Tinh trùng là gì? Cấu tạo, đặc điểm và quá trình hình thành

Tinh trùng giữ vai trò then chốt trong quá trình thụ tinh và sinh sản. Hiểu rõ tinh trùng là gì, cấu tạo và chức năng của nó sẽ giúp nhận biết các vấn đề liên quan đến khả năng sinh sản nam giới. Cùng Diag tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Tổng quan về tinh trùng

Tinh trùng là gì?

Tinh trùng là tế bào sinh dục nam được sản xuất trong tinh hoàn, chịu trách nhiệm mang thông tin di truyền từ người cha đến trứng để hình thành hợp tử. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tinh trùng là các tế bào có khả năng di động, được tạo ra qua quá trình sinh tinh trong ống sinh tinh.

Cấu tạo tinh trùng

Tinh trùng có ba phần chính gồm:

• Đầu chứa nhân với bộ gen đơn bội, mang DNA di truyền. Phía trên đầu là phần acrosome chứa enzyme giúp tinh trùng xâm nhập vào trứng trong quá trình thụ thai.
• Thân chứa ty thể cung cấp năng lượng để tinh trùng di chuyển.
• Đuôi giúp tinh trùng có khả năng di động và di chuyển về phía trứng.

Đặc điểm nhận dạng

Con tinh trùng có kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 50 micromet chiều dài, với khả năng di chuyển nhanh nhờ đuôi linh hoạt. Số lượng tinh trùng bình thường trong tinh dịch phải đạt tối thiểu 15 triệu con/ml theo tiêu chuẩn WHO. Ngoài ra, tinh trùng cần có khả năng di động tốt và hình dạng bình thường để đảm bảo hiệu quả thụ thai.

Chức năng và vai trò của tinh trùng

Tinh trùng đóng vai trò quan trọng nhất trong sinh sản nam giới:

• Mang bộ gen đơn bội từ cha để kết hợp với trứng của mẹ, tạo thành hợp tử.
• Xác định giới tính thai nhi qua nhiễm sắc thể X hoặc Y mà tinh trùng mang theo.
• Thực hiện quá trình thụ tinh bằng cách di chuyển qua cơ quan sinh dục nữ và xâm nhập vào trứng.

Xem thêm: Tinh trùng đặc

Tinh trùng được tạo ra từ đâu?

Tinh trùng được sản xuất trong các ống sinh tinh nằm ở bên trong tinh hoàn. Đây là nơi diễn ra quá trình sinh tinh, biến các tế bào mầm ban đầu thành tinh trùng trưởng thành. Tinh hoàn là cơ quan chính của hệ sinh dục nam chịu trách nhiệm sản xuất tinh trùng và hormone testosterone.

Tinh trùng được tạo ra như thế nào?

Quá trình hình thành tinh trùng (spermatogenesis) là một chuỗi các sự kiện sinh học phức tạp diễn ra liên tục trong các ống sinh tinh của tinh hoàn, thường kéo dài khoảng 64–72 ngày. Quá trình này có thể được chia thành các giai đoạn chính như sau:

Giai đoạn tăng sinh của Tế bào mầm (Spermatogonia)

Ban đầu, các tế bào gốc sinh tinh sẽ phân chia bằng hình thức nguyên phân để tự làm mới và tạo ra một quần thể các tế bào mầm gọi là tinh nguyên bào (spermatogonia). Các tinh nguyên bào này tiếp tục phân chia nguyên phân nhiều lần để tăng số lượng, sau đó một số sẽ biệt hóa và phát triển thành các tinh bào bậc 1 (primary spermatocytes), chuẩn bị cho giai đoạn giảm phân. Mỗi tinh bào bậc 1 vẫn chứa bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội (46 nhiễm sắc thể, hay 2n).

Giai đoạn Giảm phân (Meiosis) – Tạo ra tế bào đơn bội

• Giảm phân I: Mỗi tinh bào bậc 1 (2n) sẽ trải qua quá trình giảm phân I, phân chia thành hai tinh bào bậc 2 (secondary spermatocytes). Mỗi tinh bào bậc 2 lúc này chỉ còn chứa một nửa số lượng nhiễm sắc thể so với tế bào ban đầu, tức là 23 nhiễm sắc thể kép (n).
• Giảm phân II: Hai tinh bào bậc 2 này nhanh chóng bước vào quá trình giảm phân II. Mỗi tinh bào bậc 2 lại phân chia một lần nữa, tạo thành tổng cộng bốn tế bào con gọi là tiền tinh trùng (spermatids). Mỗi tiền tinh trùng chứa bộ nhiễm sắc thể đơn bội (23 nhiễm sắc thể đơn, hay n). Đây chính là các giao tử đực mang một nửa thông tin di truyền từ người cha.

Giai đoạn Biệt hóa (Spermiogenesis) – Hình thành tinh trùng trưởng thành

Các tiền tinh trùng tròn trịa sẽ trải qua một quá trình biến đổi hình thái mạnh mẽ để trở thành tinh trùng trưởng thành (spermatozoa) với cấu trúc đầu, thân và đuôi rõ rệt, có khả năng di động và thực hiện chức năng thụ tinh:

• Phần đầu chứa nhân và enzyme giúp thụ tinh.
• Phần thân chứa nhiều ty thể cung cấp năng lượng.
• Phần đuôi giúp tinh trùng bơi đến gặp trứng.

