Giun chỉ: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị bệnh

Giun chỉ là một loài ký sinh trùng thuộc họ Filarioidea khi xâm nhập vào cơ thể người có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Để phòng ngừa bệnh giun chỉ, hãy cùng Diag tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân gây ra bệnh và triệu chứng trong bài viết lần này!

Bệnh giun chỉ là gì?

Bệnh giun chỉ là một bệnh nhiệt đới bị lãng quên (Neglected Tropical Disease – NTD). Bệnh gây ra bởi các loại giun chỉ như Wuchereria bancrofti, Brugia malayi và Brugia timori. Vì chủ yếu ảnh hưởng đến hệ bạch huyết nên bệnh còn được gọi là giun chỉ bạch huyết. Đây là một căn bệnh gây đau đớn và biến dạng nặng. Bởi triệu chứng lâm sàng khó phát hiện trong giai đoạn đầu, người bệnh có thể bị nhiễm khi còn nhỏ nhưng đến khi trưởng thành thì các biểu hiện mới rõ ràng.

Bệnh giun chỉ lây truyền qua trung gian là muỗi. Nếu muỗi nhiễm phải ấu trùng giun chỉ, những ấu trùng này tiếp tục nhiễm vào người bệnh mới khi họ bị muỗi đốt. Ấu trùng giun chỉ thâm nhập vào cơ thể sẽ di chuyển vào hệ bạch huyết, sau đó phát triển thành giun chỉ trưởng thành. Giun chỉ trưởng thành sẽ gây tắc nghẽn hệ bạch huyết. Bệnh tiểu dưỡng chấp hay bệnh phù chân voi do giun chỉ trưởng thành gây ra.

Ở Việt Nam hiện nay chủ yếu gặp hai loại giun chỉ là Wuchereria bancrofti và Brugia malayi. Trong đó, Brugia malayi chiếm trên 90%, có hình dạng giống như sợi chỉ trắng sữa.

Xem thêm:

• Giun đầu búa có độc không?
• Giun đầu gai?

Triệu chứng của bệnh giun chỉ

Dấu hiệu lâm sàng

• Phù chân voi: Sưng to các chi và các phần khác của cơ thể, thường gặp ở chân và tay.
• Tiểu ra dưỡng chấp: Nước tiểu có màu trắng đục như sữa, đôi khi lẫn máu.
• Viêm hạch bạch huyết: Gây sưng đau, thường gặp ở vùng bẹn.

Thời kỳ ủ bệnh

Thời kỳ ủ bệnh của bệnh giun chỉ thường kéo dài từ 8 đến 16 tháng. Trong giai đoạn này, người bệnh có thể không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ có các triệu chứng nhẹ như mệt mỏi, đau đầu, sốt nhẹ, nổi mẩn và tăng bạch cầu ái toan.

Triệu chứng thời kỳ cấp tính và mạn tính

Thời kỳ cấp tính:

• Viêm hạch bạch huyết cấp tính: Hạch bạch huyết sưng đau, có thể kèm theo sốt cao và đau nhức cơ thể.
• Viêm mạch bạch huyết: Gây đau và sưng đỏ dọc theo đường mạch bạch huyết.

Thời kỳ mạn tính:

• Phù chân voi mạn tính: Sưng to và biến dạng các chi, gây khó khăn trong việc di chuyển và sinh hoạt hàng ngày.
• Tiểu ra dưỡng chấp mạn tính: Nước tiểu có màu trắng đục kéo dài, có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và các biến chứng khác.
• Biến chứng khác: Tràn dưỡng chấp màng phổi, màng bụng, bìu voi, chân voi, âm hộ da voi.

