Suy tinh hoàn là gì? Dấu hiệu và cách phòng ngừa hiệu quả

Suy tinh hoàn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn sinh lý và vô sinh nam, nhưng lại thường bị bỏ qua. Cùng Diag hiểu rõ suy tinh hoàn là gì, nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị hiệu quả qua bài viết này nhé!

Suy tinh hoàn là gì? Triệu chứng suy tinh hoàn

Tinh hoàn là cơ quan sinh dục quan trọng trong hệ thống sinh sản nam giới, đóng vai trò chính trong việc:

• Sản xuất nội tiết tố testosterone: Đây là hormone quy định đặc điểm nam tính, khả năng tình dục, mật độ xương, khối lượng cơ và tâm trạng.
• Tạo ra tinh trùng: Đây là yếu tố thiết yếu trong sinh sản.

Suy tinh hoàn là tình trạng tinh hoàn không thể sản xuất đủ testosterone, không tạo ra tinh trùng đạt chất lượng, hoặc cả hai. Tình trạng này có thể xuất hiện từ khi sinh ra (bẩm sinh) hoặc phát triển sau này do nhiều yếu tố khác nhau, từ chấn thương, nhiễm trùng đến điều trị ung thư.

Triệu chứng của tình trạng này thay đổi tùy theo độ tuổi khởi phát và mức độ thiếu hụt testosterone, bao gồm:

Ở tuổi dậy thì: chậm phát triển thể chất, thiếu lông mu, cơ bắp kém phát triển, giọng không trầm.

Ở người trưởng thành:

• Giảm ham muốn tình dục
• Rối loạn cương dương
• Giảm chất lượng tinh trùng (có thể dẫn đến vô sinh)
• Mệt mỏi, suy giảm khối lượng cơ, tăng mỡ cơ thể
• Loãng xương, dễ gãy xương
• Rối loạn tâm trạng: trầm cảm, dễ cáu gắt
• Vú to ở nam giới (gynecomastia)

Một số nam giới có thể không nhận thấy triệu chứng rõ rệt liên quan đến suy giảm nội tiết tố testosterone cho đến khi đi khám vô sinh hoặc các rối loạn về tình dục.

Nguyên nhân gây suy tinh hoàn

Rối loạn di truyền

Hội chứng Klinefelter là dị tật bẩm sinh phổ biến gây suy tinh hoàn. Người bệnh mang thêm một nhiễm sắc thể X (47,XXY), khiến tinh hoàn phát triển bất thường, nhỏ và không sản xuất đủ testosterone.

Hầu hết nam giới mắc hội chứng này đều bị giảm khả năng sinh tinh và có nồng độ testosterone thấp ngay từ tuổi dậy thì. Họ có thể gặp tình trạng vú to, vóc dáng cao gầy bất thường, giảm cơ và ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.

Chấn thương tinh hoàn

Chấn thương trực tiếp vào vùng bìu do tai nạn, thể thao hoặc phẫu thuật có thể phá hủy mô tinh hoàn, gây suy giảm chức năng sản xuất hormone và tinh trùng. Đặc biệt, các tổn thương nhỏ nhưng kéo dài hoặc không được điều trị đúng cách cũng có thể dẫn đến suy giảm chức năng lâu dài.

Viêm tinh hoàn

Tình trạng viêm ở tinh hoàn do quai bị (mumps orchitis) là nguyên nhân phổ biến gây suy tinh hoàn ở thanh thiếu niên. Tuy nhiên, nhờ chương trình tiêm vắc xin phòng quai bị, tỷ lệ mắc đã giảm đáng kể trong những năm gần đây.

Xạ trị hoặc hóa trị ung thư

Các phương pháp điều trị ung thư như xạ trị vùng chậu, hoặc hóa trị liệu liều cao, có thể gây hại nghiêm trọng cho tế bào tinh hoàn, làm gián đoạn cả quá trình sản xuất testosterone lẫn tinh trùng.

Ảnh hưởng này có thể xảy ra ngay lập tức hoặc âm thầm tiến triển nhiều năm sau điều trị. Một số trường hợp không phục hồi được chức năng tinh hoàn nếu không có can thiệp hỗ trợ.

Rối loạn nội tiết ở tuyến yên

Dù tình trạng trên thường là do tổn thương tinh hoàn, nhưng các vấn đề ở tuyến yên hoặc hạ đồi cũng có thể gây ra tình trạng tương tự. Tuyến yên và hạ đồi kiểm soát quá trình sản xuất hormone kích thích tinh hoàn. Khi chúng bị rối loạn, tín hiệu đến tinh hoàn bị gián đoạn, dẫn đến giảm testosterone và tinh trùng.

Ngoài ra, hội chứng Noonan, tinh hoàn ẩn hoặc lạm dụng testosterone cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh ở nam giới.

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Suy tinh hoàn có gây vô sinh nam không?

Có. Suy tinh hoàn là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến vô sinh nam, đặc biệt khi tình trạng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất tinh trùng. Khi tinh hoàn không thể sinh tinh hoặc chỉ tạo ra lượng tinh trùng rất thấp, khả năng thụ thai tự nhiên bị giảm đáng kể hoặc không còn.

