Mật độ tinh trùng là gì? Chỉ số tinh trùng bình thường là bao nhiêu?

Mật độ tinh trùng là gì là câu hỏi thường gặp ở nam giới khi quan tâm đến khả năng sinh sản. Đây là chỉ số quan trọng trong xét nghiệm tinh dịch đồ, phản ánh số lượng tinh trùng có trong mỗi mililit tinh dịch. Mật độ tinh trùng không chỉ liên quan đến khả năng thụ thai tự nhiên mà còn giúp đánh giá sức khỏe sinh sản tổng quát.

Mật độ tinh trùng là gì?

Mật độ tinh trùng là thuật ngữ dùng để chỉ số lượng tinh trùng có trong mỗi mililit (mL) tinh dịch được xuất ra trong một lần xuất tinh. Đây là một trong những chỉ số quan trọng nhất trong xét nghiệm tinh dịch đồ – xét nghiệm phổ biến dùng để đánh giá khả năng sinh sản ở nam giới.

Thông thường, mỗi lần xuất tinh sẽ giải phóng khoảng từ 1,5 đến 5 mL tinh dịch. Trong đó, mật độ tinh trùng bình thường được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị là từ 16 triệu tinh trùng/mL trở lên. Nếu con số này thấp hơn, người đó có thể được chẩn đoán là mật độ tinh trùng thấp. Đây là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn gây khó khăn cho quá trình thụ thai tự nhiên.

Tuy nhiên, mật độ tinh trùng chỉ là một phần trong tổng thể đánh giá sức khỏe sinh sản nam. Để có cái nhìn toàn diện, các bác sĩ còn xem xét thêm các yếu tố khác như: thể tích tinh dịch, tỷ lệ tinh trùng di động, tỷ lệ tinh trùng bình thường về hình thái, và tỷ lệ tinh trùng sống.

Xem thêm: Một giọt tinh trùng có thai không?

Chỉ số tinh trùng bình thường là bao nhiêu?

Để đánh giá khả năng sinh sản của nam giới, bác sĩ thường dựa vào kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ, trong đó có nhiều chỉ số phản ánh số lượng, chất lượng và khả năng hoạt động của tinh trùng. Dưới đây là các chỉ số quan trọng cần biết:

• Thể tích tinh dịch: Là lượng tinh dịch được xuất ra trong một lần xuất tinh. Thể tích bình thường dao động từ 1,5 mL trở lên. Nếu thể tích tinh dịch quá ít, tinh trùng sẽ gặp khó khăn trong việc di chuyển qua âm đạo để tiếp cận trứng, từ đó làm giảm khả năng thụ thai.
• Mật độ tinh trùng: Cho biết có bao nhiêu tinh trùng trong mỗi mililit tinh dịch. Chỉ số này được xem là bình thường khi đạt ít nhất 16 triệu tinh trùng/mL. Nếu mật độ thấp hơn, khả năng tinh trùng tiếp cận được trứng để thụ tinh sẽ giảm, và có thể được chẩn đoán là mật độ tinh trùng thấp, một yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Tổng số tinh trùng trong mẫu tinh dịch: Cho biết tổng lượng tinh trùng được xuất ra trong một lần. Theo tiêu chuẩn, tổng số tinh trùng nên đạt tối thiểu 39 triệu con. Ngay cả khi mật độ tinh trùng cao, nhưng thể tích tinh dịch quá ít, thì tổng số tinh trùng vẫn có thể thấp, ảnh hưởng đến tỷ lệ có con tự nhiên.
• Tỷ lệ tinh trùng di động: Phản ánh khả năng tinh trùng di chuyển – yếu tố then chốt giúp tinh trùng bơi qua đường sinh dục nữ để gặp trứng. Theo chuẩn, ít nhất 40% tinh trùng trong mẫu phải có khả năng di chuyển, trong đó tối thiểu 32% nên di chuyển theo hướng thẳng về phía trước (di động tiến tới). Nếu tinh trùng di động kém, cơ hội thụ thai sẽ giảm.
• Hình thái tinh trùng (hình dạng tinh trùng): Đề cập đến tỷ lệ tinh trùng có cấu trúc bình thường (đầu, thân, đuôi). Theo tiêu chuẩn Kruger, tỷ lệ hình thái bình thường nên đạt ít nhất 4%. Dù tỷ lệ này nghe có vẻ thấp, nhưng nó đã đủ để duy trì khả năng sinh sản. Nếu tỷ lệ tinh trùng hình dạng bình thường thấp, tinh trùng sẽ gặp khó khăn trong việc xâm nhập trứng.
• Tỷ lệ tinh trùng sống: Một mẫu tinh dịch được đánh giá là bình thường khi có ít nhất 58% tinh trùng sống. Nếu tỷ lệ tinh trùng sống thấp, thì dù tổng số nhiều hay di động tốt, khả năng thụ tinh vẫn bị ảnh hưởng vì nhiều tinh trùng không đủ sức tồn tại đến khi gặp trứng.
• Độ pH tinh dịch: Phản ánh môi trường axit hay kiềm của tinh dịch. Độ pH bình thường nên nằm trong khoảng 7,2 – 8,0. Nếu pH lệch khỏi khoảng này, môi trường tinh dịch có thể làm giảm sức sống và khả năng di chuyển của tinh trùng, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng nói chung.
• Thời gian ly giải tinh dịch: Là khoảng thời gian tinh dịch chuyển từ trạng thái đặc sang lỏng sau khi xuất tinh. Thời gian này không vượt quá 60 phút. Nếu tinh dịch không hóa lỏng sau 1 giờ, tinh trùng sẽ gặp khó khăn trong việc di chuyển, làm giảm tỷ lệ thụ thai. Đây là một yếu tố được kiểm tra trong xét nghiệm tinh dịch mà nhiều người thường bỏ qua.

