Thừa cân và béo phì là hai vấn đề nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các bệnh mãn tính nguy hiểm như tim mạch, tiểu đường, và ung thư. Tìm hiểu rõ hơn cùng Diag!

Thừa cân và béo phì là gì?

Béo phì, dư cân là tình trạng cơ thể tích lũy quá nhiều mỡ thừa, làm tăng khả năng mắc các bệnh như tim mạch, tiểu đườngChỉ số BMI là công cụ đơn giản và hiệu quả để đánh giá tình trạng này dựa trên cân nặng và chiều cao. BMI còn hỗ trợ theo dõi hiệu quả các biện pháp can thiệp như thay đổi chế độ ăn và tăng cường vận động.

Thừa cân và béo phì là khi cơ thể tích lũy quá nhiều mỡ thừa, làm tăng khả năng mắc các bệnh nguy hiểm
Thừa cân và béo phì là khi cơ thể tích lũy quá nhiều mỡ thừa, làm tăng khả năng mắc các bệnh nguy hiểm.

Lưu ý:

Mặc dù BMI là một công cụ hữu ích và đơn giản, nó có một số hạn chế, đặc biệt khi áp dụng cho các nhóm đối tượng cụ thể:

  • Người có nhiều cơ bắp: BMI cao do khối lượng cơ lớn, không phản ánh béo phì (ví dụ: vận động viên).
  • Người cao tuổi: BMI không chính xác khi khối lượng cơ giảm nhưng mỡ cơ thể tăng.
  • Trẻ em: Cần sử dụng bảng phân vị BMI theo độ tuổi và giới tính để đánh giá chính xác.

Xem thêm: Tiền béo phì là gì?

Nguyên nhân gây ra béo phì thừa cân

Dư cân, béo phì là hậu quả của sự mất cân bằng giữa năng lượng nạp vào cơ thể và năng lượng tiêu hao.

Yếu tố di truyền

Đây là yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định tỷ lệ mắc béo phì. Cơ thể của mỗi người có một hệ thống gen ảnh hưởng đến:

  • Cách cơ thể lưu trữ năng lượng: Một số người có xu hướng lưu trữ năng lượng dư thừa dưới dạng mỡ dễ dàng hơn.
  • Chuyển hóa năng lượng: Gen quyết định tốc độ chuyển hóa cơ bản (BMR), ảnh hưởng đến khả năng đốt cháy calo của cơ thể.

Tuy nhiên, đây không phải yếu tố duy nhất. Lối sống và môi trường cũng ảnh hưởng lớn đến việc gen có được kích hoạt hay không.

Xem thêm: Nguyên nhân gây béo phì

Chế độ dinh dưỡng không hợp lý

Chế độ ăn uống mất cân bằng là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến dư cân.

  • Đồ ăn nhanh, nước ngọt: Chứa nhiều calo và chất béo nhưng ít dinh dưỡng, dễ gây tích tụ mỡ thừa.
  • Thiếu rau quả: Không đủ chất xơ từ rau xanh và trái cây khiến cơ thể nhanh đói, dẫn đến ăn nhiều hơn.
  • Ăn vặt không kiểm soát: Snack, bánh kẹo cung cấp nhiều calo nhưng không đủ năng lượng cần thiết.
Chế độ ăn uống mất cân bằng với nhiều chất béo xấu, thiếu chất xơ... là nguyên nhân dư cân
Chế độ ăn uống với nhiều chất béo xấu, thiếu chất xơ… là nguyên nhân dư cân.

Lối sống ít vận động

Lối sống hiện đại với công việc văn phòng và công nghệ phát triển đã dẫn đến tình trạng lười vận động ngày càng gia tăng.

  • Ngồi làm việc liên tục, sử dụng máy tính hoặc thiết bị điện tử trong thời gian dài dẫn đến lượng calo tiêu thụ giảm đáng kể.
  • Không tham gia các hoạt động như đi bộ, tập thể dục hoặc các môn thể thao khiến cơ thể không đốt cháy đủ năng lượng dư thừa.