Mức độ vô sinh phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương tinh hoàn:

• Trường hợp suy tinh hoàn nặng, dẫn đến tình trạng không có tinh trùng trong tinh dịch (azoospermia), sẽ khiến nam giới không thể có con một cách tự nhiên. Tuy nhiên, khả năng có con sinh học vẫn có thể được xem xét thông qua các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến.
• Trường hợp suy tinh hoàn một phần, người bệnh có thể vẫn sản xuất tinh trùng nhưng số lượng và chất lượng kém, khiến khả năng thụ thai thấp.

Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học sinh sản, một số trường hợp vẫn có thể có con nhờ các phương pháp hỗ trợ sinh sản như ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng).

Suy tinh hoàn có chữa được hay không?

Việc điều trị suy tinh hoàn phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ tổn thương và mục tiêu của bệnh nhân (cải thiện triệu chứng thiếu hụt testosterone hay mong muốn có con).

• Đối với việc cải thiện triệu chứng do thiếu hụt testosterone (khi mục tiêu sinh sản không được ưu tiên hoặc đã hoàn thành): Nếu mô tinh hoàn đã bị tổn thương vĩnh viễn và không thể phục hồi chức năng sản xuất testosterone, liệu pháp thay thế testosterone (TRT) có thể được sử dụng. TRT giúp cải thiện các triệu chứng như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, mệt mỏi, loãng xương, và cải thiện tâm trạng, chất lượng sống. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng TRT sẽ ức chế khả năng sinh tinh và KHÔNG phải là phương pháp điều trị cho nam giới đang mong muốn có con.
• Đối với nam giới suy tinh hoàn mong muốn có con: Hướng điều trị sẽ tập trung vào việc tối ưu hóa khả năng sinh tinh còn lại hoặc sử dụng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.

Tùy vào nguyên nhân suy tinh hoàn (nguyên phát hay thứ phát) và mức độ tổn thương, bác sĩ có thể xem xét:

• Các loại thuốc nhằm kích thích tinh hoàn sản xuất testosterone nội sinh và sinh tinh (ví dụ: hCG, hMG, clomiphene citrate, anastrozole…)
• Kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như IVF + ICSI, có thể sử dụng tinh trùng từ tinh dịch (nếu có) hoặc tinh trùng lấy trực tiếp từ mô tinh hoàn (TESE/micro-TESE) trong trường hợp azoospermia.

Cách chẩn đoán suy tinh hoàn

• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ testosterone toàn phần, LH và FSH, thường lấy vào buổi sáng (7–10h) khi testosterone đạt đỉnh.
• • Testosterone thấp + FSH, LH cao: Gợi ý suy tinh hoàn nguyên phát (tổn thương tại tinh hoàn).
  • Testosterone thấp + FSH, LH thấp hoặc bình thường thấp: Gợi ý suy tinh hoàn thứ phát (rối loạn tại vùng dưới đồi hoặc tuyến yên).
• Phân tích tinh dịch đồ: Đánh giá số lượng, chất lượng tinh trùng. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bệnh nhân có vấn đề về sinh sản.
• Siêu âm bìu: Kiểm tra kích thước, cấu trúc tinh hoàn và phát hiện các bất thường như u, giãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Xét nghiệm DNA: Được chỉ định nếu nghi ngờ hội chứng Klinefelter hoặc các rối loạn bẩm sinh khác.
• Chụp MRI tuyến yên (nếu cần): Trong trường hợp nghi có bất thường vùng dưới đồi – tuyến yên gây suy tinh hoàn thứ phát.

Cách phòng ngừa và bảo vệ tinh hoàn

Không phải tất cả trường hợp suy tinh hoàn đều có thể phòng ngừa. Tuy nhiên, nam giới vẫn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe tinh hoàn thông qua các biện pháp sau:

• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Bao gồm thuốc trừ sâu, kim loại nặng, dung môi công nghiệp. Đây là các yếu tố có thể gây rối loạn nội tiết và tổn thương mô tinh hoàn.
• Không sử dụng steroid hoặc thuốc tăng cơ không kiểm soát: Những chất này có thể làm rối loạn sản xuất hormone sinh dục và gây teo tinh hoàn.
• Chủng ngừa quai bị: Quai bị có thể gây viêm ở tinh hoàn dẫn đến suy tinh hoàn, đặc biệt nếu mắc sau tuổi dậy thì.
• Tránh nhiệt độ cao kéo dài ở vùng kín: Tắm nước quá nóng, ngồi lâu trên ghế ấm, hoặc mặc đồ lót quá chật có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh tinh.
• Khám sức khỏe định kỳ và điều trị sớm, kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, bệnh gan, bệnh thận, bởi vì những tình trạng này nếu không được quản lý hiệu quả có thể ảnh hưởng gián tiếp đến trục nội tiết sinh dục và chức năng tinh hoàn.

Việc duy trì lối sống lành mạnh, tránh stress kéo dài và vận động thường xuyên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn sức khỏe sinh sản ở nam giới.

Lời kết

Hiểu rõ suy tinh hoàn là gì và các vấn đề liên quan đến nội tiết tố testosterone giúp nam giới chủ động phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và điều trị kịp thời. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, suy tinh hoàn vẫn có thể kiểm soát tốt nếu được can thiệp đúng cách.