Lưu ý:

• Chỉ số tham chiếu có thể thay đổi tùy theo phòng xét nghiệm và chỉ có giá trị tham khảo.
• Phạm vi tham chiếu trên kết quả xét nghiệm tại Diag thay đổi dựa trên dữ liệu khoa học mới nhất và có thể không khớp hoàn toàn với bài viết này trong một số ít trường hợp website chưa kịp cập nhật.

Xem thêm: 1 lần xuất bao nhiêu ml tinh trùng?

Cách tính mật độ tinh trùng là gì?

Mật độ tinh trùng (sperm concentration) được tính bằng cách chia tổng số tinh trùng trong mẫu tinh dịch cho thể tích tinh dịch đó. Ví dụ, nếu toàn bộ mẫu tinh dịch có 120 triệu tinh trùng trong 2 ml, thì mật độ sẽ là 60 triệu tinh trùng/ml. Công thức cơ bản là:

Tổng số tinh trùng = mật độ tinh trùng (triệu/ml) × thể tích tinh dịch (ml).

Mật độ tinh trùng = tổng số tinh trùng (triệu) ÷ thể tích tinh dịch (ml).

Ví dụ: Với mẫu tinh dịch 3 ml chứa tổng cộng 150 triệu tinh trùng, mật độ tinh trùng là 50 triệu/ml.

Các yếu tố ảnh hưởng đến mật độ và chất lượng tinh trùng

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến mật độ, số lượng tinh trùng và chất lượng tinh trùng của nam giới. Một số yếu tố chính bao gồm:

