Teo tinh hoàn là gì, nguyên nhân và các phương pháp phòng ngừa

Teo tinh hoàn

Teo tinh hoàn là tình trạng mà một hoặc cả hai tinh hoàn bị thu nhỏ, làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng và hormone testosterone. Điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản của nam giới. Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và điều trị kịp thời sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và khả năng sinh sản của nam giời.

Nguyên nhân khiến tinh hoàn nhỏ

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tinh hoàn nhỏ ở nam giới.

• Sử dụng Steroid đồng hóa (Anabolic Steroids)

Việc sử dụng các loại thuốc tăng cường cơ bắp hoặc testosterone ngoại sinh không theo chỉ định của bác sĩ sẽ ức chế trục nội tiết não bộ – tuyến yên – tinh hoàn. Điều này làm cho tinh hoàn ngừng sản xuất testosterone và tinh trùng một cách tự nhiên, dẫn đến teo tinh hoàn nhanh chóng và nghiêm trọng.

• Tuổi tác

Với sự lão hóa, các chức năng của tinh hoàn suy giảm, dẫn đến giảm sản xuất tinh trùng và testosterone. Theo thời gian, kích thước tinh hoàn có thể giảm dần và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, đồng thời gây ra các vấn đề sinh lý như giảm cảm giác ham muốn và rối loạn cương dương.

• Lạm dụng rượu bia

Rượu bia có thể gây tổn thương trực tiếp đến các tế bào trong tinh hoàn, làm giảm sản xuất testosterone và gây teo tinh hoàn. Lạm dụng rượu còn ảnh hưởng đến quá trình phát triển của tinh trùng và sức khỏe sinh lý nam giới, gia tăng nguy cơ vô sinh.

• Mất cân bằng hormone

Khi cơ thể thiếu hụt testosterone, tinh hoàn không thể duy trì chức năng sản xuất tinh trùng bình thường, dẫn đến tinh hoàn bị teo. Sự mất cân bằng hormone cũng có thể gây các vấn đề về ham muốn tình dục, rối loạn cương dương và vô sinh.

• Tinh hoàn ẩn

Tinh hoàn ẩn là một trong những nguyên nhân có thể gây teo tinh hoàn nếu không được can thiệp kịp thời. Khi tinh hoàn không di chuyển xuống bìu trong quá trình phát triển, nó sẽ không phát triển bình thường, tăng nguy cơ teo và vô sinh.

• Viêm tinh hoàn

Tình trạng này thường do virus quai bị hoặc nhiễm trùng vi khuẩn, có thể làm tổn thương các mô tinh hoàn. Viêm có thể làm teo tinh hoàn nếu không được điều trị kịp thời, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất tinh trùng và hormone testosterone.

• Xoắn tinh hoàn

Khi tình trạng xoắn tinh hoàn xảy ra, nguồn cung cấp máu bị cắt đứt, gây tổn thương nghiêm trọng đến mô tinh hoàn. Nếu không được điều trị trong vòng vài giờ, xoắn tinh hoàn có thể dẫn đến tinh hoàn bị teo vĩnh viễn, làm suy giảm khả năng sinh sản.

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh

Giãn tĩnh mạch thừng tinh làm giảm lưu thông máu đến tinh hoàn, khiến tinh hoàn không nhận đủ oxy và dưỡng chất để hoạt động hiệu quả. Tình trạng này có thể gây teo tinh hoàn và làm giảm sản xuất tinh trùng, dẫn đến vô sinh.

• Ung thư tinh hoàn

Ung thư tinh hoàn có thể làm teo tinh hoàn do sự phát triển của khối u, cũng như trong quá trình điều trị ung thư, chẳng hạn như phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị. Những phương pháp điều trị này có thể làm tổn thương mô tinh hoàn và gây teo.

• Chấn thương tinh hoàn

Vùng bìu bị va đập có thể dẫn đến sự tổn thương hoặc teo tinh hoàn nếu không được chăm sóc y tế kịp thời. Tinh hoàn là bộ phận nhạy cảm, và khi bị tổn thương, nó có thể mất khả năng sản xuất tinh trùng hoặc testosterone.

• Bệnh lý

Một số bệnh lý di truyền như hội chứng Klinefelter, khi nam giới mang một nhiễm sắc thể X dư thừa, có thể là nguyên nhân gây teo tinh hoàn. Những người mắc hội chứng này có khả năng sinh sản bị ảnh hưởng và thường có kích thước tinh hoàn nhỏ hơn bình thường.

Dấu hiệu nhận biết teo tinh hoàn

Teo tinh hoàn có thể không có dấu hiệu rõ rệt ở giai đoạn đầu, nhưng khi tình trạng này phát triển, các dấu hiệu sau đây có thể xuất hiện:

• Giảm kích thước tinh hoàn và cảm giác thay đổi của tinh hoàn. Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là khi tinh hoàn cảm thấy nhỏ đi hoặc có sự thay đổi về độ cứng, có thể mềm hoặc cứng hơn so với bình thường.

• Giảm cảm giác ham muốn tình dục do thiếu hụt testosterone, hormone quan trọng trong cơ thể nam giới. Nam giới có thể cảm thấy ít hứng thú hoặc không có nhu cầu tình dục như trước.

• Rối loạn cương dương là triệu chứng phổ biến khác của teo tinh hoàn. Khi mức testosterone giảm, nam giới có thể gặp khó khăn trong việc duy trì cương cứng khi quan hệ tình dục, ảnh hưởng đến chức năng sinh lý.

• Tinh hoàn bị teo có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất tinh trùng. Khi kích thước tinh hoàn giảm, khả năng sản xuất tinh trùng cũng giảm, dẫn đến vô sinh hoặc khó khăn trong việc thụ thai.

• Trong một số trường hợp, teo tinh hoàn có thể gây ra cảm giác đau nhẹ hoặc khó chịu ở vùng bìu. Cảm giác này có thể kèm theo sự nặng nề hoặc căng tức trong bìu, nhất là khi tinh hoàn bị tổn thương do các yếu tố như viêm hoặc tổn thương ở tinh hoàn.

Biến chứng của teo tinh hoàn

Nếu teo tinh hoàn không được điều trị kịp thời, nó có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng:

• Suy giảm mức testosterone do teo tinh hoàn. Điều này gây ra các vấn đề sức khỏe như mệt mỏi, giảm cơ bắp, rối loạn tâm trạng và các vấn đề liên quan đến chức năng sinh lý, bao gồm giảm bớt ham muốn tình dục và rối loạn cương dương.

• Khi tinh hoàn bị teo và mất khả năng sản xuất testosterone, các chức năng sinh lý có thể bị suy yếu. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như loãng xương hoặc các vấn đề tim mạch.

• Teo tinh hoàn nếu không được điều trị sẽ gây tổn thương lâu dài đến khả năng sản xuất tinh trùng và hormone testosterone, dẫn đến vô sinh vĩnh viễn.

Xem thêm: Teo tinh hoàn có tinh trùng không?

Phương pháp chẩn đoán tình trạng teo tinh hoàn

Việc chẩn đoán được thực hiện thông qua một số phương pháp để xác định nguyên nhân và mức độ tổn thương của tinh hoàn.

• Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc kiểm tra lâm sàng thể chất để đánh giá kích thước và hình dạng của tinh hoàn. Trong quá trình này, bác sĩ sẽ cảm nhận và kiểm tra sự thay đổi về kích thước, độ cứng, hoặc bất kỳ khối u nào trong tinh hoàn.

• Siêu âm tinh hoàn là phương pháp hình ảnh không xâm lấn giúp bác sĩ nhìn thấy cấu trúc bên trong tinh hoàn. Siêu âm giúp xác định rõ tình trạng, phát hiện các khối u hoặc dấu hiệu tổn thương, cũng như kiểm tra lưu lượng máu đến tinh hoàn.

• Xét nghiệm máu có thể được sử dụng để đo mức độ testosterone và các hormone khác như FSH (hormone kích thích nang trứng) và LH (hormone luteinizing). Mức testosterone thấp có thể chỉ ra tình trạng tinh hoàn bị teo do thiếu hụt hormone. Các xét nghiệm khác như alpha-fetoprotein (AFP) và beta-HCG có thể giúp phát hiện ung thư tinh hoàn.

• Trong một số trường hợp nghi ngờ có sự di căn (ví dụ, từ ung thư tinh hoàn), bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT hoặc MRI để đánh giá sự lan rộng của bệnh đến các cơ quan khác.

• Nếu có nghi ngờ về tình trạng tinh hoàn không sản xuất tinh trùng, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết tinh hoàn để lấy mẫu mô và kiểm tra dưới kính hiển vi. Phương pháp này có thể giúp xác định các vấn đề về chức năng sản xuất tinh trùng hoặc tổn thương mô tinh hoàn.

Các phương pháp xử trí tình trạng teo tinh hoàn 

Việc điều trị không nhằm mục đích “làm tinh hoàn to trở lại” nếu mô đã bị tổn thương vĩnh viễn, mà tập trung vào các mục tiêu sau: 

• Điều trị nguyên nhân gốc rễ (để ngăn teo tinh hoàn tiến triển hoặc xảy ra ở bên còn lại):

Phẫu thuật: Được chỉ định để giải quyết các nguyên nhân cơ học như: phẫu thuật cấp cứu cho xoắn tinh hoàn, phẫu thuật hạ tinh hoàn cho tinh hoàn ẩn, phẫu thuật cột tĩnh mạch thừng tinh cho giãn tĩnh mạch thừng tinh. 

