Tuyến thượng thận là gì? Đây là cơ quan nằm sâu trong phúc mạc, đảm nhận vai trò sản xuất hormone, điều hòa huyết áp, và cân bằng hoạt động cơ thể. Cùng tìm hiểu với Diag kích thước, chức năng của tuyến thượng thận qua bài viết bên dưới.

Tuyến thượng thận là gì?

Tuyến thượng thận là hai tuyến nhỏ nằm ở vị trí ngay trên đỉnh mỗi quả thận trong cơ thể người. Đây là cơ quan đảm nhận vai trò sản xuất các hormone quan trọng, giúp điều hòa nhiều hoạt động sinh lý của cơ thể như huyết áp, chuyển hóa năng lượng và phản ứng với stress.

tuyen thuong than la gi
Kích thước tuyến thượng thận giải phẫu là hai tuyến nhỏ nằm ở vị trí ngay trên đỉnh mỗi quả thận trong cơ thể người

Cấu tạo tuyến thượng thận và chức năng sinh lý

Tuyến thượng thận gồm hai phần chính: phần vỏ bên ngoài và phần tủy nằm ở trung tâm. Mỗi phần có cấu trúc và chức năng riêng biệt, cùng nhau tạo nên hệ thống nội tiết quan trọng của cơ thể.

1. Vùng vỏ

Phần vỏ thượng thận được chia thành ba lớp từ ngoài vào trong, mỗi lớp ra các nhóm hormone khác nhau:

  • Lớp cầu (Zona Glomerulosa): Là lớp ngoài cùng của vỏ, chịu trách nhiệm sản xuất hormone aldosterone. Aldosterone là hormone hỗ trợ thận điều hòa quá trình cân bằng muối và nước trong cơ thể, từ đó góp phần kiểm soát huyết áp.
  • Lớp bó (Zona Fasciculata): Đây là lớp giữa và có kích thước lớn nhất trong vỏ thượng thận. Lớp bỏ đảm nhận vai trò tiết hormone cortisol. Đây là hormone tham gia vào việc điều hòa chuyển hóa năng lượng, giảm viêm và hỗ trợ cơ thể ứng phó với stress.
  • Lớp lưới (Zona Reticularis): Đây là lớp trong cùng của vỏ, đảm nhận vai trò sản xuất DHEA (dehydroepiandrosterone), một loại hormone tiền chất giúp cơ thể sản xuất estrogen ở nữ và androgen ở nam, ảnh hưởng tới phát triển đặc điểm giới tính.

2. Vùng tủy

Vùng tủy nằm ở vị trí trung tâm tuyến thượng thận. Đây là nơi sản xuất các hormone nhóm catecholamine gồm epinephrine (adrenaline) và norepinephrine (noradrenaline). Những hormone này đảm nhận vai trò giúp cơ thể có thể phản ứng nhanh trong các tình trạng stress cấp tính, tăng nhịp tim, huyết áp và giải phóng năng lượng.

Xem thêm: Suy thượng thận mạn

diag
Xét nghiệm chức năng thận
  • Đánh giá toàn diện khả năng hoạt động của thận
  • Phát hiện sớm suy thận cấp, thận mạn tính, hội chứng thận hư…
  • Tư vấn chuyên sâu, hướng dẫn thói quen ăn uống, sinh hoạt.
  • Quy trình đơn giản, xét nghiệm nhanh chóng, nhận kết quả online.
TÌM HIỂU THÊM
200+
Cơ sở y tế đối tác
2400+
Bác sĩ tin tưởng

Các bệnh lý liên quan tuyến thượng thận

Nếu tuyến thượng thận không duy trì chức năng sinh lý bình thường (sản xuất quá ít hoặc quá nhiều hormon) có thể dẫn đến các bệnh lý như:

  • Bệnh suy vỏ thượng thận nguyên phát (bệnh Addison): Đây là bệnh xảy ra khi tuyến thượng thận sản xuất không đủ Cortisol, Aldosterone, Androgen. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi cực độ, thiếu sức sống, sạm da, sụt cân không rõ nguyên nhân, v.v.
  • Cường aldosteron nguyên phát (Hội chứng Conn): Bệnh xảy ra khi tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều Aldosterone so với nhu cầu cơ thể. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như: cao huyết áp, hạ kali máu gây mệt mỏi, yếu cơ, chuột rút, rối loạn nhịp tim, đi tiểu nhiều, v.v.
  • Hội chứng Cushing: Bệnh xảy ra khi cơ thể thừa Cortisol trong thời gian dài. Người bệnh có thể xảy ra tình trạng tăng cân ở vùng bụng, mặt, nổi bướu mỡ trên lưng, da mỏng, dễ bầm tím. Ở nữ giới có thể xảy ra tình trạng lông mọc dày, rậm, kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh. Ở nam giới có thể xảy ra tình trạng giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương.
  • Tăng sản thượng thận bẩm sinh thể cổ điển: Đây là dạng bệnh tuyến thượng thận sản xuất ít Cortisol và Aldosterone hơn bình thường. Bệnh gồm thể nam hóa đơn thuần (phát triển bộ phận sinh dục không rõ ràng ở bé gái và thể mất muối. Thể mất muối là dạng nặng nhất, gây mất cân bằng điện giải, hạ huyết áp. Nếu không can thiệp kịp thời có thể gây tử vong.
  • Tăng sản thượng thận thể không cổ điển: Đây là thể bệnh thường xuất hiện các dấu hiệu như kinh nguyệt không đều, dậy thì sớm (ở trẻ em).
  • Ung thư vỏ thượng thận: Là dạng bệnh hiếm gặp, có thể gây tăng huyết áp, tăng cân và rậm lông. Nếu khối u phát triển có thể chèn ép sang các cơ quan lân cận.
  • Ung thư tủy thượng thận: Đây là các khối u tế bào ưa crom, có thể lành tính hoặc ác tính.
  • Cường tủy thận thận: Đây là dạng khối u hiếm gặp, đa phần là lành tính. Khối u có thể kích thích tuyến thượng thận sản xuất nhiều Adrenaline và Noradrenaline hơn bình thường. Dấu hiệu của bệnh thường xuất hiện theo từng cơn, nhất là khi căng thẳng hoặc thay đổi tư thế. Người bệnh có thể bị đau đầu, cao huyế áp, đổ mồ hôi nhiều, tim đập nhanh, run rẩy, lo lắng, v.v.
trieu chung cua benh cuong tuy thuong than
Người bệnh cường tủy thượng thận có thể xuất hiện tình trạng đau đầu, mệt mỏi kéo dài

Xem thêm: U tuyến thượng thận

Chẩn đoán bệnh lý liên quan tuyến thượng thận

Có 7  xét nghiệm bệnh lý tuyến thượng thận được sử dụng rộng rãi hiện nay, bao gồm:

  • Xét nghiệm nồng độ Cortisol trong máu để kiểm tra tình trạng sản xuất hormone ở tuyến thượng thận.
  • Xét nghiệm ACTH máu là xét nghiệm chỉ định tuyến thượng thận, phát hiện bệnh Addison và Hội chứng Cushing.
  • Xét nghiệm DHEA-S chỉ định chẩn đoán suy tuyến thượng thận, phát hiện bất thường liên quan đến hoạt động vỏ thượng thận.
  • Chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, CT Scan, và MRI dùng để phát hiện tổn thương bất thường và nguyên nhân.
  • Sinh thiết là phương pháp lấy mẫu mô nhỏ, mang đi kiểm tra dưới kính hiển vi để chẩn đoán chính xác bệnh lý tuyến thượng thận, kể cả ung thư.
  • Nghiệm pháp Synachen kích thích tuyến thượng thận, kiểm tra khả năng sản xuất hormone và hoạt động của vùng dưới đồi, tuyến yên.

Xem thêm: Xét nghiệm hormon tuyến thượng thận

Đo nồng độ Cortisol trong máu hoặc nước tiểu là cách xét nghiệm suy tuyến thượng thận
Xét nghiệm cortisol, siêu âm… là một số cách chẩn đoán bệnh lý tuyến thượng thận. 

Chăm sóc sức khỏe tuyến thượng thận thế nào?

Đối với người không mắc các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận:

  • Thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh. Nên ăn súp lơ, rau ngót, ớt ngọt, cà chua, khoai tây, rau bina, cải xoăn, đậu bắp, cải bó xôi. Trái cây nên ăn cam, đào, xoài, táo, kiwi, chuối, và đu đủ.
  • Tập luyện thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, ngồi thiền, và hít thở sâu. Mục đích để cân bằng hormone, giảm căng thẳng.
  • Kiểm tra sức khỏe định kỳ để kịp thời phát hiện bất thường.

Đối với người bệnh tuyến thượng thận thì cần uống thuốc và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ. Đây là hướng để bác sĩ có thể đánh giá hiệu quả và thay đổi thuốc (nếu cần).

Xem thêm: Suy thượng thận thứ phát

Địa chỉ thực hiện xét nghiệm liên quan đến tuyến thượng thận

Nếu có ý định thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán bệnh lý tuyến thượng thận, mọi người nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín, chuyên môn cao. Điều này giúp tăng độ chính xác trong kết quả.

Hiện nay, Diag là trung tâm y khoa chuyên cung cấp dịch vụ xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh chất lượng cao. Các kết quả tại Diag được tin tưởng nhờ độ chính xác, có giá trị cao trong việc điều trị. Diag cung cấp các dịch vụ xét nghiệm, chẩn đoán bệnh lý về thận với chi phí tiết kiệm nhất hiện nay.

Lưu ý: Dịch vụ siêu âm, chẩn đoán hình ảnh chỉ áp dụng khi xét nghiệm trực tiếp tại trung tâm y khoa Diag Cao Thắng (Địa chỉ: 414 – 420 Cao Thắng, phường 12, quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh).

Khách hàng có nhu cầu xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh bệnh lý thận có thể liên hệ trực tiếp với đội ngũ Diag thông qua các kênh sau:

Xem thêm: Xét nghiệm tuyến thượng thận

Kết luận

Tuyến thượng thận là bộ phận đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất hormone đáp ứng nhu cầu cơ thể. Để đảm bảo tình trạng sức khỏe, mọi người có thể chủ động thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán bệnh lý liên quan đến chức năng của tuyến thượng thận.

Xem thêm: Tăng tuyến thượng thận