Con đường xâm nhập của giun chỉ

Bệnh giun chỉ bạch huyết lây truyền qua vector trung gian là muỗi. Dưới đây là các bước cụ thể trong quá trình xâm nhập của giun chỉ vào cơ thể người:

• Muỗi đốt người nhiễm bệnh: Khi muỗi đốt người nhiễm bệnh giun chỉ, chúng hút máu chứa ấu trùng giun chỉ vào cơ thể.
• Phát triển trong cơ thể muỗi: Ấu trùng giun chỉ phát triển trong cơ thể muỗi qua nhiều giai đoạn, từ ấu trùng L1 đến ấu trùng L3. Quá trình này thường kéo dài từ 10 đến 14 ngày.
• Muỗi đốt người khác: Khi muỗi đã nhiễm ấu trùng L3 đốt người khác, ấu trùng này xâm nhập vào cơ thể người qua vết đốt.
• Di chuyển vào hệ bạch huyết: Sau khi xâm nhập vào cơ thể, ấu trùng giun chỉ di chuyển qua da và vào hệ bạch huyết. Tại đây, chúng phát triển thành giun trưởng thành.
• Gây bệnh: Giun trưởng thành sống trong hệ bạch huyết, gây tắc nghẽn và làm tổn thương hệ này, dẫn đến các triệu chứng như phù chân voi và tiểu ra dưỡng chấp.

Đối với giun chỉ, giun trưởng thành có thể sống trong cơ thể người với tuổi thọ từ 5 đến 7 năm và sản xuất hàng triệu ấu trùng trong suốt cuộc đời chúng. Các ấu trùng giun chỉ sau đó lưu thông trong máu và có thể được muỗi hút vào khi đốt người nhiễm bệnh, tiếp tục chu kỳ sống của chúng.

Đối tượng nguy cơ mắc bệnh giun chỉ

Bệnh giun chỉ bạch huyết có thể ảnh hưởng đến nhiều người, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Người sống trong vùng lưu hành bệnh: Những người sống ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, nơi bệnh giun chỉ bạch huyết phổ biến, có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.
• Người tiếp xúc với muỗi: Những người thường xuyên tiếp xúc với muỗi, đặc biệt là muỗi thuộc các loài Culex, Anopheles, và Aedes, có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.
• Người làm việc ngoài trời: Những người làm việc trong môi trường ngoài trời như nông dân, công nhân xây dựng, và những người làm việc trong rừng có nguy cơ cao hơn do tiếp xúc nhiều với muỗi.
• Người có hệ miễn dịch suy giảm: Những người có hệ miễn dịch yếu hoặc suy giảm, chẳng hạn như người nhiễm HIV/AIDS, có nguy cơ cao hơn bị nhiễm bệnh và phát triển các biến chứng nghiêm trọng.
• Trẻ em và phụ nữ mang thai: Trẻ em và phụ nữ mang thai có thể dễ bị nhiễm bệnh hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc suy giảm.

Cách phòng ngừa bệnh giun chỉ

Để ngừa bệnh giun chỉ, mọi người nên chú ý đến vệ sinh cá nhân và môi trường sống xung quanh.

Vệ sinh môi trường

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Dọn dẹp và loại bỏ các nơi có nước đọng như lốp xe cũ, chậu hoa, và các vật dụng có thể chứa nước.
• Phát động phong trào vệ sinh môi trường: Tổ chức các chiến dịch dọn dẹp vệ sinh môi trường, đặc biệt là ở các khu vực có nguy cơ cao.
• Sử dụng hóa chất diệt muỗi: Phun thuốc diệt muỗi định kỳ tại các khu vực có nguy cơ cao để giảm số lượng muỗi truyền bệnh.
• Trồng cây xua muỗi: Trồng các loại cây có tác dụng xua muỗi như sả, húng quế, và bạc hà quanh nhà.