• Lối sống và thói quen: Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia và dùng các chất kích thích có thể làm giảm mật độ, số lượng tinh trùng và khả năng di động. Béo phì, chế độ ăn uống không lành mạnh và căng thẳng kéo dài cũng gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng tinh trùng.
• Chế độ ăn uống: Chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, khoáng chất và Omega-3 (có trong cá, hạt, rau quả) có thể cải thiện số lượng tinh trùng và chất lượng tinh trùng. Hạn chế thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ và chất béo bão hòa giúp duy trì sức khỏe sinh sản.
• Môi trường và nhiệt độ: Tiếp xúc với nhiệt độ cao (ví dụ tắm nước nóng, làm việc lâu trong môi trường nóng) làm tăng nhiệt độ bìu, ảnh hưởng xấu đến mật độ và số lượng tinh trùng. Tiếp xúc với chất độc hại (hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu, kim loại nặng) cũng có thể gây tổn thương tinh trùng và giảm số lượng tinh trùng.
• Nhiễm trùng và bệnh lý: Các bệnh nhiễm trùng ở hệ sinh sản (viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt, bệnh lây qua đường tình dục) đều có thể làm giảm mật độ và số lượng tinh trùng. Điều trị kịp thời các nhiễm trùng này rất quan trọng để bảo vệ khả năng sinh tinh.
• Yếu tố y tế và ngoại cảnh: Một số phẫu thuật (ví dụ mổ xoắn tinh hoàn, cắt ống dẫn tinh) hoặc điều trị ung thư (xạ trị, hóa trị) có thể gây tổn thương tinh hoàn và giảm số lượng tinh trùng. Một số thuốc (như cimetidine trong điều trị viêm loét dạ dày, thuốc chống trầm cảm) cũng có thể ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Chu kỳ xuất tinh: Trước khi làm xét nghiệm tinh dịch, nam giới nên kiêng xuất tinh khoảng 2 – 7 ngày để đảm bảo kết quả được chính xác nhất.
• Tế bào lạ trong tinh dịch: Xét nghiệm tinh dịch cũng đánh giá số lượng tế bào lạ (thường là bạch cầu) có thể xuất hiện trong tinh dịch. Bình thường số lượng rất ít; nếu trên 1 triệu bạch cầu/ml (pyospermia) có thể là dấu hiệu viêm nhiễm và giảm khả năng sinh sản.

Những câu hỏi thường gặp về mật độ tinh trùng là gì?

1. Tỷ lệ tinh trùng hình dạng bình thường thấp là gì?

Tỷ lệ tinh trùng hình dạng bình thường thấp là tình trạng phần lớn tinh trùng có bất thường về đầu, thân hoặc đuôi. Theo WHO, tỷ lệ hình dạng bình thường tối thiểu nên đạt 4% trở lên. Nếu dưới mức này, tinh trùng khó thụ tinh với trứng, làm giảm khả năng sinh sản. Nguyên nhân có thể do di truyền, môi trường, lối sống hoặc bệnh lý.

2. Thời gian ly giải tinh trùng là gì?

Thời gian ly giải tinh trùng là khoảng thời gian tinh dịch chuyển từ dạng gel đặc sang lỏng sau khi xuất tinh. Thời gian này thường từ 15–60 phút. Nếu tinh dịch không ly giải hoặc mất quá lâu, tinh trùng có thể bị “mắc kẹt” và khó di chuyển đến trứng. Đây có thể là dấu hiệu của bất thường cần được đánh giá thêm.

3. Tỷ lệ tinh trùng sống bao nhiêu là bình thường?

Tỷ lệ tinh trùng sống phản ánh số tinh trùng còn sống sau khi xuất tinh. Mức bình thường theo tiêu chuẩn WHO là ≥58%. Nếu tỷ lệ này thấp, cơ hội tinh trùng gặp trứng và thụ tinh sẽ giảm đáng kể. Nguyên nhân có thể liên quan đến viêm nhiễm, nhiệt độ cao vùng bìu, hoặc chất lượng tinh dịch kém.

Lời kết

Hiểu rõ mật độ tinh trùng là gì sẽ giúp nam giới có cái nhìn đúng đắn hơn về khả năng sinh sản của bản thân. Đây là một trong những chỉ số then chốt trong xét nghiệm tinh dịch đồ, phản ánh số lượng tinh trùng trong mỗi mililit tinh dịch. Nếu chỉ số này bất thường, đặc biệt là thấp hơn mức tiêu chuẩn, nam giới nên thăm khám sớm để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp. Chủ động theo dõi sức khỏe sinh sản không chỉ giúp tăng khả năng có con tự nhiên mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống gia đình trong tương lai.

Xem thêm: Dịch nhờn của nam giới có tinh trùng không?