Khi năng lượng nạp vào từ thực phẩm vượt quá năng lượng tiêu hao, cơ thể sẽ tích trữ lượng dư thừa dưới dạng mỡ. Lâu dần, điều này dẫn đến tăng cân và béo phì.

Yếu tố tâm lý và hormone

Yếu tố tâm lý và rối loạn hormone là một trong những nguyên nhân khó nhận biết nhưng ảnh hưởng rất lớn đến dư cân.

  • Căng thẳng: Tăng hormone cortisol, gây thèm ăn và tích mỡ vùng bụng.
  • Cảm xúc: Buồn bã, lo âu, hoặc vui mừng dễ dẫn đến ăn uống không kiểm soát.
  • Thiếu ngủ: Rối loạn hormone ghrelin (kích thích đói) và leptin (tạo cảm giác no), làm tăng cảm giác thèm ăn.
  • Suy giáp: Tuyến giáp giảm sản xuất hormone, làm chậm trao đổi chất, gây tăng cân.
  • Hội chứng PCOS: Mất cân bằng insulin, dẫn đến tăng cân không kiểm soát ở phụ nữ.

Xem thêm: Dấu hiệu của bệnh béo phì

Thiếu ngủ làm tăng cảm giác thèm ăn, từ đó dẫn đến thừa cân
Thiếu ngủ làm tăng cảm giác thèm ăn, từ đó dẫn đến thừa cân.

Hậu quả của thừa cân và béo phì

Dư cân, béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn mang lại những ảnh hưởng nghiêm trọng khác.

Vấn đề về tim mạch

Béo phì làm tăng gánh nặng lên hệ tuần hoàn, đặc biệt là tim, dẫn đến các vấn đề tim mạch nguy hiểm:

  • Tăng huyết áp: Mỡ thừa khiến tim phải làm việc nhiều hơn, tăng áp lực lên động mạch, và gây cao huyết áp mạn tính.
  • Xơ vữa động mạch: LDL tăng và HDL giảm dẫn đến tích tụ mảng bám, gây tắc nghẽn mạch máu.
  • Nhồi máu cơ tim, đột quỵ: Mỡ và mảng bám trong động mạch làm tăng khả năng bị cục máu đông.

Xét nghiệm mỡ máu chỉ 160k

  • Đánh giá toàn diện tình trạng mỡ máu và phát hiện các bệnh lý tim mạch.
  • Nhanh chóng, không chờ đợi với hệ thống 40 chi nhánh Diag.
  • Lấy mẫu ngoài giờ hành chính.
  • Có ngay kết quả trong vòng 24h qua Zalo.

GỌI LẠI CHO TÔI

Diag sẽ liên hệ lại trong vòng 5 phút

Xem thêm: Tác hại của béo phì

Đái tháo đường type 2

Béo phì là nguyên nhân hàng đầu gây ra tiểu đường loại 2, chiếm tới 90-95% tổng số ca bệnh tiểu đường. Cơ chế liên quan đến sự kháng insulin – một hormone cần thiết để điều hòa lượng đường trong máu:

  • Kháng insulin: Mỡ bụng làm giảm hiệu quả của insulin, dẫn đến tăng đường huyết và phát triển bệnh tiểu đường.
  • Biến chứng: Tiểu đường do béo phì gây tổn thương mắt (võng mạc), thận (bệnh thận mãn tính), và thần kinh.
  • Bệnh tim mạch: Tiểu đường và thừa cân cùng tồn tại dẫn tới các vấn đề tim mạch.
beo phi lam tang nguy co tieu duong
Béo phì là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường type 2.

Hội chứng chuyển hóa

Đây là một tập hợp các yếu tố nguy cơ gây ra các bệnh mãn tính. Béo phì đóng vai trò trung tâm trong hội chứng này.

  • Mỡ máu cao: Lượng triglyceride và cholesterol xấu (LDL) tăng cao, trong khi cholesterol tốt (HDL) giảm.
  • Tăng huyết áp: Huyết áp cao là một yếu tố quan trọng của rối loạn chuyển hóa, thường đi kèm với béo phì.
  • Tăng đường huyết: Sự rối loạn chuyển hóa đường do kháng insulin góp phần vào sự phát triển của tiểu đường loại 2.
  • Béo phì vùng bụng: Đặc điểm nổi bật của các rối loạn chuyển hóa, có thể gây tử vong do các bệnh mãn tính như bệnh tim mạch, đột quỵ, và tiểu đường.