Toàn bộ quá trình hình thành tinh trùng chịu ảnh hưởng của hormone sinh dục nam (testosterone) và các tín hiệu nội tiết từ tuyến yên.

Xem thêm: Tinh trùng đắng

Tinh trùng có thể tồn tại trong bao lâu?

Trong cơ thể nam giới, tinh trùng sau khi trưởng thành có thể tồn tại khoảng 2–3 tuần nếu không được xuất tinh. Trong thời gian này, chúng được dự trữ chủ yếu ở mào tinh và một phần ống dẫn tinh. Nếu không được giải phóng ra ngoài, tinh trùng sẽ dần bị thoái hóa và được cơ thể tái hấp thu.

Lưu ý: khoảng thời gian 64–72 ngày thường được nhắc đến là thời gian cho toàn bộ quá trình hình thành tinh trùng (spermatogenesis), chứ không phải thời gian tinh trùng sống sau khi đã trưởng thành.

Trong tinh dịch sau khi xuất tinh, tinh trùng có thể sống từ 3 đến 5 ngày trong cơ thể nữ giới nếu gặp điều kiện thuận lợi như môi trường âm đạo – tử cung có độ pH kiềm nhẹ và dịch nhầy hỗ trợ. Đây là khoảng thời gian chúng có thể di chuyển để gặp trứng và thực hiện chức năng thụ tinh.

Ngoài cơ thể, tinh trùng sống rất ngắn, thường chỉ vài phút đến vài giờ tùy vào môi trường. Trong điều kiện khô, nhiệt độ cao hoặc tiếp xúc với bề mặt không phù hợp, tinh trùng sẽ chết gần như ngay lập tức.

Nhiệt độ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sống của tinh trùng. Chúng phát triển và tồn tại tốt nhất ở nhiệt độ khoảng 34–35°C, thấp hơn thân nhiệt cơ thể. Nhiệt độ trên 40°C nếu kéo dài có thể làm tinh trùng chết nhanh chóng.

Xem thêm: Tinh trùng lạnh

Yếu tố ảnh hưởng tới quá trình sản xuất tinh trùng

Quá trình sản xuất tinh trùng rất nhạy cảm và có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố sau:

• Tuổi tác: Nam giới càng lớn tuổi, số lượng và chất lượng tinh trùng có xu hướng giảm.
• Chế độ dinh dưỡng và lối sống: Thiếu dinh dưỡng, hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng ma túy hoặc chất kích thích ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất tinh trùng.
• Môi trường làm việc và ô nhiễm: Tiếp xúc lâu dài với hóa chất độc hại, nhiệt độ cao, bức xạ làm giảm khả năng sinh tinh.
• Stress và bệnh lý: Căng thẳng kéo dài, các bệnh lý như bệnh viêm tinh hoàn, bệnh giãn tĩnh mạch thừng tinh hay rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Sử dụng thuốc: Một số thuốc điều trị hoặc hóa trị có thể ức chế sinh tinh.

Xem thêm: Tinh trùng nóng có sao không?

Cách nâng cao chất lượng tinh trùng và sức khỏe sinh sản

Để duy trì và cải thiện chất lượng tinh trùng, nam giới cần chú ý:

• Chế độ ăn uống cân đối, giàu chất chống oxy hóa như vitamin C, E, kẽm, selen giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ tinh trùng khỏi tổn thương gốc tự do.
• Tập luyện đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu và cân bằng hormone sinh sản.
• Tránh các yếu tố gây hại trong môi trường sống như rượu bia, chất phóng xạ, nhiệt độ cao (ví dụ: tắm nước nóng, ngồi lâu trên xe máy).
• Quản lý stress hiệu quả để giảm tác động tiêu cực đến hormone sinh sản.
• Khám sức khỏe định kỳ, phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý ảnh hưởng đến sinh tinh.
• Hạn chế tiếp xúc với các hóa chất độc hại và bức xạ trong môi trường làm việc

Hiện nay Diag đang là trung tâm y khoa uy tín với hơn 25 năm kinh nghiệm trong ngành. Tại đây có cung cấp nhiều gói khám, điều trị nam khoa và gói xét nghiệm sức khỏe nam khoa chính xác, nhanh chóng và chất lượng. Nếu đang có nhu cầu đánh giá chất lượng tinh trùng qua tinh dịch đồ hoặc có các dấu hiệu bất thường đường tiết niệu, liên hệ Diag ngay để được bác sĩ chuyên khoa tư vấn chi tiết:

• Trang chủ Diag: https://diag.vn/
• Hotline: 1900 1717
• Chi nhánh Diag trên toàn quốc: https://diag.vn/location/

Lời kết

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã nắm được tinh trùng là gì, cấu tạo, đặc điểm cũng như vai trò của tinh trùng trong sức khỏe nam khoa. Chất lượng tinh trùng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thụ thai thành công, do đó, đừng ngần ngại đến thăm khám tại trung tâm y khoa uy tín nếu phát hiện bất kỳ bất tường nào.

Xem thêm:

• Tinh trùng có mùi gì?
• Cách nhận biết tinh trùng X và Y