Vệ sinh cá nhân

• Sử dụng màn chống muỗi: Ngủ trong màn chống muỗi để tránh bị muỗi đốt, phòng trường hợp ấu trùng giun chỉ xâm nhập vào cơ thể.
• Sử dụng thuốc chống muỗi: Thoa thuốc chống muỗi lên da và quần áo khi ra ngoài, đặc biệt là vào buổi tối.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Mặc quần áo dài: Mặc quần áo dài tay và dài chân để giảm diện tích da tiếp xúc với muỗi.
• Tẩy giun định kỳ: Đối với những người sống trong vùng lưu hành bệnh, việc tẩy giun định kỳ có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh.

Các biện pháp chẩn đoán và điều trị giun chỉ

Biện pháp chẩn đoán bệnh giun chỉ bạch huyết

Để chẩn đoán bệnh giun chỉ, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm chẩn đoán sau:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu để tìm ấu trùng giun chỉ là phương pháp phổ biến nhất. Mẫu máu thường được lấy vào ban đêm khi ấu trùng xuất hiện nhiều nhất trong máu. Khi xét nghiệm có thể phát hiện viêm bạch mạch do nhiễm khuẩn.
• Test chẩn đoán nhanh: Sử dụng các xét nghiệm nhanh để phát hiện kháng nguyên giun chỉ lưu hành trong máu. Phương pháp này giúp xác định nhanh chóng và chính xác.
• Siêu âm: Siêu âm có thể được sử dụng để phát hiện giun trưởng thành trong hệ bạch huyết, đặc biệt là ở các vùng như bẹn và nách.
• Xét nghiệm nước tiểu: Trong trường hợp tiểu ra dưỡng chấp, xét nghiệm nước tiểu có thể giúp xác định sự hiện diện của dưỡng chấp và ấu trùng giun chỉ.

Điều trị bệnh giun chỉ bạch huyết

Sau khi đã có kết quả người bệnh được chẩn đoán mắc bệnh giun chỉ đường huyết, bác sĩ có thể tiến hành điều trị bệnh theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.

Sử dụng thuốc trị giun chỉ:

• Diethylcarbamazine (DEC): DEC là thuốc chính được sử dụng để điều trị bệnh giun chỉ. Thuốc này có tác dụng diệt ấu trùng giun chỉ và giun trưởng thành.
• Albendazole: Albendazole thường được sử dụng kết hợp với DEC để tăng hiệu quả điều trị.
• Ivermectin: Ivermectin cũng có thể được sử dụng để diệt ấu trùng giun chỉ.

Áp dụng điều trị hỗ trợ:

• Kháng sinh: Sử dụng kháng sinh để điều trị nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn.
• Chăm sóc vết thương: Chăm sóc và vệ sinh các vết thương, vết loét do phù chân voi để ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, phẫu thuật có thể được thực hiện để loại bỏ giun trưởng thành hoặc điều trị các biến chứng như phù chân voi.
• Liệu pháp mới: Các nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra rằng việc kết hợp thuốc diệt giun sán như Albendazole với kháng sinh có thể giảm đáng kể thời gian điều trị cần thiết.

Một số câu hỏi thường gặp

Giun chỉ ký sinh ở đâu?

Giun chỉ ký sinh chủ yếu trong hệ bạch huyết của con người. Ngoài ra, giun chỉ cũng có thể ký sinh ở đông vật như mèo, vịt,…

Giun chỉ bạch huyết có nguy hiểm không?

Bệnh giun chỉ là một bệnh nguy hiểm và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Các biến chứng nguy hiểm phải kể đến như phù chân voi, tiểu ra dưỡng chấp, nhiễm trùng thứ phát. Ngoài ra, bệnh cũng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gây khuyết tật tạm thời hoặc vĩnh viễn, gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh.

Lời kết

Trong bài viết lần này, Diag đã chia sẻ về bệnh giun chỉ và các vấn đề xoay quanh nguyên nhân, triệu chứng cũng như đối tượng có khả năng cao mắc bệnh. Mọi người có thể tham khảo cách điều trị triệu chứng bệnh giun chỉ để không gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.

Xem thêm:

• Giun dẹp
• Giun chỉ