Tinh trùng như thế nào là vô sinh? Cách điều trị và phòng ngừa

Tinh trùng đóng vai trò then chốt trong quá trình thụ tinh và sinh sản nam giới. Khi các chỉ số về chất lượng tinh trùng không đạt tiêu chuẩn, có thể dẫn đến tình trạng vô sinh nam, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản. Cùng Diag tìm hiểu tinh trùng như thế nào là vô sinh và cách phòng ngừa nhé!

Tinh trùng và vai trò của nó trong sinh sản

Tinh trùng là tế bào sinh sản của nam giới, chịu trách nhiệm mang thông tin di truyền để kết hợp với trứng của nữ giới, tạo thành phôi thai. Mỗi lần được xuất ra ngoài, tinh dịch chứa hàng triệu tinh trùng với mục đích tiếp cận và thụ tinh cho trứng. Để quá trình thụ thai diễn ra bình thường, tinh trùng phải đáp ứng các yêu cầu về số lượng, vận động và hình thái.

Chất lượng tinh trùng được đánh giá thông qua xét nghiệm tinh dịch đồ – phương pháp tiêu chuẩn để kiểm tra sức khỏe sinh sản nam giới. Theo Hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ấn bản thứ 6 năm 2021, các giá trị tham chiếu dưới (LRL) bao gồm:

• Thể tích tinh dịch: ≥ 1,4 mL mỗi lần xuất tinh
• Mật độ tinh trùng (Sperm concentration): ≥ 16 triệu/mL tinh dịch
• Tổng số tinh trùng: ≥ 39 triệu trong toàn bộ mẫu
• Độ di động của tinh trùng (Motility):
  • Tổng tỷ lệ di động (PR + NP): ≥ 42%
  • Tỷ lệ di động tiến tới (PR): ≥ 30%
• Hình thái (Morphology): ≥ 4% tinh trùng có hình dạng bình thường (theo tiêu chuẩn Kruger nghiêm ngặt)
• Tỷ lệ tinh trùng sống: ≥ 54%
• pH tinh dịch: ≥ 7,2
• Bạch cầu: ≤ 1 triệu/mL

Các chỉ số này giúp bác sĩ đánh giá khả năng sinh sản của nam giới và phát hiện các bất thường liên quan đến tinh trùng.

Tinh trùng thế nào là vô sinh?

Vô sinh nam được chẩn đoán khi người đàn ông không thể làm vợ hoặc bạn tình mang thai dù đã quan hệ tình dục đều đặn trong 12 tháng mà không sử dụng biện pháp tránh thai. Nguyên nhân thường liên quan đến các vấn đề về tinh trùng như:

• Tinh trùng quá ít: Mật độ tinh trùng thấp hơn mức tham chiếu, làm giảm khả năng tiếp cận trứng.
• Vô tinh (azoospermia): Tinh dịch không có tinh trùng, có thể do sản xuất kém hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh.
• Tinh trùng yếu (asthenozoospermia): Tỷ lệ tinh trùng di động tiến tới < 30% hoặc tổng di động < 42%.
• Tinh trùng dị dạng (teratozoospermia): Tỷ lệ tinh trùng có hình dạng bất thường vượt ngưỡng cho phép.

Xem thêm: Tinh trùng khuyết tật

Ngoài việc không thể có con, một số triệu chứng dưới đây có thể gợi ý vấn đề sinh sản ở nam giới:

• Giảm ham muốn tình dục hoặc rối loạn cương dương kéo dài
• Cực khoái khô (không xuất tinh hoặc xuất rất ít)
• Tinh hoàn nhỏ, mềm, sưng hoặc có khối u bất thường
• Tinh dịch đổi màu (vàng đậm, nâu, đỏ), quá loãng, vón cục kéo dài hoặc có mùi hôi

Lưu ý: Những dấu hiệu này chỉ mang tính chất gợi ý. Việc xác định vô sinh và nguyên nhân cần dựa vào kết quả tinh dịch đồ và các xét nghiệm chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Phân loại các bất thường về tinh trùng ở nam giới

Các bất thường về tinh trùng là nguyên nhân phổ biến gây vô sinh nam và được phân loại dựa trên các chỉ số xét nghiệm tinh dịch đồ:

