Mỡ máu là gì? Đây là tình trạng các thành phần lipid như cholesterol và triglycerides trong máu vượt mức an toàn. Mỡ máu cao có thể gây xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, và đột quỵ nếu không được kiểm soát kịp thời. Tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và cách duy trì chỉ số mỡ máu ổn định trong bài viết sau

Tổng quan về mỡ máu

Mỡ máu là thuật ngữ chỉ các loại chất béo trong máu, cần thiết cho hoạt động sống của cơ thể. Tuy nhiên, nếu nồng độ các chất này vượt mức an toàn, nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm như xơ cứng động mạch, bệnh động mạch vành, hoặc đột quỵ não sẽ gia tăng đáng kể.

Mỡ máu là thuật ngữ dùng để chỉ các loại chất béo có trong máu
Mỡ máu là thuật ngữ dùng để chỉ các loại chất béo có trong máu

Mỡ máu đóng vai trò quan trọng trong:

  • Cung cấp năng lượng: Triglycerides là nguồn năng lượng chính cho cơ thể.
  • Cấu tạo tế bào: Cholesterol tham gia hình thành màng tế bào.
  • Sản xuất hormone: Cholesterol cần thiết để tổng hợp hormone sinh dục và hormone tuyến thượng thận.

Các loại mỡ máu

Mỡ máu gồm các thành phần quan trọng, mỗi loại có vai trò và ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe. Dưới đây là các loại mỡ máu chính:

1. Cholesterol

Cholesterol là một loại lipid quan trọng trong cơ thể, tham gia cấu tạo màng tế bào, sản xuất hormone, và tổng hợp vitamin D. Tuy nhiên, mức cholesterol cần được duy trì ở mức cân bằng để tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Cholesterol được chia thành hai loại chính:

2. LDL cholesterol (cholesterol xấu)

LDL-C (Low-Density Lipoprotein) được gọi là “cholesterol xấu” vì khi nồng độ tăng cao, nó dễ dàng tích tụ trong thành mạch máu. Sự tích tụ này hình thành mảng bám cholesterol, dẫn đến:

  • Xơ vữa động mạch: Làm hẹp và cứng mạch máu.
  • Bệnh mạch vành: Do tắc nghẽn mạch máu cung cấp máu cho tim, gây đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim.
  • Đột quỵ não: Khi mạch máu não bị tắc, gây thiếu máu não.

3. HDL cholesterol (cholesterol tốt)

HDL-C (High-Density Lipoprotein) được gọi là “cholesterol tốt” vì nó giúp vận chuyển cholesterol dư thừa từ máu và thành mạch trở về gan để đào thải. Vai trò của HDL-C bao gồm:

  • Giảm nguy cơ tắc nghẽn động mạch: Bằng cách loại bỏ cholesterol xấu.
  • Bảo vệ sức khỏe tim mạch: Ngăn ngừa hình thành mảng bám trong thành mạch.

Mức HDL-C cao thường liên quan đến giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Chất béo tích tụ, tạo thành mảng bám trong thành mạch
Chất béo tích tụ, tạo thành mảng bám trong thành mạch

4. Triglycerides

Triglycerides là dạng chất béo chính trong cơ thể, có vai trò lưu trữ năng lượng dư thừa từ thực phẩm. Tuy nhiên, khi nồng độ triglycerides cao, đặc biệt ở những người thừa cân, béo phì, hoặc mắc bệnh đái tháo đường, sẽ dẫn đến:

  • Tăng nguy cơ xơ cứng động mạch.
  • Rối loạn chuyển hóa lipid, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
  • Gan nhiễm mỡ, suy giảm chức năng gan.

Xem thêm: Mỡ máu triglyceride

Khi nào mắc bệnh mỡ máu?

Bệnh mỡ máu, hay còn gọi là rối loạn lipid máu, xảy ra khi nồng độ các chất béo trong máu vượt mức an toàn. Tình trạng này dẫn đến sự tích tụ chất béo trong thành mạch máu gây cản trở lưu thông máu và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm.

Nguyên nhân gây nên bệnh mỡ máu

Nguyên nhân bệnh mỡ máu có thể chia thành nguyên nhân nguyên phát (di truyền) và nguyên nhân thứ phát (từ lối sống, chế độ ăn, hoặc bệnh lý nền).

