Hình ảnh sán bã trầu thế nào? Vòng đời của sán bã trầu ra sao?

Sán bã trầu là gì?

Sán bã trầu là loại sán lá đường ruột thuộc nhóm Trematoda. Loại sán này có kích thước lớn, khi trưởng thành có thể dài từ 2 cm đến 7.5 cm và rộng từ 0.8 cm đến 2 cm. Sán có màu hồng nhạt, cơ thể dẹt, hình bầu dục, và không có bộ phận miệng phát triển rõ rệt như các loại sán khác.

Sán bã trầu kí sinh ở đâu?

Sán bã trầu ký sinh chủ yếu trong ruột non của con người và động vật, đặc biệt là tá tràng và đoạn trên của hỗng tràng. Đây là vị trí lý tưởng để sán bã trầu trưởng thành bám vào niêm mạc ruột bằng giác bám lớn. Điều này giúp chúng hấp thụ dưỡng chất trực tiếp từ vật chủ.

Sán bã trầu không có khả năng di chuyển, chủ yếu cố định tại ruột. Bệnh nhiễm sán có thể gây tổn thương niêm mạc và ảnh hưởng đến quá trình hấp thu dinh dưỡng.

Vòng đời của sán bã trầu

Vòng đời sán bã trầu cần hai vật chủ trung gian là ốc nước ngọt và thực vật thủy sinh.

• Giai đoạn 1: Trứng sán bã trầu theo phân ra môi trường nước, sau 3 – 7 tuần nở thành ấu trùng lông (miracidium).
• Giai đoạn 2: Ấu trùng sán bã trầu xâm nhập vào ốc nước ngọt (Segmentina, Hippeutis), phát triển qua nhiều giai đoạn trong 5 – 7 tuần, rồi rời ốc.
• Giai đoạn 3: Ấu trùng bám vào rau ngổ, rau muống, và rau cần, hình thành nang ấu trùng (metacercaria), có thể tồn tại vài tuần đến vài tháng.
• Giai đoạn 4: Người hoặc động vật ăn phải thực vật nhiễm sán bã trầu chưa rửa sạch/nấu chín. Ấu trùng vào tá tràng, có thể thành sán trưởng thành sau 3 tháng, sau đó bắt đầu đẻ trứng và tiếp tục chu kỳ.

Xem thêm: Sán dây

Bệnh sán bã trầu là gì?

Đây là tình trạng nhiễm sán Fasciolopsis buski trong ruột non của con người và động vật. Nhiễm sán chủ yếu do ăn phải ấu trùng sán bám trên thực vật thủy sinh hoặc uống nước bị nhiễm khuẩn.

Sán trưởng thành bám vào thành ruột, hút chất dinh dưỡng từ cơ thể người. Nhiễm sán là nguyên nhân gây ra rối loạn tiêu hóa, suy dinh dưỡng, thiếu máu, và các biến chứng nếu không điều trị kịp thời.

Nguyên nhân và nhóm đối tượng có nguy cơ cao

Nguyên nhân gây bệnh nhiễm sán bã trầu gồm:

• Ăn rau sống hoặc thực phẩm nhiễm ấu trùng sán. Đặc biệt là rau ngổ, rau muống, rau cần, và cải xoong mọc thực vật thủy sinh trong môi trường ô nhiễm.
• Uống nước chưa đun sôi có thể bị nhiễm sán.
• Không rửa tay sạch sẽ trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh, làm tăng nguy cơ nhiễm sán từ môi trường.
• Tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm (ao, hồ, sông) khi giặt giũ, tắm rửa, hoặc chơi đùa, đặc biệt ở trẻ em.

Nhóm đối tượng có nguy cơ cao:

• Trẻ em: Hệ miễn dịch yếu, hay tiếp xúc với nước ao hồ.
• Người dân vùng nông thôn: Sử dụng nguồn nước không đảm bảo vệ sinh, có thói quen ăn rau sống.
• Người làm nghề nuôi trồng thủy sản: Thường xuyên tiếp xúc với nước bẩn chứa trứng sán.

Triệu chứng của bệnh do sán bã trầu gây ra

Mức độ triệu chứng phụ thuộc vào số lượng sán ký sinh trong ruột. Khi bị nhiễm sán ít, có thể không có dấu hiệu rõ ràng. Tuy nhiên, khi nhiễm sán nhiều, các triệu chứng sau thường xuất hiện:

• Rối loạn tiêu hóa: Đau bụng, tiêu chảy kéo dài, đầy hơi, và buồn nôn.
• Thiếu dinh dưỡng: Cơ thể mệt mỏi, ăn không ngon, và gầy sút cân nhanh chóng.
• Thiếu máu: Da xanh xao, chóng mặt, và mệt mỏi do sán cản trở hấp thu sắt và vitamin B12.
• Dị ứng, phát ban: Do cơ thể phản ứng với độc tố từ sán.
• Tắc ruột (hiếm gặp): Nếu sán phát triển quá nhiều trong ruột, có thể gây tắc ruột, cần can thiệp y tế.

Tác hại của sán bã trầu đối với sức khỏe

Sán bã trầu không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu nhiễm sán nhiều hoặc kéo dài:

• Gây viêm loét niêm mạc ruột, làm tổn thương ruột non, dẫn đến đau bụng, tiêu chảy…
• Cản trở hấp thu chất dinh dưỡng, gây suy dinh dưỡng, thiếu vitamin quan trọng.
• Thiếu máu kéo dài, khiến cơ thể suy nhược, miễn dịch suy giảm, dễ mắc bệnh khác.
• Tắc ruột hoặc xuất huyết ruột khi sán phát triển với số lượng lớn, có thể cần phẫu thuật.

Xem thêm: Sán dây bò

Phương pháp chẩn đoán và điều trị

Để xác định nhiễm sán bã trầu, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm phân: Tìm trứng sán hoặc đoạn sán trưởng thành.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra kháng thể hoặc dấu hiệu nhiễm sán.
• Siêu âm hoặc nội soi: Nếu nghi ngờ sán gây tổn thương ruột hoặc biến chứng.

Các hướng điều trị bệnh nhiễm sán bác sĩ có thể chỉ định:

• Dùng thuốc điều trị nhiễm sán theo hướng dẫn bác sĩ:
  • Praziquantel: Liều duy nhất giúp loại bỏ sán.
  • Albendazole: Tiêu diệt trứng và sán trưởng thành.
• Bổ sung dinh dưỡng: Chế độ ăn giàu protein, vitamin, và khoáng chất giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.
• Theo dõi và tái khám: Để bác sĩ kiểm tra, đảm bảo sán đã bị loại bỏ hoàn toàn.

Xem thêm: Sán dây thần kinh

Phòng ngừa lây nhiễm sán bã trầu thế nào?

Để phòng ngừa nhiễm sán bã trầu, mọi người nên:

• Nấu chín thực phẩm: Tránh ăn rau sống, đặc biệt là các loại rau mọc dưới nước.
• Rửa tay sạch sẽ: Trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, và sau khi tiếp xúc với nước ao hồ.
• Uống nước đun sôi: Tuyệt đối không uống nước lã từ ao, hồ, sông, suối.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường: Hạn chế tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm, không phóng uế bừa bãi.
• Tẩy giun định kỳ: Theo khuyến cáo của bác sĩ, đặc biệt là ở trẻ em và người sống trong vùng có nguy cơ cao.

Lời kết

Sán bã trầu là một bệnh ký sinh nguy hiểm, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc giữ gìn vệ sinh, ăn uống an toàn, và khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phòng tránh.

Xem thêm:

• Sán dải lùn
• Sán dây cá