• Oligospermia (lượng tinh trùng thấp): Khi lượng tinh trùng trong mỗi ml tinh dịch thấp hơn 15 triệu, khả năng thụ tinh giảm rõ rệt.
• Azoospermia (không có tinh trùng – vô tinh): Tinh dịch hoàn toàn không chứa tinh trùng. Vô tinh có thể do vấn đề sản xuất tinh trùng hoặc tắc nghẽn đường dẫn tinh.
• Asthenozoospermia (tinh trùng yếu/kém vận động): Tình trạng này được chẩn đoán khi tỷ lệ tinh trùng di động tiến tới (PR) thấp hơn 30% HOẶC tổng tỷ lệ tinh trùng di động (bao gồm di động tiến tới và không tiến tới – PR+NP) thấp hơn 42% (theo các giá trị tham chiếu dưới của WHO 2021).
• Teratozoospermia (hình thái tinh trùng bất thường): Tỷ lệ tinh trùng có hình dạng bình thường dưới 4%, ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh và làm tăng nguy cơ thụ thai thất bại.

Ngoài ra, có thể gặp các dạng bất thường kết hợp, làm mức độ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản càng nặng hơn. Xác định chính xác loại bất thường giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Xem thêm: Tinh trùng không bào

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Nguyên nhân gây ra tinh trùng bất thường dẫn đến vô sinh

Bất thường này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân đa dạng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản của nam giới:

• Rối loạn sản xuất tinh trùng: Tinh hoàn bị tổn thương do viêm nhiễm, sốt cao kéo dài hoặc các bệnh lý như quai bị có thể làm suy giảm quá trình tạo tinh trùng, dẫn đến số lượng và chất lượng tinh trùng kém. Những tổn thương này làm giảm khả năng sản xuất ra tinh trùng bình thường, gây vô sinh.
• Tắc nghẽn đường dẫn tinh: Các khối u, tổn thương hoặc dị tật bẩm sinh ở đường ống dẫn tinh có thể gây tắc nghẽn, khiến tinh trùng không thể di chuyển ra ngoài để thụ tinh. Tình trạng này làm giảm hoặc ngăn hoàn toàn sự xuất tinh tinh trùng, gây ra vô sinh.
• Rối loạn nội tiết tố: Hormone như testosterone và prolactin đóng vai trò quan trọng trong sản xuất và trưởng thành tinh trùng. Mất cân bằng hormone, chẳng hạn testosterone thấp hoặc prolactin tăng cao, sẽ ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh tinh và giảm chất lượng tinh trùng.
• Yếu tố di truyền: Một số bất thường về gen hoặc nhiễm sắc thể có thể làm suy giảm số lượng và chức năng của tinh trùng, gây vô sinh ở nam giới. Các rối loạn này có thể là nguyên nhân gây vô sinh không thể khắc phục nếu không được phát hiện sớm.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Thói quen sinh hoạt không lành mạnh bao gồm hút thuốc lá, uống rượu bia quá mức và sử dụng ma túy. Việc thường xuyên tiếp xúc với các hóa chất độc hại cũng ảnh hưởng xấu đến chức năng sinh sản nam giới. Nhiệt độ cao ở vùng bìu và stress kéo dài cũng góp phần làm giảm chất lượng tinh trùng.

Xem thêm: Tinh trùng không tiến tới là gì?

Hiểu rõ các nguyên nhân này không chỉ giúp chẩn đoán chính xác mà còn định hướng phương pháp điều trị hiệu quả, đồng thời khuyến khích thay đổi lối sống để cải thiện chất lượng tinh trùng và tăng cơ hội có con cho nam giới.

Phương pháp chẩn đoán tình trạng tinh trùng

Chẩn đoán các vấn đề về tinh trùng bắt đầu từ việc thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ, đây là tiêu chuẩn vàng để đánh giá tinh trùng. Xét nghiệm này đo lường các chỉ số quan trọng như:

• Thể tích tinh dịch: Bình thường từ 1.5 ml trở lên.
• Số lượng: Tối thiểu 15 triệu tinh trùng/ml.
• Độ di động: Ít nhất 40% tinh trùng di động được.
• Hình thái: Ít nhất 4% tinh trùng có hình dạng bình thường.

Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm khác nếu cần để tìm nguyên nhân như:

• Xét nghiệm hormone: Đánh giá mức testosterone, FSH, LH để kiểm tra chức năng tinh hoàn.
• Siêu âm tinh hoàn: Kiểm tra cấu trúc và phát hiện các bất thường vật lý như giãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Xét nghiệm di truyền: Trong trường hợp nghi ngờ rối loạn gen gây vô sinh.
• Xét nghiệm tìm vi khuẩn hoặc viêm nhiễm: Nếu nghi ngờ viêm đường sinh dục.

Việc chẩn đoán chính xác sẽ giúp xác định nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng, từ đó lựa chọn phương án điều trị phù hợp.

Giải pháp điều trị và can thiệp khi gặp vấn đề về tinh trùng

Việc điều trị các vấn đề về tinh trùng phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể và mức độ bất thường được phát hiện trong quá trình thăm khám và xét nghiệm. Dưới đây là các giải pháp thường được áp dụng:

Thay đổi lối sống

• Loại bỏ hoàn toàn thói quen hút thuốc lá vì các chất độc trong thuốc ảnh hưởng xấu đến tinh trùng.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và các chất kích thích khác để tránh làm suy giảm chất lượng tinh trùng.
• Giảm thiểu căng thẳng kéo dài, vì stress ảnh hưởng tiêu cực đến hormone sinh sản.
• Tránh các yếu tố làm tăng nhiệt độ vùng bìu, như tắm nước nóng lâu hoặc ngồi nhiều, vì nhiệt độ cao làm suy giảm chức năng tinh hoàn.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý với thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất để hỗ trợ sản xuất tinh trùng khỏe mạnh.
• Duy trì thói quen vận động đều đặn giúp tăng sức khỏe tổng thể và cải thiện chất lượng tinh trùng.

Điều trị y tế hoặc phẫu thuật

Khi có viêm nhiễm hoặc rối loạn liên quan đến nội tiết, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thuốc cân bằng hormone phù hợp để xử lý nguyên nhân gốc rễ. Trong một số trường hợp như giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tắc nghẽn đường dẫn tinh, phẫu thuật là giải pháp cần thiết để phục hồi chức năng sinh sản.

Hỗ trợ sinh sản

Nếu các biện pháp điều trị trên không đủ hiệu quả, các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện đại sẽ được áp dụng. Bao gồm: bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) nhằm tăng khả năng thụ tinh, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) giúp tinh trùng gặp trứng một cách trực tiếp, tăng tỷ lệ mang thai thành công.

Việc lựa chọn phương pháp phù hợp cần dựa trên đánh giá toàn diện và tư vấn chuyên khoa để tối ưu hiệu quả điều trị vô sinh.

Xem thêm: Tinh trùng dị dạng có chữa được không?

Biện pháp phòng ngừa và cải thiện chất lượng tinh trùng

Chất lượng tinh trùng có thể được duy trì và cải thiện bằng các biện pháp phòng ngừa đơn giản nhưng hiệu quả, giúp giảm nguy cơ vô sinh nam:

• Duy trì thói quen sống lành mạnh: Tránh hút thuốc, hạn chế rượu bia và không dùng chất kích thích giúp giảm tổn thương tinh trùng, tăng khả năng sinh sản.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Bổ sung thực phẩm giàu kẽm, vitamin C, E và các chất chống oxy hóa để bảo vệ tinh trùng khỏi tổn thương và nâng cao chất lượng.
• Giữ nhiệt độ vùng bìu ổn định: Tránh mặc quần chật, tắm nước nóng lâu hay để laptop lên đùi giúp tinh hoàn hoạt động hiệu quả, tăng sản xuất tinh trùng khỏe mạnh.
• Quản lý stress và tập thể dục đều đặn: Giảm stress, giữ tâm lý thoải mái và vận động thường xuyên giúp cân bằng hormone, cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Khám nam khoa giúp phát hiện sớm viêm nhiễm, rối loạn về nội tiết để điều trị kịp thời, bảo vệ khả năng sinh sản.

Áp dụng những biện pháp này không chỉ giúp phòng ngừa vô sinh mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể của nam giới.

Lời kết

Hy vọng bài viết này đã giải đáp được câu hỏi tinh trùng như thế nào là vô sinh. Có thể thấy, chất lượng tinh trùng quyết định khả năng sinh sản của nam giới. Hiểu rõ và phát hiện sớm các bất thường giúp điều trị hiệu quả. Hãy duy trì lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe sinh sản.

Xem thêm: Tinh trùng dị dạng có ảnh hưởng đến thai nhi?