Sán dây thần kinh là gì? Cách phòng ngừa nhiễm ấu trùng, nang sán

Sán dây thần kinh (neurocysticercosis) là bệnh ký sinh trùng nghiêm trọng ảnh hưởng đến hệ thần kinh, đặc biệt là não. Nguyên nhân chủ yếu là do ăn phải thịt heo chưa nấu chín hoặc không đảm bảo vệ sinh. Tìm hiểu rõ hơn cùng Diag!

Sán dây thần kinh là gì?

Sán dây thần kinh, hay còn gọi là bệnh sán thần kinh trung ương, là bệnh nhiễm ký sinh trùng ảnh hưởng đến não và các cơ quan khác trong hệ thần kinh. Bệnh này do ấu trùng sán dây gây ra, trong đó chủ yếu là sán dây heo (Taenia solium). Sán có thể di chuyển vào não và gây ra những vấn đề sức khỏe nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.

Khi ăn thịt bị nhiễm ấu trùng sán, đặc biệt là thịt chưa được nấu chín hoặc chế biến không đúng cách, ấu trùng sẽ xâm nhập hệ tiêu hóa. Sau đó, chúng sẽ di chuyển qua máu và đi đến các bộ phận khác trong cơ thể, bao gồm não. Khi đến não, các ấu trùng sán dây có thể tạo thành những nang sán, gây ra các biến chứng nghiêm trọng.

Các nang sán trong não có thể gây ra các vấn đề thần kinh nghiêm trọng như đau đầu, co giật, và rối loạn tâm thần. Ngoài ra, bệnh còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng khác như động kinh, rối loạn trí nhớ, và ảnh hưởng đến khả năng vận động.

Bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa, đặc biệt là cần nấu chín thịt và các loại thực phẩm một cách cẩn thận và đảm bảo vệ sinh thực phẩm đúng cách.

Nguyên nhân gây bệnh và nhóm đối tượng nguy cơ

Nguyên nhân chủ yếu khiến con người mắc bệnh này là do ăn thịt lợn chưa nấu chín hoặc thịt không được chế biến đúng cách. Những người có thói quen ăn uống không sạch sẽ, đặc biệt là không đảm bảo vệ sinh thực phẩm, cũng có nguy cơ mắc bệnh này. Các nguyên nhân có thể gây nhiễm sán:

• Ăn thịt heo chưa nấu chín: Khi ăn phải thịt sống hoặc chưa nấu chín, chúng ta có thể vô tình ăn phải ấu trùng của sán. Những ấu trùng này có thể xâm nhập vào cơ thể và di chuyển đến não, gây ra các vấn đề về sức khỏe như đau đầu, co giật.
• Nguồn nước ô nhiễm: Việc uống phải nước ô nhiễm, có chứa phân của động vật nhiễm sán, cũng làm tăng nguy cơ. Trứng sán có thể tồn tại trong phân của động vật. Khi nước không được lọc sạch, chúng có thể xâm nhập vào cơ thể.
• Vệ sinh thực phẩm kém: Nếu thịt không được chế biến sạch sẽ, hoặc tay không được rửa sạch trước khi chế biến, bạn có thể vô tình đưa trứng sán vào cơ thể.

Nhóm đối tượng nguy cơ cao:

• Người ăn thịt chưa nấu chín: Những người thường xuyên ăn thịt sống, tái, hoặc nấu chưa chín hoàn toàn sẽ dễ bị nhiễm bệnh.
• Người sống ở vùng nông thôn, vệ sinh kém: Những khu vực thiếu điều kiện vệ sinh tốt, đặc biệt là nơi có nước ô nhiễm, sẽ dễ khiến người dân mắc bệnh. Nếu họ không kiểm tra thực phẩm hoặc nước uống sạch sẽ, nguy cơ bị nhiễm sán sẽ cao.
• Người làm việc trong ngành chăn nuôi: Những người tiếp xúc trực tiếp với động vật nuôi, đặc biệt là heo, không tuân thủ các biện pháp vệ sinh.
• Người sống trong môi trường thiếu vệ sinh: Các gia đình hoặc cộng đồng thiếu các điều kiện vệ sinh như không có nước sạch hoặc thực phẩm không được chế biến cẩn thận.

Các triệu chứng của bệnh thế nào?

Triệu chứng của bệnh trong giai đoạn đầu

Ở giai đoạn đầu, triệu chứng của bệnh sán dây thần kinh thường rất nhẹ và không rõ ràng. Đôi khi người bệnh không cảm thấy gì đáng chú ý. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể xuất hiện như:

• Mệt mỏi: Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, không có năng lượng dù không làm việc quá sức.
• Đau đầu nhẹ: Một số người có thể gặp phải cơn đau đầu nhẹ, không thường xuyên.
• Khó ngủ: Người bệnh có thể gặp vấn đề với giấc ngủ, cảm thấy khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc.

Các triệu chứng khi bệnh tiến triển

Khi bệnh tiến triển, các nang sán di chuyển vào não và các cơ quan khác, làm xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng này có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người bệnh:

• Đau đầu dữ dội: Đau đầu trở nên thường xuyên và nghiêm trọng hơn. Cơn đau có thể kéo dài, dữ dội, và khó chịu, đặc biệt là khi bệnh tiến triển.
• Động kinh: Khi các nang sán xâm nhập vào não, người bệnh có thể gặp phải các cơn co giật hoặc động kinh. Đây là triệu chứng điển hình của bệnh khi ấu trùng sán gây ảnh hưởng trực tiếp đến não.
• Rối loạn thần kinh: Người bệnh có thể gặp phải các vấn đề về nhận thức và trí nhớ. Họ có thể trở nên hay quên, gặp khó khăn trong việc nhớ tên hoặc những điều thường ngày. Ngoài ra, tính cách có thể thay đổi, người bệnh trở nên cáu gắt, lo âu, hoặc có những thay đổi khác thường trong hành vi.
• Khó nói và khó di chuyển: Nếu sán dây ảnh hưởng đến các vùng não điều khiển vận động và nói, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp, nói chuyện, thậm chí không thể di chuyển hoặc điều khiển cơ thể như bình thường.
• Tê liệt: Trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể bị tê liệt một hoặc nhiều chi, không thể cử động tay hoặc chân. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến khả năng hoạt động hàng ngày.

