễ bị điều trị sai hướng. Điều này làm kéo dài thời gian bệnh và ảnh hưởng đến sức khỏe.
  • Làm suy giảm chức năng hô hấp: Khi mô phổi bị tổn thương lâu ngày, khả năng hít thở giảm rõ rệt. Người bệnh thường mệt mỏi, khó thở, nhất là khi hoạt động nhẹ.
  • Ảnh hưởng đến não: Sán có thể lạc chỗ và đi đến não, gây ra các triệu chứng như co giật, đau đầu, và rối loạn thị giác. Trường hợp nặng có thể đe dọa tính mạng.
  • Ảnh hưởng đến gan: Nếu sán di chuyển đến gan, có thể gây viêm hoặc hình thành u nang. Điều này dễ bị nhầm với các bệnh gan khác trên hình ảnh siêu âm hoặc CT.
  • Xuất hiện u dưới da: Một số trường hợp sán di chuyển dưới da, tạo ra các cục nhỏ, mềm, và có thể di động. Dù không đau, nhưng gây mất thẩm mỹ và khiến người bệnh lo lắng.
  • Gây nhiễm trùng thứ phát: Tổn thương do sán để lại ở phổi là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập. Người bệnh dễ bị viêm phổi tái phát hoặc kéo dài.
  • Ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và tinh thần: Ho kéo dài, khó ngủ, và mệt mỏi khiến người bệnh giảm chất lượng cuộc sống. Nếu bị điều trị sai, chi phí và thời gian điều trị cũng tăng lên đáng kể.

Triệu chứng của bệnh sán lá phổi

Bệnh sán lá phổi thường tiến triển chậm và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác về hô hấp như lao phổi, viêm phổi, hay hen suyễn. Các triệu chứng có thể thay đổi tùy theo giai đoạn nhiễm bệnh và vị trí mà sán ký sinh trong cơ thể.

Giai đoạn đầu (sau khi mới nhiễm):

  • Sốt nhẹ, cảm thấy mệt mỏi.
  • Đau bụng, tiêu chảy.
  • Ngứa da (do phản ứng miễn dịch của cơ thể).
  • Dễ nhầm với cảm cúm thông thường.

Giai đoạn tiến triển (sán đã lên phổi):

  • Ho kéo dài, có thể ho khan hoặc ho có đờm.
  • Ho ra máu (dễ bị nhầm với lao phổi).
  • Đau ngực, đặc biệt khi ho hoặc hít thở sâu.
  • Khó thở, tức ngực, và hụt hơi khi vận động.
  • Ăn kém, sụt cân, và mệt mỏi kéo dài.

Khi sán di chuyển đến các cơ quan khác ngoài phổi:

  • Trường hợp sán vào não: Đau đầu dữ dội, chóng mặt, co giật, động kinh, mờ mắt, mất thăng bằng, và thay đổi ý thức.
  • Trường hợp sán vào gan: Đau vùng hạ sườn phải. Có thể phát hiện gan to khi khám.
  • Trường hợp sán ở dưới da: Xuất hiện cục u nhỏ dưới da, có thể di chuyển. Da đỏ, ngứa, hoặc đau nhẹ tại vị trí có u.

Tham khảo:

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh sán lá phổi

Các phương pháp chẩn đoán sán lá phổi gồm:

  • Xét nghiệm trứng sán: Bác sĩ lấy mẫu đờm hoặc phân để tìm trứng sán. Trứng sán có hình bầu dục, khi soi dưới kính hiển vi có thể nhận diện được sau vài tháng nhiễm bệnh.
  • Xét nghiệm máu: Nếu không tìm thấy trứng, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra kháng thể chống lại sán lá phổi. Đây là cách chẩn đoán bệnh khi sán di chuyển đến các cơ quan khác như não.
  • Chẩn đoán hình ảnh (X-quang, CT scan): X-quang phổi có thể chỉ ra các tổn thương như áp-xe hoặc nang khí trong phổi. Điều này giúp bác sĩ phân biệt bệnh sán lá phổi với các bệnh khác như lao phổi.

Các loại thuốc điều trị bác sĩ thường chỉ định ở bệnh nhân bệnh sán lá phổi gồm:

  • Praziquantel: Thuốc chính để điều trị sán lá phổi. Praziquantel được dùng với liều 25 mg/kg/ngày, chia thành 3 lần trong 2 ngày để diệt sán.
  • Triclabendazole: Thuốc thay thế, thường được sử dụng trong điều trị sán lá gan. Tuy nhiên, trong trường hợp khẩn cấp, nó có thể được sử dụng cho bệnh sán lá phổi.

Cách phòng ngừa nhiễm sán lá phổi

Để phòng bệnh, mọi người nên:

  • Ăn chín, uống sôi: Tránh ăn cua, tôm nước ngọt sống hoặc chưa nấu chín kỹ, vì đây là nguồn lây nhiễm chính của sán lá phổi.
  • Vệ sinh thực phẩm: Luôn rửa sạch thực phẩm và dụng cụ chế biến, đặc biệt khi chế biến hải sản nước ngọt.
  • Giữ vệ sinh khu vực sống: Cải thiện nguồn nước và vệ sinh khu vực sống để giảm nguy cơ nhiễm sán từ tự nhiên.
  • Giáo dục cộng đồng: Tuyên truyền về nguy cơ nhiễm sán lá phổi và các biện pháp phòng tránh, đặc biệt ở vùng có nhiều tôm, cua nước ngọt.

Lời kết

Sán lá phổi là bệnh ký sinh trùng nghiêm trọng nhưng có thể phòng tránh và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Luôn nấu chín kỹ hải sản nước ngọt, giữ vệ sinh thực phẩm, và kiểm tra sức khỏe thường xuyên để bảo vệ bản thân khỏi bệnh lý này.

Xem thêm: Sán máng