Sán lá máu là gì? Vòng đời của sán lá máu

Sán lá máu là một loại ký sinh trùng nguy hiểm gây ra bệnh sán máu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bài viết này của Diag sẽ giúp bạn hiểu rõ về đặc điểm, vòng đời, và cách phòng ngừa bệnh hiệu quả.

Sán lá máu là gì?

Sán lá máu là một loại ký sinh trùng thuộc nhóm giun dẹp. Sán lá máu sống chủ yếu trong mạch máu của người và động vật. Có ít nhất ba loài sán lá máu có thể gây bệnh ở người. Phân loại cụ thể như sau:

Schistosoma mansoni: Thường gặp ở châu Phi và Trung Đông, chủ yếu gây bệnh ở ruột.
Schistosoma japonicum: Phổ biến ở Đông Á, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản, và Philippines, chủ yếu ảnh hưởng đến gan.
Schistosoma haematobium: Chủ yếu gặp ở châu Phi và Trung Đông, gây tổn thương chủ yếu ở bàng quang.

Sán lá máu sống kí sinh ở đâu?

Sán lá máu ký sinh chủ yếu trong mạch máu của gan, lá lách, ruột, và bàng quang, nơi chúng sinh sản và tạo trứng. Quá trình ký sinh này có thể gây tổn thương các cơ quan, dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời.

Vòng đời của sán lá máu

Vòng đời của sán lá máu khá phức tạp, với nhiều giai đoạn phát triển. Sau đây là các giai đoạn trong vòng đời của sán lá máu:

Trứng: Sán trưởng thành sinh sản trứng trong cơ thể người, trứng theo phân ra ngoài môi trường và vào nước.
Ấu trùng (Miracidium): Trứng nở thành ấu trùng trong nước và vào ốc sên, vật chủ trung gian.
Cercaria: Ấu trùng trong ốc sên phát triển thành cercaria, có đuôi và di chuyển trong vùng nước ngọt.
Xâm nhập vào cơ thể người: Cercaria vào cơ thể người qua da khi tiếp xúc với nước nhiễm.
Giun trưởng thành: Trong cơ thể người, cercaria di chuyển vào mạch, phát triển thành sán trưởng thành và sinh sản.

Đường lây và nhóm đối tượng có nguy cơ bị sán lá máu

Đây là bệnh truyền nhiễm có thể lây qua:

Sán lá máu lây qua tiếp xúc với nước ngọt ô nhiễm chứa ấu trùng sán.
Ấu trùng xâm nhập vào cơ thể qua da khi tiếp xúc với nước, rồi di chuyển vào hệ tuần hoàn và ký sinh trong mạch.

Nhóm đối tượng có nguy cơ bị sán lá máu:

Người sống hoặc làm việc gần nguồn nước ô nhiễm (ao, hồ, sông chưa được xử lý).
Người tiếp xúc trực tiếp với nước (nông dân, công nhân thủy sản, và người bơi lội, tắm suối).
Du khách đến vùng có dịch sán lá máu (khu vực có tỷ lệ nhiễm cao).
Người sống trong khu vực có chăn nuôi động vật (trâu, bò, cừu – vật chủ trung gian của sán).

Xem thêm:

Triệu chứng khi nhiễm sán lá máu

Triệu chứng của bệnh sán lá máu có thể khác nhau tùy theo giai đoạn nhiễm và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Giai đoạn đầu (Giai đoạn cấp tính)

Sau khi nhiễm, trong vòng vài tuần, bạn có thể gặp các triệu chứng như:

Sốt: Triệu chứng phổ biến nhất khi nhiễm sán lá máu. Sốt có thể kéo dài trong vài ngày.
Mề đay hoặc ngứa ngáy: Da có thể bị phát ban, mề đay, ngứa, hoặc sưng đỏ. Đây là phản ứng dị ứng do cơ thể chống lại sự xâm nhập của sán.
Đau cơ, mệt mỏi: Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, yếu sức, hoặc đau nhức cơ thể.
Đau bụng: Triệu chứng này xuất hiện khi sán lá máu xâm nhập vào các cơ quan như gan hoặc ruột.

*Da có thể bị phát ban, ngứa, hoặc sưng đỏ*

Giai đoạn sau (Giai đoạn mãn tính)

Nếu không được điều trị kịp thời, sán lá máu có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn trong giai đoạn mãn tính:

Đau bụng nghiêm trọng: Đặc biệt khi sán lá máu xâm nhập vào gan, ruột, hoặc bàng quang. Có thể cảm thấy đau ở vùng bụng hoặc khung xương chậu.
Cảm giác nặng bụng: Các cơ quan như gan, lá lách có thể bị phì đại, gây cảm giác nặng nề ở bụng.
Tiểu ra máu: Nếu sán ký sinh trong bàng quang, bạn có thể gặp tình trạng tiểu ra máu hoặc đau khi tiểu.
Rối loạn tiêu hóa: Nhiễm sán lá máu có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy hoặc táo bón.
Viêm gan, xơ gan: Trong trường hợp nặng, bệnh có thể dẫn đến viêm gan, xơ gan, và các biến chứng liên quan đến gan.

Sán trong máu có nguy hiểm không? Tác hại của sán lá máu

Có, sán lá máu rất nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Chúng có thể gây ra những tổn thương cho cơ thể, dẫn đến các vấn đề sức khỏe như:

Viêm gan và tổn thương gan lách: Sán có thể gây viêm và tổn thương gan, dẫn đến suy giảm chức năng gan.
Rối loạn tiêu hóa: Gây tiêu chảy, đau bụng, khó tiêu, và tắc nghẽn ruột trong trường hợp nặng.
Tổn thương bàng quang: Viêm bàng quang, tiểu ra máu, và có thể gây ung thư bàng quang nếu không điều trị kịp thời.
Tăng nguy cơ mắc bệnh khác: Làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến người bệnh dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.

Tham khảo: Sán lá phổi

Phương pháp chẩn đoán và điều trị sán lá máu

Để chẩn đoán bệnh sán lá máu (schistosomiasis), các bác sĩ thường sử dụng một số phương pháp sau:

Xét nghiệm máu: Phát hiện kháng thể hoặc dấu vết của sán.
Xét nghiệm phân: Tìm trứng sán trong phân.
Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm hoặc X-quang để kiểm tra tổn thương ở gan, lá lách.

Dưới đây là những phương pháp điều trị chính:

Sử dụng thuốc:

Praziquantel là thuốc chính. Thuốc praziquantel có công dụng giúp tiêu diệt sán trưởng thành và trứng.
Oxamniquine và Niridazole là lựa chọn thay thế.

Điều trị triệu chứng: Điều trị các triệu chứng như đau bụng, sốt, hoặc viêm gan giúp giảm đau, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan hoặc tổn thương gan.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm sán lá máu

Tránh tiếp xúc với nước ô nhiễm: Hạn chế tắm, bơi, và giặt giũ ở các vùng sông, hồ chưa được xử lý nước.
Sử dụng đồ bảo vệ: Mặc ủng cao su, găng tay khi tiếp xúc với nước ở khu vực có nguy cơ nhiễm bệnh.
Vệ sinh nước sạch: Sử dụng nước đã qua xử lý hoặc đun sôi trước khi sử dụng cho sinh hoạt và tiêu thụ.
Chú ý thực phẩm sống: Tránh ăn thực phẩm sống hoặc chưa chế biến kỹ, đặc biệt là hải sản và rau sống.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thực hiện xét nghiệm để phát hiện sớm bệnh nếu sống ở khu vực có nguy cơ cao.

Lời kết

Sán lá máu là một loại ký sinh trùng nguy hiểm, có thể gây ra các bệnh lý nghiêm trọng như viêm gan, tắc nghẽn mật, thậm chí là ung thư gan. Việc chủ động phòng ngừa thông qua vệ sinh thực phẩm, không ăn thức ăn sống, và tẩy giun định kỳ là rất quan trọng. Để bảo vệ sức khỏe, hãy luôn thực hiện các biện pháp phòng tránh và kiểm tra sức khỏe định kỳ.