Xét nghiệm đứt gãy tinh trùng là phương pháp kiểm tra ADN bên trong tinh trùng có bị tổn thương hay không. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai, làm tăng nguy cơ sảy thai hoặc thất bại khi làm thụ tinh ống nghiệm (IVF). Xét nghiệm giúp bác sĩ đánh giá chính xác hơn chất lượng tinh trùng, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp để tăng khả năng có con.

Đứt gãy ADN tinh trùng là gì?

Tinh trùng là tế bào sinh sản của nam giới. Mỗi tinh trùng mang một bộ ADN chứa thông tin di truyền từ người bố. Khi tinh trùng kết hợp với trứng, chúng tạo ra phôi thai. Muốn thụ thai thành công và sinh ra một em bé khỏe mạnh, tinh trùng cần đảm bảo cả hình dạng, khả năng di chuyển. Điều quan trọng nhất là ADN bên trong phải nguyên vẹn.

dut gay adn tinh trung la gi
ADN trong tinh trùng bị “đứt gãy” là tình trạng chuỗi thông tin di truyền bị gãy, vỡ thành các đoạn nhỏ

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, ADN trong tinh trùng bị “đứt gãy”. Đây là tình trạng chuỗi thông tin di truyền bị gãy, vỡ thành các đoạn nhỏ. Điều này gọi là đứt gãy ADN tinh trùng (hay còn gọi là phân mảnh ADN).

Khi ADN bị tổn thương, dù tinh trùng vẫn có thể di chuyển đến gặp trứng và xảy ra quá trình thụ tinh, nhưng phôi tạo thành có thể không phát triển tốt, dễ sảy thai, thai ngừng phát triển hoặc thai bất thường.

Đáng chú ý, tình trạng đứt gãy ADN tinh trùng không thể phát hiện bằng tinh dịch đồ thông thường – loại xét nghiệm chỉ đánh giá số lượng, hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng.

Vì vậy, xét nghiệm phân mảnh ADN tinh trùng ra đời như một bước kiểm tra chuyên sâu, giúp đánh giá chất lượng di truyền trong tinh trùng – yếu tố rất quan trọng trong việc chẩn đoán nguyên nhân vô sinh nam và tăng tỷ lệ thành công khi làm các phương pháp hỗ trợ sinh sản.

Xem thêm: Cách lấy tinh trùng

diag
Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới
  • Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
  • Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn
  • Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
  • Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG
TÌM HIỂU THÊM
200+
Cơ sở y tế đối tác
2400+
Bác sĩ tin tưởng

Trường hợp chỉ định thực hiện xét nghiệm

Bạn nên làm xét nghiệm này nếu:

  • Hai vợ chồng chậm có con, dù tinh dịch đồ bình thường.
  • Sảy thai liên tiếp mà chưa rõ nguyên nhân.
  • Đã thử làm thụ tinh nhân tạo (IUI), IVF hoặc ICSI nhưng thất bại.
  • Nam giới trên 35–40 tuổi.
  • Có lối sống không lành mạnh: hút thuốc, uống rượu, căng thẳng kéo dài…
  • Làm việc trong môi trường độc hại hoặc đã từng điều trị ung thư.

Việc phát hiện sớm giúp tăng tỷ lệ thụ thai tự nhiên hoặc cải thiện hiệu quả khi điều trị hiếm muộn, vô sinh nam.

Có những phương pháp xét nghiệm nào?

Hiện nay, có một số phương pháp chẩn đoán để kiểm tra đứt gãy ADN tinh trùng. Mỗi phương pháp sử dụng công nghệ khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:

  • SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay): Dùng thuốc nhuộm đặc biệt để kiểm tra ADN tinh trùng qua máy phân tích tự động.
  • TUNEL: Đánh dấu các điểm gãy ADN bằng chất huỳnh quang và kiểm tra dưới kính hiển vi.
  • COMET: Khi điện di, ADN bị tổn thương sẽ tạo hình như sao chổi. Càng nhiều đứt gãy, “đuôi sao chổi” càng dài.
  • Halosperm test (SCD test): Quan sát tinh trùng qua kính hiển vi – nếu ADN bị gãy, sẽ không tạo vòng sáng quanh nhân tinh trùng.
xet nghiem dut gay tinh trung la gi
Xét nghiệm đứt gãy tinh trùng là phương pháp kiểm tra ADN để đánh giá tình trạng sức khỏe sinh sản ở nam giới

Xét nghiệm đứt gãy tinh trùng bao nhiêu tiền?

Chi phí xét nghiệm đứt gãy ADN tinh trùng dao động từ 1.500.000 đến 3.000.000 VNĐ, tùy vào phương pháp xét nghiệm và cơ sở y tế thực hiện. Một số trường hợp có thể phát sinh thêm chi phí nếu cần làm xét nghiệm bổ sung như tinh dịch đồ hoặc nội tiết tố. Đây là xét nghiệm chuyên sâu, không thay thế cho tinh dịch đồ thông thường.

Chỉ số DFI là gì?

Khi làm xét nghiệm đứt gãy ADN tinh trùng, bác sĩ sẽ trả kết quả dưới dạng một chỉ số gọi là DFI – viết tắt của DNA Fragmentation Index. Đây là tỷ lệ phần trăm tinh trùng có ADN bị tổn thương trong tổng số tinh trùng được kiểm tra.

DFI càng cao thì số lượng tinh trùng bị hỏng ADN càng nhiều. Trong trường hợp này, khả năng tinh trùng tạo ra thai nhi khỏe mạnh sẽ càng thấp.

Các mức DFI và ý nghĩa

  • Dưới 15%: Đây là mức bình thường. Tinh trùng có ADN nguyên vẹn, khả năng thụ thai cao.
  • Từ 15% đến 30%: Mức trung bình. Tinh trùng có dấu hiệu bị tổn thương. Có thể gây khó khăn cho việc có con, đặc biệt nếu kèm theo các yếu tố khác.
  • Trên 30%: Mức cao. Nguy cơ khó thụ thai tự nhiên, dễ sảy thai, đặc biệt trong các trường hợp đã từng thất bại khi làm hỗ trợ sinh sản (như IUI, IVF, ICSI).

Lưu ý:

  • Dù DFI cao, vẫn có trường hợp mang thai thành công, nhưng nguy cơ thất bại hoặc thai bất thường sẽ cao hơn.
  • Việc cải thiện DFI thông qua điều trị và thay đổi lối sống là hoàn toàn có thể.

Xem thêm: Chụp X-quang có ảnh hưởng đến tinh trùng không?

Nguyên nhân gây đứt gãy tinh trùng

Tình trạng đứt gãy ADN tinh trùng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân phức tạp, bao gồm các yếu tố phát sinh trong quá trình sản xuất và trưởng thành của tinh trùng tại tinh hoàn và mào tinh, cũng như các tác động từ lối sống và môi trường:

  • Stress Oxy hóa: Đây được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Stress oxy hóa xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa các gốc tự do gây hại (Reactive Oxygen Species – ROS) và khả năng chống oxy hóa của cơ thể. ROS dư thừa có thể tấn công và làm tổn thương trực tiếp DNA của tinh trùng. Các nguồn gốc phổ biến của stress oxy hóa bao gồm: Viêm nhiễm đường sinh dục (ví dụ: viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt), giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele).
  • Các yếu tố lối sống như hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, chế độ ăn uống không lành mạnh.
  • Tiếp xúc với các yếu tố môi trường độc hại, ô nhiễm.
nicotine la mot trong nhung yeu to co the anh huong den chat luong tinh trung
Nicotine là chất có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng tinh trùng, nặng hơn có thể gây phân mảnh ADN

Khiếm khuyết trong quá trình hình thành và trưởng thành của tinh trùng:

  • Lỗi trong quá trình đóng gói DNA (Sperm Chromatin Condensation): Trong giai đoạn cuối của quá trình sinh tinh (spermiogenesis), DNA của tinh trùng được nén chặt và bảo vệ bởi các protein đặc hiệu (protamines). Nếu quá trình này bị khiếm khuyết, cấu trúc chromatin trở nên lỏng lẻo, khiến DNA dễ bị tổn thương hơn.
  • Hoạt động bất thường của các enzyme nội sinh: Một số enzyme endonuclease (enzyme cắt DNA) có thể được kích hoạt không đúng cách trong quá trình sinh tinh hoặc trong đường sinh dục, dẫn đến sự phân mảnh DNA.
  • Apoptosis (Chết tế bào theo chương trình) không hoàn toàn: Các tế bào tinh trùng có bất thường hoặc tổn thương nghiêm trọng thường sẽ bị loại bỏ qua cơ chế apoptosis. Nếu quá trình này diễn ra không trọn vẹn, những tinh trùng mang DNA lỗi vẫn có thể có mặt trong tinh dịch.
  • Hạn chế khả năng sửa chữa DNA của tinh trùng: Không giống như các tế bào khác trong cơ thể, tinh trùng trưởng thành có khả năng tự sửa chữa các tổn thương DNA rất hạn chế. Do đó, các tổn thương DNA xảy ra trong quá trình phát triển hoặc sau khi tinh trùng đã trưởng thành thường khó được phục hồi.

Các yếu tố liên quan đến lối sống và môi trường:

  • Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, sử dụng chất kích thích: Các chất độc trong khói thuốc và rượu bia làm tăng stress oxy hóa và có thể gây độc trực tiếp cho tế bào tinh trùng.
  • Tuổi tác của nam giới: Nam giới lớn tuổi (thường từ 40-45 tuổi trở lên) có xu hướng gia tăng tỷ lệ đứt gãy ADN tinh trùng một cách tự nhiên do quá trình lão hóa.
  • Nhiệt độ vùng bìu tăng cao: Do thói quen mặc quần lót chật, tắm nước nóng thường xuyên, xông hơi, đặt laptop trực tiếp lên đùi khi làm việc, hoặc làm việc trong môi trường có nhiệt độ cao.
  • Tiếp xúc với các chất độc hại từ môi trường: Như thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, kim loại nặng (ví dụ: chì, cadmium), bức xạ ion hóa (ví dụ: trong xạ trị).
  • Chế độ dinh dưỡng không cân đối: Thiếu hụt các chất chống oxy hóa quan trọng như vitamin C, vitamin E, selen, kẽm, và các dưỡng chất khác cần thiết cho sức khỏe tinh trùng.
  • Căng thẳng tâm lý kéo dài, thiếu ngủ, béo phì.
  • Một số loại thuốc điều trị: Ví dụ, một số thuốc hóa trị ung thư có thể gây tổn thương DNA tinh trùng.
  • Các bệnh lý nền và tình trạng y tế: Ngoài viêm nhiễm đường sinh dục và giãn tĩnh mạch thừng tinh đã đề cập, các bệnh lý toàn thân như tiểu đường không kiểm soát tốt, ung thư, và một số rối loạn nội tiết cũng có thể góp phần làm tăng tỷ lệ đứt gãy ADN tinh trùng.

Tình trạng đứt gãy ADN tinh trùng có cải thiện được không?

Tình trạng đứt gãy ADN tinh trùng không phải là vĩnh viễn. Nếu người bệnh tuân thủ các hướng dẫn điều trị và thay đổi lối sống hợp lý, chỉ số tổn thương ADN có thể giảm theo thời gian. Điều này giúp cải thiện khả năng có con tự nhiên và tăng hiệu quả khi làm hỗ trợ sinh sản (như IVF hoặc ICSI).

Tuy nhiên, cần hiểu rằng quá trình cải thiện này không diễn ra ngay lập tức, mà thường cần ít nhất từ 3 đến 6 tháng, vì đó là thời gian để cơ thể tạo ra một lứa tinh trùng mới.

Để cải thiện tình trạng này, mọi người nên:

Thay đổi lối sống

Việc thay đổi các thói quen sinh hoạt không tốt sẽ giúp bảo vệ ADN trong tinh trùng khỏi tổn thương thêm:

  • Bỏ hút thuốc và ngừng uống rượu bia: Đây là hai nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tổn thương ADN tinh trùng.
  • Tránh thức khuya và ngủ đủ giấc: Ngủ từ 7–8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể điều hòa nội tiết tố và giảm stress.
  • Giảm căng thẳng: Tập thở sâu, yoga, thiền hoặc đi bộ nhẹ mỗi ngày.
  • Tập thể dục vừa phải: Nên tập khoảng 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần. Tránh tập quá nặng hoặc quá sức.

Không để vùng tinh hoàn bị nóng liên tục:

  • Hạn chế ngồi lâu một chỗ.
  • Tránh tắm nước quá nóng, xông hơi thường xuyên.
  • Không đặt laptop trực tiếp lên đùi.
  • Mặc quần lót rộng rãi, thoáng khí.

Có chế độ ăn uống khoa học

Một chế độ ăn hợp lý giúp cung cấp đủ chất chống oxy hóa, từ đó bảo vệ và phục hồi ADN tinh trùng:

Nên ăn nhiều:

  • Rau xanh đậm (cải bó xôi, rau bina, bông cải xanh).
  • Trái cây tươi (cam, dâu, kiwi, lựu).
  • Các loại hạt (hạt hướng dương, hạnh nhân, óc chó).
  • Cá biển (cá hồi, cá thu, cá mòi) – chứa nhiều Omega-3.
  • Ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch).

Các dưỡng chất cần thiết:

  • Vitamin C: chống gốc tự do, có nhiều trong cam, ổi, súp lơ.
  • Vitamin E: bảo vệ màng tế bào tinh trùng, có trong hạt hướng dương, dầu ô liu.
  • Kẽm và selen: tăng khả năng sinh tinh, có trong hàu, thịt đỏ, trứng.
  • L-carnitine và Coenzyme Q10: giúp tinh trùng di chuyển khỏe hơn.

Hạn chế ăn:

  • Thức ăn nhanh, chiên xào nhiều dầu.
  • Thực phẩm chế biến sẵn, đóng hộp.
  • Nước ngọt có gas, bánh kẹo nhiều đường.
nam gioi co the bo sung ca thu vao che do an uong
Nam giới có thể bổ sung cá thu vào chế độ ăn để cải thiện chất lượng tinh trùng

Điều trị y tế khi có bệnh lý đi kèm

Trong một số trường hợp, đứt gãy ADN tinh trùng liên quan đến các vấn đề bệnh lý. Khi đó, cần điều trị chuyên khoa:

  • Viêm đường sinh dục (như viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt): Cần điều trị bằng thuốc kháng sinh theo chỉ định bác sĩ.
  • Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Nếu ảnh hưởng đến tinh trùng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật.
  • Rối loạn nội tiết tố: Bác sĩ sẽ kiểm tra và đưa ra hướng điều trị bằng thuốc phù hợp.

Xét nghiệm đứt gãy tinh trùng là bước kiểm tra quan trọng dành cho những nam giới đang gặp khó khăn trong việc có con. Đây là xét nghiệm hiện đại, giúp phát hiện những tổn thương mà các phương pháp truyền thống không đánh giá được. Nếu bạn đang có kế hoạch sinh con, hoặc đã cố gắng trong thời gian dài mà chưa thành công, hãy chủ động thăm khám và thực hiện xét nghiệm này. Phát hiện sớm và can thiệp đúng chính là cách bảo vệ sức khỏe sinh sản và tăng cơ hội làm cha.