1. Nguyên nhân nguyên phát (nguyên nhân di truyền)

  • Một số trường hợp bệnh mỡ máu bắt nguồn từ yếu tố di truyền, do cơ thể bị đột biến gen liên quan đến quá trình chuyển hóa lipid.
  • Những người mắc mỡ máu di truyền thường có LDL-C và triglycerides cao bất kể duy trì chế độ ăn uống lành mạnh.

2. Nguyên nhân thứ phát

Chế độ ăn uống không lành mạnh

  • Dư thừa chất béo bão hòa: Có trong mỡ động vật, thức ăn chiên rán, làm tăng cholesterol xấu (LDL-C).
  • Tiêu thụ chất béo chuyển hóa: Thường có trong thực phẩm chế biến sẵn như bánh kẹo, snack.
  • Dùng nhiều đường và tinh bột tinh chế: Làm tăng triglycerides và dẫn đến rối loạn lipid.

Lối sống không lành mạnh

  • Hút thuốc lá: Giảm cholesterol tốt (HDL-C), tăng nguy cơ hình thành mảng bám mạch máu.
  • Uống rượu bia: Tăng triglycerides, rối loạn chuyển hóa mỡ máu, gây gánh nặng cho gan.
  • Thiếu vận động: Gây tích tụ mỡ thừa, giảm đốt cháy chất béo trong cơ thể.
Tiêu thụ nhiều rượu bia có thể dẫn đến tăng mỡ máu
Tiêu thụ nhiều rượu bia có thể dẫn đến tăng mỡ máu

Thừa cân, béo phì

  • Mỡ thừa không chỉ tích tụ dưới da mà còn trong nội tạng (gan, tim, thận), làm gián đoạn quá trình chuyển hóa lipid và gia tăng triglycerides trong máu.

Bệnh lý nền

  • Đái tháo đường: Insulin hoạt động không hiệu quả, gây tăng triglycerides và LDL-C.
  • Suy giáp: Quá trình trao đổi chất bị chậm lại, dẫn đến tích tụ cholesterol.
  • Bệnh thận mãn tính: Làm giảm khả năng lọc cholesterol và triglycerides, dẫn đến rối loạn lipid.

Triệu chứng nhận biết bệnh mỡ máu

Bệnh mỡ máu, đặc biệt ở giai đoạn đầu, thường không có triệu chứng rõ ràng, khiến người bệnh khó nhận biết. Tuy nhiên, khi tình trạng máu nhiễm mỡ tăng cao kéo dài, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện:

1. Mệt mỏi và suy nhược

Khi mạch máu bị hẹp do tích tụ cholesterol, lưu lượng máu giảm dẫn đến thiếu oxy và năng lượng cung cấp cho cơ thể. Điều này gây ra tình trạng:

  • Mệt mỏi kéo dài dù không hoạt động nhiều.
  • Cảm giác uể oải, suy nhược không rõ nguyên nhân.

2. Đau tức ngực

Cholesterol xấu (LDL-C) tích tụ trong thành động mạch gây hẹp mạch máu, làm giảm máu cung cấp đến tim. Điều này dẫn đến:

  • Cảm giác đau tức, nặng ngực, nhất là khi gắng sức.
  • Triệu chứng đau thắt ngực kéo dài có thể là dấu hiệu của bệnh động mạch vành.

3. Chóng mặt và đau đầu

Khi lưu lượng máu lên não bị giảm do mạch máu hẹp hoặc tắc nghẽn, bạn có thể gặp phải:

  • Chóng mặt, mất thăng bằng, đặc biệt khi thay đổi tư thế.
  • Đau đầu thường xuyên, cảm giác căng nặng ở vùng thái dương hoặc đỉnh đầu.
Đau đầu, chóng mặt là dấu hiệu thường gặp khi tình trạng máu nhiễm mỡ kéo dài
Đau đầu, chóng mặt là dấu hiệu thường gặp khi tình trạng máu nhiễm mỡ kéo dài

4. Mảng bám vàng trên da (xanthomas)

Mỡ máu cao có thể dẫn đến tích tụ chất béo dưới da, tạo thành:

  • Các mảng bám màu vàng hoặc u nhỏ trên da, thường xuất hiện quanh mắt, khuỷu tay, gối, hoặc gân.
  • Đây là dấu hiệu rõ ràng của sự rối loạn lipid máu, thường gặp ở người có mức cholesterol rất cao.