Biến chứng của bệnh sán dây thần kinh

Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Những biến chứng này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Đặc biệt là khi các nang sán xâm nhập vào não và các cơ quan khác.

• Động kinh: Khi các nang sán xuất hiện trong não, chúng có thể gây rối loạn hoạt động điện của não, dẫn đến các cơn co giật hoặc động kinh. Các cơn động kinh này có thể rất nguy hiểm, đặc biệt nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời.
• Viêm màng não: Nếu các nang sán xâm nhập vào màng não, có thể gây viêm màng não. Đây là tình trạng nghiêm trọng khiến người bệnh bị sốt, đau đầu dữ dội, và cứng cổ. Bệnh có thể dẫn đến tổn thương vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị sớm.
• Tổn thương thần kinh: Các nang sán trong não có thể gây ra những tổn thương thần kinh nghiêm trọng. Tùy vào vị trí của các nang, người bệnh có thể bị mất trí nhớ, rối loạn vận động, và suy giảm chức năng thần kinh.

Các phương pháp chẩn đoán bệnh

Các bác sĩ sẽ sử dụng các xét nghiệm và phương pháp hình ảnh để giúp xác định bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chính:

• CT Scanner (Chụp cắt lớp vi tính): Phương pháp chẩn đoán sử dụng tia X để tạo ra các hình ảnh chi tiết của bên trong cơ thể, đặc biệt là não. Phương pháp giúp phát hiện sự xuất hiện của các nang sán trong não, xác định vị trí và kích thước của các nang sán.
• MRI (Cộng hưởng từ): Phương pháp sử dụng sóng từ để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể, đặc biệt là não. MRI rất hiệu quả trong việc phát hiện các dấu hiệu tổn thương do sán dây gây ra, như viêm não, sưng tấy, hoặc các tổn thương thần kinh khác. Phương pháp này giúp bác sĩ thấy rõ hơn các thay đổi trong cấu trúc não, từ đó hỗ trợ chẩn đoán chính xác bệnh.
• Xét nghiệm huyết thanh: Giúp phát hiện kháng thể trong máu, tức là những chất mà cơ thể sản sinh ra khi gặp phải ký sinh trùng như sán dây. Việc tìm ra kháng thể này có thể cho thấy cơ thể đang phản ứng với sự xâm nhập của sán dây.
• Xét nghiệm dịch não tủy: Dịch não tủy là chất lỏng bao quanh não và tủy sống. Xét nghiệm có thể phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn hoặc ký sinh trùng trong não. Khi có nang sán, dịch não tủy có thể xuất hiện dấu hiệu bất thường, giúp xác định nhiễm trùng.
• Siêu âm: Phương pháp hình ảnh sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh các mô mềm trong cơ thể. Đây không phải là phương pháp chẩn đoán chính, nhưung có thể hỗ trợ phát hiện nang sán ở các cơ quan ngoài não, như cơ bắp hoặc các mô mềm khác.

Điều trị bệnh sán hệ thần kinh trung ương

Việc điều trị bệnh bao gồm hai phương pháp chính là điều trị bằng thuốc và hỗ trợ điều trị triệu chứng. Các loại thuốc thường dùng trong điều trị:

• Thuốc chống ký sinh trùng: Các loại thuốc như albendazole và praziquantel thường được sử dụng để tiêu diệt ấu trùng sán trong cơ thể. Những thuốc này có tác dụng làm chết sán hoặc ấu trùng của chúng, giúp ngừng sự phát triển của bệnh.
• Thuốc chống co giật: Nếu bệnh nhân bị co giật do nhiễm sán, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc chống co giật như phenytoin hoặc carbamazepine để kiểm soát tình trạng này.

Các phương pháp điều trị theo triệu chứng:

• Điều trị triệu chứng: Ngoài thuốc chống ký sinh trùng, bệnh nhân có thể cần điều trị để giảm đau đầu, giảm viêm, cũng như điều trị để xử lý các rối loạn thần kinh.
• Chế độ ăn uống và phục hồi chức năng: Sau khi điều trị, bệnh nhân cần có chế độ ăn uống hợp lý và theo dõi sức khỏe định kỳ để phục hồi và ngăn ngừa tái nhiễm.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm ấu trùng, nang sán

Việc phòng nhiễm ấu trùng, nan sángyếu dựa vào việc cải thiện vệ sinh thực phẩm như ăn chín uống sôi và vệ sinh môi trường sống. Các biện pháp bao gồm:

• Vệ sinh thực phẩm: Đảm bảo rằng thịt động vật, đặc biệt là thịt lợn, được nấu chín kỹ. Không ăn thịt sống hoặc thịt nấu chưa chín hoàn toàn.
• Đảm bảo nguồn nước sạch: Uống nước đã được đun sôi và tránh tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm.
• Quản lý động vật nuôi: Các động vật nuôi như heo cần được kiểm tra sức khỏe định kỳ và xử lý đúng cách để ngăn ngừa việc phát tán trứng sán.

Lời kết

Sán dây thần kinh là một bệnh nghiêm trọng có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, và phương pháp phòng ngừa bệnh giúp bạn bảo vệ sức khỏe hiệu quả.