Cách phòng tránh bệnh sán lá gan hiệu quả

Sán lá gan là bệnh nguy hiểm do ký sinh trùng gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan và đường mật. Áp dụng đúng cách phòng bệnh sán lá gan sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Tìm hiểu ngay cùng Diag!

Bệnh sán lá gan là gì?

Sán lá gan là loại ký sinh trùng nhỏ, có hình lá, sống trong gan và ống mật của người. Có 2 loại chính:

• Sán lá gan lớn: Thường lây qua rau sống mọc dưới nước như rau ngổ, rau cần, cải xoong…
• Sán lá gan nhỏ: Lây chủ yếu qua cá nước ngọt chưa nấu chín như cá mè, cá chép, cá trắm.

Con đường lây nhiễm phổ biến nhất là ăn uống thực phẩm có chứa ấu trùng sán. Cụ thể:

• Ăn gỏi cá, cá sống, cá tái hoặc chưa nấu chín kỹ.
• Ăn rau sống mọc ở ao hồ mà không rửa kỹ.
• Uống nước bị nhiễm khuẩn, chưa đun sôi.
• Dùng tay không sạch để chế biến hoặc ăn uống.

Triệu chứng bệnh sán lá gan

Người bệnh nhiễm sán lá gan có thể xuất hiện các triệu chứng như:

• Đau âm ỉ hoặc tức nặng vùng hạ sườn phải (vị trí gan).
• Sốt nhẹ kéo dài, có thể kèm theo cảm giác ớn lạnh.
• Ăn uống kém, không có cảm giác ngon miệng. Đầy bụng, khó tiêu sau khi ăn, nhất là đồ dầu mỡ.
• Buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt sau bữa ăn nhiều chất béo.
• Tiêu chảy kéo dài hoặc phân lỏng không thành khuôn.
• Mệt mỏi, suy nhược dù không làm việc nặng.
• Cân nặng giảm dần, không rõ nguyên nhân.
• Da và mắt có dấu hiệu vàng (vàng da, vàng mắt).
• Ngứa da, nổi mẩn đỏ giống dị ứng.
• Có thể sờ thấy gan to khi thăm khám.
• Xét nghiệm cho thấy bất thường ở gan hoặc ống mật.

Vì sao nên phòng bệnh sán lá gan càng sớm càng tốt?

Nhiễm sán lá gan thường không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Nhiều người chỉ thấy mệt mỏi nhẹ, đầy bụng, hoặc rối loạn tiêu hóa thoáng qua nên dễ bỏ qua.

Tuy nhiên, sán sẽ dần phát triển và gây tổn thương gan:

• Làm viêm ống mật, nghẽn dòng chảy mật trong gan.
• Gây xơ hóa, làm gan mất dần chức năng.
• Tăng nguy cơ ung thư đường mật, đặc biệt nếu nhiễm lâu năm.

Không chỉ ảnh hưởng gan, bệnh còn khiến cơ thể suy yếu, mệt mỏi kéo dài, sụt cân, mất ngủ, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và công việc.

Những cách phòng bệnh sán lá gan hiệu quả, dễ thực hiện

Phòng ngừa bệnh sán lá gan không hề phức tạp. Mọi người hoàn toàn có thể tự bảo vệ mình và gia đình chỉ bằng cách thay đổi một vài thói quen nhỏ trong ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Cụ thể:

Cách phòng tránh bệnh sán lá gan – Ăn chín, uống sôi

Sán lá gan không thể tồn tại ở nhiệt độ cao, nên việc nấu chín kỹ thực phẩm là cách tốt nhất để tiêu diệt ấu trùng sán trước khi chúng xâm nhập vào cơ thể.

Cần lưu ý:

• Tuyệt đối không ăn cá sống, gỏi cá, cá ngâm giấm, hay cá nướng tái, dù chỉ một lần. Đặc biệt là các loại cá nước ngọt như cá mè, cá chép, và cá trắm – vốn là vật chủ trung gian của sán lá gan nhỏ.
• Tôm, ốc, và gan động vật cũng cần được nấu chín kỹ, không ăn luộc sơ hay xào tái.
• Không ăn gan sống hoặc gan tái (dù từ động vật khỏe mạnh), vì gan là nơi sán ký sinh trực tiếp – dễ chứa ấu trùng.
• Nước uống phải được đun sôi. Nước suối, nước giếng không đảm bảo vệ sinh có thể chứa trứng sán, vi khuẩn hoặc chất ô nhiễm.

Không ăn rau sống mọc dưới nước

Các loại rau thủy sinh như rau cần, rau muống, rau cải xoong, rau ngổ, ngó sen thường mọc ở những nơi nước tù đọng, ao hồ, ruộng ngập… Đây là môi trường lý tưởng để trứng sán bám vào lá rau.

Nếu ăn sống rau này mà không rửa kỹ hoặc không nấu chín, bạn có thể nuốt phải trứng hoặc ấu trùng sán.

Cách xử lý rau an toàn:

• Rửa dưới vòi nước mạnh 2–3 lần, loại bỏ bùn đất và vi sinh vật bám trên rau.
• Ngâm rau trong nước muối loãng hoặc nước rửa rau chuyên dụng ít nhất 15–20 phút.
• Nếu có thể, hãy luộc, xào, hoặc nấu canh để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Phòng bệnh không chỉ là việc ăn uống cẩn thận, mà còn cần chú ý đến môi trường xung quanh, vì đây là nơi trứng và ấu trùng sán có thể phát tán và phát triển.