Cách duy trì mỡ máu ổn định

Duy trì mỡ máu ổn định là yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch và ngăn ngừa các bệnh lý nguy hiểm. Việc duy trì mỡ máu ổn định đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp giữa chế độ dinh dưỡng khoa học, lối sống lành mạnh, và thăm khám định kỳ. Sự cân bằng này không chỉ giúp kiểm soát mỡ máu mà còn bảo vệ sức khỏe tổng thể, đặc biệt là tim mạch.

1. Điều chỉnh chế độ ăn uống

  • Tăng cường thực phẩm giàu chất xơ:
    Chất xơ giúp giảm hấp thụ cholesterol trong ruột. Nguồn thực phẩm tốt gồm:

    • Rau xanh như cải bó xôi, súp lơ xanh.
    • Ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, lúa mạch.
  • Bổ sung axit béo omega-3:
    Omega-3 hỗ trợ giảm triglycerides và ngăn ngừa xơ cứng động mạch. Các nguồn thực phẩm giàu omega-3:

    • Cá béo như cá hồi, cá thu.
    • Hạt chia, hạt lanh và quả óc chó.
Bổ sung omega3 trong bữa ăn hỗ trợ kiểm soát mỡ máu
Bổ sung omega3 trong bữa ăn hỗ trợ kiểm soát mỡ máu
  • Hạn chế chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn:
    • Tránh mỡ động vật, thực phẩm chiên rán, bánh kẹo chứa chất béo xấu (chuyển hóa).
    • Ưu tiên chất béo lành mạnh từ dầu ô liu, dầu hạt cải.

Xét nghiệm mỡ máu chỉ 160k

  • Đánh giá toàn diện tình trạng mỡ máu và phát hiện các bệnh lý tim mạch.
  • Nhanh chóng, không chờ đợi với hệ thống 40 chi nhánh Diag.
  • Lấy mẫu ngoài giờ hành chính.
  • Có ngay kết quả trong vòng 24h qua Zalo.

GỌI LẠI CHO TÔI

Diag sẽ liên hệ lại trong vòng 5 phút

2. Thay đổi thói quen sống:

  • Tập thể dục đều đặn:
    • Hoạt động thể chất giúp tăng cholesterol tốt (HDL-C), giảm LDL-C và triglycerides. Nên tập thể thao 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
  • Ngủ đủ giấc:
    • Thiếu ngủ làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa lipid. Người lớn nên ngủ từ 7-8 giờ mỗi đêm để cơ thể hoạt động hiệu quả.
  • Kiểm soát cân nặng:
  • Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia:
    • Hút thuốc lá làm giảm HDL-C và tăng nguy cơ xơ cứng động mạch.
    • Rượu bia làm tăng triglycerides, ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng gan và mạch máu.

3. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

  • Thực hiện xét nghiệm máu định kỳ:
    Theo dõi chỉ số mỡ máu như cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C và triglycerides 6-12 tháng/lần, đặc biệt đối với người:

    • Có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch.
    • Mắc bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc thừa cân.
  • Tham khảo ý kiến bác sĩ:
    Nếu các chỉ số mỡ máu bất thường, bác sĩ sẽ đưa ra hướng dẫn về điều chỉnh lối sống hoặc chỉ định thuốc điều trị hạ mỡ máu khi cần thiết.

Tổng kết

Hiểu rõ mỡ máu giúp bạn nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì các chỉ số mỡ máu ở mức ổn định. Kết hợp chế độ ăn uống khoa học, lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe, xét nghiệm máu định kỳ là chìa khóa để bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh nguy hiểm. Hãy hành động ngay hôm nay để xây dựng một lối sống khỏe mạnh và an toàn cho tương lai.

 

Xem thêm: Tại sao người gầy vẫn bị mỡ máu?