Dùng thuốc: Kháng sinh được sử dụng để điều trị viêm tinh hoàn do vi khuẩn. 

• Điều trị các hậu quả của teo tinh hoàn:

Điều trị suy giảm Testosterone: Nếu nồng độ testosterone trong máu thấp gây ảnh hưởng đến chất lượng sống (giảm ham muốn, rối loạn cương, mệt mỏi…), bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp thay thế hormone (TRT). Lưu ý cực kỳ quan trọng: Liệu pháp này sẽ làm ức chế khả năng sản xuất tinh trùng còn sót lại và không phù hợp cho người đang mong muốn có con. 

Điều trị vô sinh: Đối với nam giới bị vô sinh do teo tinh hoàn, các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản có thể được áp dụng. Vi phẫu micro-TESE là phương pháp phẫu thuật hiện đại để tìm kiếm những tinh trùng còn sót lại trong mô tinh hoàn, sau đó kết hợp với thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) để có con. 

• Teo tinh hoàn có hồi phục được không?

Khả năng hồi phục của tinh hoàn phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. 

Không thể hồi phục: Nếu tinh hoàn đã bị tổn thương vĩnh viễn do biến chứng của quai bị, xoắn tinh hoàn đến muộn, hoặc các bệnh di truyền, tình trạng teo là không thể đảo ngược. 

Có thể hồi phục một phần: Nếu nguyên nhân được giải quyết sớm (ví dụ: ngưng sử dụng steroid đồng hóa, phẫu thuật giãn tĩnh mạch thừng tinh kịp thời), chức năng của tinh hoàn có thể được cải thiện một phần. 

Phương pháp phòng ngừa

Để giảm nguy cơ tinh hoàn bị teo và bảo vệ sức khỏe của sinh sản, nam giới có thể chủ động phòng ngừa bằng cách:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Hạn chế lạm dụng chất kích thích và rượu bia. Duy trì lối sống với chế độ dinh dưỡng cân đối và tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức khỏe tổng thể, giảm nguy cơ các bệnh lý ảnh hưởng đến tinh hoàn.

• Tiêm vaccine: Việc tiêm phòng quai bị rất quan trọng để ngăn ngừa viêm ở tinh hoàn do virus này, vì quai bị là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tinh hoàn và có thể dẫn đến teo nếu không được điều trị kịp thời.

• Khám nam khoa định kỳ: Thăm khám sức khỏe nam khoa định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh lý tinh hoàn hoặc các vấn đề sinh lý khác. Điều này sẽ giúp có biện pháp can thiệp kịp thời, ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng.

• Tránh các va đập ở tinh hoàn: Tinh hoàn rất nhạy cảm với các tác động vật lý. Nam giới nên sử dụng bảo vệ khi tham gia thể thao hoặc các hoạt động có nguy cơ cao gây tổn thương tinh hoàn, nhằm giảm thiểu tổn thương và nguy cơ teo tinh hoàn.

Giải đáp thắc mắc

Teo tinh hoàn có tái phát không

Tinh hoàn bị teo có thể tái phát nếu nguyên nhân chưa được điều trị dứt điểm. Ví dụ, nếu tình trạng này do nhiễm trùng hoặc các bệnh lý chưa được kiểm soát như viêm tinh hoàn hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh, teo tinh hoàn có thể tái diễn. Để ngăn ngừa tái phát, việc điều trị cần được thực hiện đúng cách và kịp thời.

Có cách chữa teo tinh hoàn tại nhà không

Hiện tại, không có cách chữa tình trạng teo tinh hoàn tại nhà. Các phương pháp điều trị yêu cầu sự can thiệp y tế chuyên nghiệp, bao gồm phẫu thuật, liệu pháp hormone và thuốc trong trường hợp có viêm nhiễm. Điều trị cần phải có sự giám sát và chỉ định từ bác sĩ để đảm bảo hiệu quả.

Kích thước tinh hoàn bao nhiêu là bình thường

Kích thước tinh hoàn bình thường của nam giới khoảng 4-5 cm dài và 2.5-3 cm rộng. Tuy nhiên, nếu tinh hoàn nhỏ hơn nhiều hoặc có sự thay đổi đột ngột về kích thước, đặc biệt kèm theo đau hoặc các triệu chứng khác, bạn nên đi khám bác sĩ ngay.

Tổng kết

Teo tinh hoàn là tình trạng không thể coi nhẹ, vì nó ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và chất lượng cuộc sống của nam giới. Việc phát hiện sớm nguyên nhân và điều trị kịp thời sẽ giúp cải thiện sức khỏe. Nam giới cần duy trì một lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ để bảo vệ chức năng sinh lý và sức khỏe tinh hoàn.