Những việc bạn nên làm:

• Rửa tay kỹ bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi chăm sóc vật nuôi, làm vườn, hoặc chế biến thực phẩm sống.
• Không phóng uế bừa bãi ra đồng ruộng, ao hồ – vì phân người có thể chứa trứng sán, gây ô nhiễm nguồn nước, và lây lan sang cá, ốc, rau.
• Không dùng phân tươi để bón rau. Nếu cần dùng phân hữu cơ, hãy ủ đúng quy trình để diệt sạch trứng sán.
• Dọn dẹp chuồng trại sạch sẽ, thu gom phân gia súc, gia cầm hợp vệ sinh.
• Bảo vệ nguồn nước sạch, không để nước sinh hoạt tiếp xúc với ao hồ, cống rãnh ô nhiễm.

Lựa chọn thực phẩm sạch và chế biến đúng cách

Mọi người nên:

• Mua cá, rau, và gan động vật tại nơi bán có uy tín, có kiểm định rõ ràng. Tránh mua ở nơi không đảm bảo vệ sinh.
• Không chọn cá có mắt đục, bụng trướng, và có đốm trắng – đây có thể là dấu hiệu cá bị bệnh, ký sinh trùng.
• Dùng dao và thớt riêng cho thực phẩm sống và chín. Sau khi cắt cá sống, cần rửa tay và dụng cụ sạch sẽ trước khi chuyển sang khâu nấu nướng.
• Bảo quản thực phẩm đúng cách: Thực phẩm sống nên bọc kín, để riêng khỏi đồ chín trong tủ lạnh.

Khám sức khỏe định kỳ và tẩy giun đúng lịch

Sán lá gan có thể tồn tại trong cơ thể nhiều năm mà không gây triệu chứng rõ ràng. Vì vậy, bạn nên:

• Xét nghiệm phân định kỳ mỗi 6 tháng – 1 năm nếu có nguy cơ cao (thường xuyên ăn cá nước ngọt, rau sống, sống gần ao hồ…).
• Tẩy giun định kỳ 1–2 lần mỗi năm, đặc biệt với người làm nông nghiệp, nuôi thủy sản, và làm việc trong môi trường nước.
• Khi thấy có dấu hiệu như đầy bụng, chán ăn, vàng da, ngứa da, phân lỏng kéo dài, mệt mỏi vô cớ, hãy đi khám chuyên khoa gan hoặc ký sinh trùng càng sớm càng tốt.

Bị sán lá gan nên ăn gì?

Nếu đang điều trị hoặc nghi ngờ nhiễm sán lá gan, mọi người cần chú ý đến chế độ ăn uống. Một chế độ ăn đúng cách sẽ giúp gan hồi phục nhanh hơn, giảm viêm, và đào thải độc tố tốt hơn.

Khi bị sán lá gan hoặc đang trong quá trình điều trị, bạn nên ưu tiên những loại thực phẩm giúp giảm viêm, hỗ trợ chức năng gan và tăng cường hệ miễn dịch:

• Rau xanh và trái cây tươi: Giàu vitamin C và E, giúp tăng sức đề kháng, hỗ trợ chống viêm hiệu quả.
• Atiso, củ dền, và diệp hạ châu: Có tác dụng làm mát gan, hỗ trợ giải độc và phục hồi chức năng gan tự nhiên.
• Gừng, nghệ, tỏi: Giúp chống viêm, kháng khuẩn, và hỗ trợ quá trình tái tạo tế bào gan.
• Yến mạch, gạo lứt, khoai lang: Giàu chất xơ, tốt cho tiêu hóa, giúp gan đào thải độc tố một cách nhẹ nhàng.
• Nước lọc và nước ép từ rau củ (cần tây, cà rốt, củ dền…): Giúp cung cấp đủ nước cho gan hoạt động, thúc đẩy thải độc hiệu quả.

Lưu ý khi ăn uống:

• Chia nhỏ thành 4–5 bữa ăn/ngày để gan không phải làm việc quá sức.
• Ăn lượng vừa phải, không nên ăn quá no trong mỗi bữa.
• Uống đủ 1.5–2 lít nước mỗi ngày, trừ khi có chỉ định khác từ bác sĩ.

Bị sán lá gan không nên ăn gì?

Để gan được nghỉ ngơi và phục hồi, bạn nên hạn chế tối đa những thực phẩm có hại:

• Cá sống, gan sống, thực phẩm tái, chưa chín kỹ: Có thể chứa ấu trùng sán, làm tình trạng bệnh nặng hơn hoặc gây tái nhiễm.
• Thức ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ: Gây áp lực cho gan trong việc chuyển hóa chất béo, dễ gây đầy bụng, khó tiêu.
• Rượu, bia, cà phê, nước ngọt có gas: Làm gan phải hoạt động nhiều hơn, dễ bị tổn thương thêm.
• Thức ăn nhanh, đồ hộp, đồ chế biến sẵn: Chứa nhiều muối, đường, và chất bảo quản, không tốt cho gan và tiêu hóa.
• Gia vị cay, mặn quá mức (ớt, tiêu, nước mắm, và muối đậm): Có thể gây kích ứng gan, làm tăng tiết mật và gây viêm đường mật.

Lời kết

Cách phòng bệnh sán lá gan chủ yếu là duy trì vệ sinh an toàn thực phẩm, không ăn thức ăn sống, và tẩy giun định kỳ. Ngoài ra, việc kiểm soát nguồn nước và bảo vệ môi trường sống là rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm bệnh. Chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa giúp bảo vệ sức khỏe gan và toàn bộ cơ thể.

Xem thêm:

• Xét nghiệm sán lá gan
• Bệnh sán lá gan có nguy hiểm không?