Tìm hiểu xoắn tinh hoàn ở trẻ và cách xử lý kịp thời

Xoắn tinh hoàn ở trẻ là tình trạng cấp cứu ngoại khoa nghiêm trọng có thể xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên. Nếu không được xử lý nhanh chóng, tinh hoàn có nguy cơ tổn thương vĩnh viễn hoặc phải cắt bỏ. Cùng Diag tìm hiểu về tình trạng này để bảo vệ sức khỏe sinh sản cho trẻ.

Xoắn tinh hoàn là gì?

Xoắn tinh hoàn xảy ra khi thừng tinh – cấu trúc chứa mạch máu và ống dẫn tinh bị xoắn quanh trục của nó. Hiện tượng này làm tắc nghẽn lưu lượng máu tới tinh hoàn, gây thiếu máu cục bộ và tổn thương mô tinh hoàn, thậm chí dẫn đến cắt bỏ nếu không can thiệp nhanh chóng.

Tình trạng này phổ biến nhất ở trẻ đang dậy thì, tuy nhiên trẻ nhỏ hơn, thậm chí trẻ sơ sinh, cũng có thể gặp phải.

Triệu chứng nhận biết bệnh xoắn tinh hoàn ở trẻ

Các dấu hiệu của bệnh thường xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh chóng. Nó có thể trùng lặp với các bệnh lý bìu khác như viêm mào tinh hoàn hoặc chấn thương bìu, bao gồm:

• Đau ở bìu dữ dội, đột ngột: Là dấu hiệu nổi bật nhất, trẻ có thể đau tới mức tỉnh giấc giữa đêm, quấy khóc.
• Sưng bìu: Bìu bên bị xoắn thường sưng to và có thể đỏ hoặc bầm tím.
• Tinh hoàn nằm cao hơn bình thường: Khi sờ, tinh hoàn bị xoắn có vị trí cao bất thường hoặc nằm ngang thay vì thẳng.
• Buồn nôn và nôn: Triệu chứng tiêu hóa này thường đi kèm với đau bìu cấp tính.
• Đau bụng dưới: Đôi khi, đau có thể lan xuống bụng, gây khó phân biệt với các bệnh lý khác.
• Sốt hoặc tiểu lắt nhắt: Ít phổ biến hơn, nhưng cũng có thể gặp trong một số trường hợp.
• Phản xạ cremaster (co tinh hoàn khi gãi mặt trong đùi) bị mất hoặc giảm ở bên xoắn có thể là dấu hiệu của bệnh.

Nguyên nhân xoắn tinh hoàn ở trẻ em

Nguyên nhân gây xoắn tinh hoàn ở trẻ em có sự khác biệt tùy theo độ tuổi và cơ chế giải phẫu bệnh: 

• Xoắn tinh hoàn trong bao tinh mạc: Tình trạng này phổ biến hơn ở trẻ sau dậy thì và người trẻ tuổi. Nguyên nhân thường do dị dạng bẩm sinh gọi là “dị dạng quả lắc chuông”, khiến tinh hoàn không được cố định chắc vào bìu mà treo lỏng lẻo, dễ xoay quanh trục thừng tinh. Sự di động bất thường này làm tăng nguy cơ xoắn tinh hoàn. 

• Xoắn tinh hoàn ngoài bao tinh mạc: Loại này thường xảy ra ở giai đoạn chu sinh (ngay trước hoặc sau khi sinh) và trẻ sơ sinh. Nguyên nhân là do sự cố định chưa hoàn chỉnh của toàn bộ thừng tinh và các lớp màng bao (bao gồm cả bao tinh mạc) vào thành bìu trong quá trình phát triển. Điều này cho phép toàn bộ phức hợp tinh hoàn – mào tinh hoàn – thừng tinh – bao tinh mạc xoắn lại với nhau như một khối. 

Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác được xác định gồm:

• Tuổi dậy thì: Giai đoạn tăng trưởng nhanh về kích thước tinh hoàn làm tăng khả năng tinh hoàn bị xoắn.
• Tiền sử gia đình: Trẻ có người thân từng bị xoắn tinh hoàn có khả năng bị bệnh cao hơn.
• Chấn thương nhẹ vùng bìu: Một số trường hợp khởi phát sau hoạt động thể thao hoặc chấn thương nhẹ.
• Nhiệt độ lạnh: Một số nghiên cứu ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh tăng nhẹ vào thời tiết lạnh, có thể do co cơ cremaster mạnh hơn.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nhiều trường hợp của bệnh lý này xảy ra hoàn toàn tự phát, không có yếu tố kích thích rõ rệt.