Xem thêm: Béo phì gây ra những bệnh gì?

Thừa cân, béo phì ở trẻ em

Mắc bệnh mãn tính khi trưởng thành:

  • Trẻ bị béo phì có khả năng mắc các bệnh như tiểu đường loại 2, vấn đề tim mạch, và gan nhiễm mỡ khi trưởng thành cao hơn.
  • Bị béo phì suốt đời: Trẻ béo phì thường tiếp tục bị béo phì khi lớn lên, làm gia tăng khả năng mắc các bệnh mãn tính.

Ảnh hưởng về tinh thần:

  • Trẻ bị béo phì thường đối mặt với sự kỳ thị xã hội, dẫn đến tự ti, lo âu, và trầm cảm.
  • Sự phân biệt đối xử và chế giễu có thể khiến trẻ giảm tự tin, kém hòa nhập và gặp khó khăn trong học tập hoặc hoạt động xã hội.

Tác động đến sự phát triển thể chất: Dư cân làm tăng áp lực lên xương và khớp của trẻ, có thể dẫn đến các vấn đề như vẹo cột sống hoặc thoái hóa khớp sớm.

Dư cân làm tăng áp lực lên xương và khớp của trẻ, có thể dẫn đến thoái hóa khớp sớm
Dư cân làm tăng áp lực lên xương và khớp của trẻ, có thể dẫn đến thoái hóa khớp sớm.

Cách giảm béo phì thừa cân hiệu quả

Giảm cân không chỉ là cải thiện ngoại hình mà còn giúp khỏe mạnh, giảm khả năng mắc các bệnh mãn tính. Việc giảm cân đòi hỏi một kế hoạch toàn diện bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường vận động, và đôi khi cần đến sự hỗ trợ y tế.

Ăn uống lành mạnh

  • Rau xanh và trái cây: Cung cấp vitamin, khoáng chất, chất xơ; nên ăn ít nhất 5 khẩu phần/ngày.
  • Ngũ cốc nguyên hạt: Thay thế tinh bột tinh chế bằng yến mạch, gạo lứt để duy trì năng lượng và kiểm soát đường huyết.
  • Protein lành mạnh: Ăn cá, đậu, trứng, và thịt nạc để tăng cường cơ bắp và trao đổi chất.
  • Kiểm soát calo: 
    • Theo dõi lượng calo tiêu thụ mỗi ngày, đảm bảo lượng calo nạp vào thấp hơn lượng calo tiêu hao.
    • Hạn chế thực phẩm giàu calo rỗng: Đồ uống có đường, bánh kẹo, thức ăn nhanh chứa nhiều calo nhưng ít giá trị dinh dưỡng.
  • Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 5-6 bữa nhỏ/ngày thay vì 3 bữa lớn để kiểm soát đói và giảm ăn quá nhiều.

Xem thêm: Cách phòng tránh bệnh béo phì

Tăng cường hoạt động thể chất

  • Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần (đi bộ, chạy bộ, đạp xe, và bơi lội).
  • Đứng dậy và di chuyển thường xuyên, đặc biệt trong giờ làm việc.
Người thừa cân cần tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần
Người thừa cân cần tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần.

Các biện pháp can thiệp y tế

  • Thuốc giảm cân (sử dụng theo chỉ định bác sĩ): Giảm hấp thụ chất béo, ức chế thèm ăn.
  • Cắt dạ dày: Giảm kích thước dạ dày, hạn chế ăn.
  • Nối tắt dạ dày: Thay đổi đường tiêu hóa, giảm hấp thụ calo.

Xem thêm: Giải pháp cho bệnh béo phì

Lời kết

Thừa cân và béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm. Việc nhận diện bệnh, hiểu rõ nguyên nhân, và áp dụng các giải pháp phù hợp là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe.