Tinh hoàn ẩn là gì và những ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản

Tinh hoàn ẩn là gì?

Tinh hoàn ẩn (cryptorchidism) là dị tật bẩm sinh của cơ quan sinh dục nam, trong đó tinh hoàn không di chuyển xuống đúng vị trí trong bìu khi trẻ sinh ra. Tinh hoàn có thể dừng lại ở bất kỳ vị trí nào trên đường đi bình thường của nó, chẳng hạn như trong ổ bụng, ống bẹn, hoặc phía trên bìu.

Cần phân biệt tinh hoàn ẩn với tinh hoàn co rút (retractile testicle) – tình trạng tinh hoàn đã xuống bìu nhưng đôi khi bị cơ bìu kéo ngược lên ống bẹn do phản xạ và có thể được đưa trở lại bìu dễ dàng. Tinh hoàn co rút không cần can thiệp phẫu thuật nhưng cần được theo dõi định kỳ.

Ở trẻ nhỏ, tinh hoàn ẩn được coi là tình trạng bẩm sinh, xảy ra khi tinh hoàn không hoàn thành quá trình di chuyển xuống bìu trong giai đoạn thai kỳ hoặc sau khi sinh. Nếu tình trạng này không được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, tinh hoàn sẽ không phát triển bình thường, gây ra những tổn thương vĩnh viễn hoặc suy giảm chức năng sinh sản trong tương lai.

Nguyên nhân và dấu hiệu tinh hoàn ẩn

Nguyên nhân chính xác của tinh hoàn ẩn vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng được cho là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Sự phát triển và di chuyển của tinh hoàn là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi:

• Nội tiết tố: Sự mất cân bằng hormone của cả mẹ và thai nhi có thể cản trở quá trình này.
• Yếu tố cơ học: Các bất thường về giải phẫu như dây chằng tinh hoàn-bìu (gubernaculum) ngắn hoặc áp lực trong ổ bụng yếu có thể ngăn cản tinh hoàn di chuyển xuống.
• Di truyền: Tiền sử gia đình có người bị tinh hoàn ẩn làm tăng nguy cơ ở trẻ.
• Các yếu tố nguy cơ khác: Sinh non, cân nặng khi sinh thấp, và phơi nhiễm với một số hóa chất trong thai kỳ (như thuốc trừ sâu) cũng được ghi nhận làm tăng tỷ lệ mắc bệnh.

(Lưu ý: “Chấn thương” và “vấn đề ống dẫn tinh” không phải là nguyên nhân gây ra tinh hoàn ẩn bẩm sinh).

Triệu chứng tinh hoàn ẩn có thể rất rõ ràng hoặc kín đáo, tùy vào vị trí và số lượng tinh hoàn không nằm đúng chỗ. Các dấu hiệu phổ biến gồm:

• Không sờ thấy tinh hoàn trong bìu một bên hoặc cả hai bên khi khám.

• Bìu nhỏ hoặc kém phát triển hơn so với bình thường.

• Sờ thấy khối cứng hoặc sờ thấy u ở vùng bẹn do tinh hoàn nằm lạc chỗ.

• Trẻ có thể biểu hiện khó chịu hoặc đau khi tinh hoàn bị xoắn hoặc tổn thương.

• Một số trường hợp có thể kèm theo dấu hiệu thoát vị bẹn, xuất hiện khối phồng ở vùng bẹn.

Ẩn tinh hoàn có nguy hiểm không?

Tinh hoàn ẩn là tình trạng mang theo nhiều rủi ro tiềm ẩn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Đây không chỉ là vấn đề về vị trí tinh hoàn mà còn ảnh hưởng đến chức năng tổng thể của bộ phận sinh dục nam. Một số biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:

• Suy giảm khả năng sinh sản và nguy cơ vô sinh: Bìu có chức năng duy trì nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể khoảng 2-3°C, đây là môi trường lý tưởng cho việc sản xuất tinh trùng (sinh tinh). Khi tinh hoàn nằm trong ổ bụng hoặc ống bẹn, nhiệt độ cao hơn sẽ làm tổn thương các tế bào mầm (tế bào gốc sinh tinh), dẫn đến suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, làm tăng nguy cơ vô sinh trong tương lai. Nguy cơ này tăng lên đáng kể nếu cả hai bên tinh hoàn đều bị ẩn và không được điều trị sớm. 

• Ung thư tinh hoàn: Tinh hoàn bị giữ lại trong ổ bụng hoặc ống bẹn có nguy cơ tổn thương tế bào cao hơn. Tình trạng này làm tăng khả năng xuất hiện khối u ác tính. Nguy cơ ung thư ở những người có tinh hoàn ẩn cao hơn so với người bình thường.

• Xoắn tinh hoàn và chấn thương: Vị trí bất thường làm tinh hoàn dễ bị xoắn hoặc tổn thương khi gặp va chạm hoặc vận động mạnh. Điều này gây đau đớn và nguy cơ hoại tử nếu không được xử lý nhanh.

• Thoát vị bẹn: Tình trạng này thường đi kèm với tinh hoàn ẩn do khi tinh hoàn không xuống đúng chỗ, các mô xung quanh cũng dễ bị tổn thương, tạo điều kiện cho thoát vị bẹn phát triển, gây đau và các ảnh hưởng nghiêm trọng khác.