Biến chứng và mức độ nguy hiểm của bệnh

Nếu không điều trị kịp thời, khả năng mất tinh hoàn là rất cao. Các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:

• Hoại tử tinh hoàn: Khi lưu lượng máu bị cắt đứt quá lâu, mô tinh hoàn sẽ chết, buộc phải cắt bỏ.
• Vô sinh: Nếu xoắn xảy ra ở cả hai bên (hiếm gặp) hoặc nếu tinh hoàn còn lại bị tổn thương chức năng, khả năng sinh sản sẽ bị ảnh hưởng.
• Bìu teo nhỏ: Sau cắt bỏ tinh hoàn, bìu có thể bị co rút và ảnh hưởng thẩm mỹ.
• Ảnh hưởng tâm lý: Trẻ có thể gặp phải rối loạn tâm lý liên quan đến hình thể, lòng tự trọng nếu mất tinh hoàn.

Chẩn đoán và điều trị xoắn tinh hoàn ở trẻ

Xoắn tinh hoàn là một cấp cứu ngoại khoa tối khẩn – thời gian càng sớm, khả năng cứu tinh hoàn càng cao. Việc chẩn đoán chủ yếu dựa vào khám lâm sàng. Bác sĩ sẽ tìm các dấu hiệu như: đau bìu dữ dội, đột ngột; tinh hoàn nằm cao bất thường hoặc bị lệch; mất phản xạ co bìu.

Siêu âm Doppler màu là công cụ hỗ trợ quan trọng, giúp kiểm tra lượng máu đến tinh hoàn. Trong xoắn tinh hoàn, siêu âm thường cho thấy máu nuôi tinh hoàn bị giảm hoặc mất hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu các dấu hiệu lâm sàng rõ ràng và nghi ngờ xoắn tinh hoàn cao, thì không được chờ siêu âm mới mổ. Việc chậm trễ có thể khiến tinh hoàn hoại tử không thể cứu được.

Bên cạnh đó, xét nghiệm nước tiểu có thể được làm thêm để loại trừ nhiễm trùng, nhưng không nên trì hoãn phẫu thuật chỉ vì chờ xét nghiệm.

Điều trị là phẫu thuật tháo xoắn và cố định tinh hoàn càng sớm càng tốt. Nếu can thiệp trong 6 giờ đầu, có thể cứu được tinh hoàn với tỷ lệ lên tới 97,2%. Sau 24 giờ, tỷ lệ này chỉ còn khoảng 7,4% (Pediatric Emergency Care, 2017). Nếu tinh hoàn đã hoại tử, bác sĩ sẽ phải cắt bỏ.

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Lời khuyên, phòng ngừa và chăm sóc sau điều trị

Xoắn tinh hoàn là tình trạng khó phòng ngừa tuyệt đối vì có thể xảy ra ngay cả ở trẻ khỏe mạnh. Tuy nhiên, một số biện pháp sau có thể giảm thiểu rủi ro và hạn chế biến chứng:

• Theo dõi bất thường về tinh hoàn: Cha mẹ nên chú ý nếu trẻ than đau ở bìu hoặc có dấu hiệu khó chịu vùng hạ vị.
• Khám định kỳ cho trẻ có bất thường bẩm sinh: Những trẻ có tinh hoàn di động bất thường, tinh hoàn ẩn hoặc tiền sử gia đình có người từng bị xoắn tinh hoàn cần được theo dõi sát hơn.
• Cố định tinh hoàn dự phòng: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cố định cả hai tinh hoàn để ngăn ngừa tái phát, nhất là khi trẻ có yếu tố nguy cơ cao.

Chăm sóc sau điều trị cần lưu ý:

• Giữ vết mổ sạch sẽ, tránh nhiễm trùng hay để lại di chứng.
• Hạn chế vận động mạnh trong ít nhất 2–4 tuần.
• Tái khám đúng lịch hẹn để bác sĩ kiểm tra khả năng phục hồi và đánh giá chức năng tinh hoàn còn lại.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ và vận động đúng cách để hồi phục sức khỏe nhanh chóng hơn.

Lời kết

Xoắn tinh hoàn ở trẻ là tình trạng khẩn cấp cần nhận biết và xử lý nhanh chóng để bảo toàn chức năng sinh sản và sức khỏe sinh lý sau này. Khi trẻ có biểu hiện đau ở bìu đột ngột, cha mẹ tuyệt đối không nên chần chừ mà cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức. Hiểu biết đúng và can thiệp kịp thời chính là chìa khóa để cứu lấy tinh hoàn cho trẻ.