Ngoài ra, tinh hoàn ẩn có thể dẫn đến teo tinh hoàn do thiếu máu nuôi dưỡng hoặc ảnh hưởng lâu dài đến chức năng nội tiết, gây mất cân bằng hormone sinh dục nam. Vì vậy, việc thăm khám và điều trị sớm là rất cần thiết.

Xem thêm: Tinh hoàn ẩn có sinh con được không?

Cách kiểm tra tinh hoàn cho bé ở nhà

• Chọn thời điểm phù hợp khi bé đang thư giãn, không khóc hoặc căng thẳng, vì lúc này cơ bìu mềm và dễ sờ nắn hơn.

• Giữ bé ở tư thế thoải mái nằm ngửa trên giường hoặc trong lòng, đảm bảo bé cảm thấy an toàn và không bị cử động nhiều.

• Sờ nắn từng bên bìu bằng ngón tay cái và ngón trỏ nhẹ nhàng sờ nắn từng bên bìu để cảm nhận kích thước và vị trí tinh hoàn. Bình thường, tinh hoàn sẽ nằm trong bìu, có kích thước đều, mềm mại, không có khối u cứng.

• So sánh hai bên bìu có cân đối về kích thước hay không. Bìu bên có tinh hoàn ẩn thường nhỏ hơn hoặc phẳng hơn.

• Kiểm tra có khối u, sưng bất thường hoặc dấu hiệu đau không khi sờ nắn. Nếu phát hiện dấu hiệu lạ, nên đưa bé đi khám bác sĩ chuyên khoa.

Việc kiểm tra tại nhà rất hữu ích, tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý không nên tự kết luận. Nếu không sờ thấy tinh hoàn trong bìu ở bất kỳ thời điểm nào sau sinh, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi hoặc Nam khoa để được chẩn đoán chính xác. Trong một số trường hợp, tinh hoàn có thể tự di chuyển xuống bìu trong vòng 3-6 tháng đầu đời. Tuy nhiên, nếu sau 6 tháng tuổi mà tinh hoàn vẫn chưa xuống, khả năng tự xuống là rất thấp và cần có sự can thiệp y tế.

Làm sao để biết tinh hoàn ẩn?

Để xác định tình trạng tinh hoàn ẩn, cần thực hiện các phương pháp như:

Khám lâm sàng: Đây là bước quan trọng nhất và thường đủ để chẩn đoán. Bác sĩ sẽ nắn kiểm tra kỹ vùng bẹn và bìu của trẻ.

Vai trò của chẩn đoán hình ảnh (Siêu âm, MRI):

• Đối với tinh hoàn ẩn sờ thấy được (palpable), siêu âm thường không cần thiết vì không làm thay đổi quyết định phẫu thuật.
• Đối với tinh hoàn ẩn không sờ thấy được (non-palpable), siêu âm có thể được chỉ định để thử xác định vị trí tinh hoàn trong ống bẹn. Tuy nhiên, siêu âm có độ nhạy thấp trong việc tìm tinh hoàn trong ổ bụng.
• MRI có độ chính xác cao hơn siêu âm trong việc xác định vị trí tinh hoàn trong ổ bụng nhưng chi phí cao và thường yêu cầu gây mê ở trẻ nhỏ.

Trong nhiều trường hợp tinh hoàn ẩn không sờ thấy, phương pháp chẩn đoán và điều trị tiêu chuẩn là phẫu thuật nội soi ổ bụng. Nội soi vừa giúp xác định chính xác tinh hoàn có tồn tại hay không và vị trí của nó, vừa cho phép bác sĩ thực hiện phẫu thuật hạ tinh hoàn ngay trong cùng một lần mổ.

Cách thức điều trị tinh hoàn ẩn

Khi được chẩn đoán mắc tinh hoàn ẩn, việc chữa trị kịp thời và đúng phương pháp là rất quan trọng. Phẫu thuật là phương pháp chính với mục tiêu là đưa tinh hoàn về đúng vị trí trong bìu, giúp tinh hoàn phát triển bình thường và duy trì chức năng sinh sản lâu dài.

• Thời điểm phẫu thuật tốt nhất thường được thực hiện khi trẻ từ 6 đến 12 tháng tuổi nhằm giảm thiểu nguy cơ teo tinh hoàn, mất chức năng hoặc ung thư tinh hoàn về sau.

• Phương pháp này còn có tác dụng ngăn ngừa biến chứng như các nguy cơ xoắn tinh hoàn hoặc chấn thương do tinh hoàn nằm sai vị trí.

• Sau khi chữa trị, trẻ cần được tái khám định kỳ để đánh giá sự phát triển của tinh hoàn và phát hiện kịp thời các vấn đề phát sinh nếu có.

• Trong những trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể cân nhắc các liệu pháp hỗ trợ khác, nhưng phẫu thuật vẫn là lựa chọn ưu tiên vì tính hiệu quả và an toàn cao.

Tổng kết

Qua các thông tin trên có thể thấy tinh hoàn ẩn là dị tật phổ biến. Tuy nhiên cần được phát hiện và chữa trị sớm để bảo vệ sức khỏe sinh lý và tránh các biến chứng nguy hiểm. Cha mẹ cần chú ý đến việc khám định kỳ cho trẻ và thực hiện đúng lịch kiểm tra định kỳ sau điều trị.