Bệnh gút ở trẻ em: Triệu chứng và cách phòng ngừa

Bệnh gút ở trẻ em là gì?

Bệnh gút (gout) là một dạng viêm khớp do sự lắng đọng tinh thể urat trong khớp, gây ra các cơn đau đột ngột và viêm sưng nghiêm trọng. Dù thường gặp ở người lớn tuổi, bệnh vẫn có thể xuất hiện ở trẻ. Ở trẻ, gút có thể được phân thành hai dạng chính:

• Gút nguyên phát: Xảy ra do cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc giảm khả năng đào thải acid uric qua thận. Điều này thường liên quan đến yếu tố di truyền hoặc đột biến gen.
• Gút thứ phát: Phát triển do ảnh hưởng từ các bệnh lý nền khác như suy thận, rối loạn chuyển hóa, thừa cân, hoặc tác động từ chế độ dinh dưỡng không lành mạnh.

Dấu hiệu bệnh gút ở trẻ

Bệnh gout ở người trẻ thường không được phát hiện sớm do ít ai nghĩ rằng căn bệnh này có thể xuất hiện ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Dưới đây là những triệu chứng giúp nhận biết bệnh gút ở người trẻ tuổi:

• Cơn đau khớp đột ngột và dữ dội: Triệu chứng điển hình nhất của bệnh gout. Cơn đau thường xuất hiện đột ngột vào ban đêm hoặc sau một bữa ăn giàu đạm, kéo dài trong vòng vài giờ đến vài ngày.
• Sưng đỏ, nóng tại khớp: Vùng khớp bị ảnh hưởng thường có triệu chứng sưng đau, có màu đỏ hoặc tím, nhất là vị trí ngón chân cái, khi chạm vào cảm thấy nóng hơn bình thường.
• Khó cử động khớp: Khi khớp bị viêm kéo dài, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc đi lại, di chuyển, hoặc thực hiện các hoạt động thường ngày.
• Sốt nhẹ, mệt mỏi: Trong một số trường hợp, trẻ mắc bệnh gout có thể cảm thấy mệt mỏi, suy nhược cơ thể, thậm chí bị sốt nhẹ khi bệnh chuyển sang giai đoạn cấp tính.
• Xuất hiện các nốt tophi dưới da: Nếu bệnh kéo dài mà không được điều trị đúng cách, các tinh thể urat có thể tích tụ thành các khối tophi ở quanh khớp, gây đau khớp và biến dạng khớp.

Nguyên nhân mắc bệnh gout ở trẻ

Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến gút ở trẻ, bao gồm:

• Di truyền: Trẻ có tiền sử gia đình mắc bệnh gout có nguy cơ cao hơn.
• Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh: Ăn nhiều thực phẩm giàu purine như thịt đỏ, nội tạng động vật, hải sản, và đồ uống có đường fructose.
• Béo phì: Thừa cân làm tăng nguy cơ tích tụ acid uric trong máu.
• Rối loạn chuyển hóa: Một số bệnh lý như hội chứng Lesch-Nyhan có thể gây tăng sản xuất acid uric.
• Dùng thuốc lợi tiểu kéo dài: Một số loại thuốc có thể làm giảm khả năng đào thải axit qua thận.

Xem thêm: Bệnh gút có lây không?

Biến chứng gút trẻ em

Bệnh gout ở trẻ nếu không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những vấn đề phổ biến mà trẻ có thể gặp phải:

• Viêm mạn tính: Các đợt viêm do gút nếu tái phát nhiều lần sẽ làm tổn thương sụn khớp, gây cứng khớp, biến dạng khớp, và hạn chế khả năng vận động lâu dài.
• Hình thành tophi: Khi nồng độ acid uric trong máu duy trì ở mức cao trong thời gian dài, các tinh thể urat sẽ tích tụ và hình thành các khối u gọi là tophi. Các khối tophi này thường xuất hiện ở ngón chân, ngón tay, mắt cá chân, đầu gối, hoặc khuỷu tay.
• Sỏi thận và suy giảm chức năng thận: Acid uric dư thừa có thể kết tinh trong thận, tạo thành sỏi thận. Sỏi thận có thể gây đau lưng dữ dội, tiểu ra máu, nhiễm trùng đường tiểu, thậm chí làm suy giảm chức năng thận.
• Tăng nguy cơ bệnh tim mạch: Nồng độ acid uric cao có thể gây tổn thương thành mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, đột quỵ, hoặc bệnh tim.
• Rối loạn chuyển hóa: Trẻ bị gút có nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa cao hơn, kháng insulin và tiểu đường tuýp 2. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tình trạng tổng thể mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng khác trong tương lai.
• Ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống: Những cơn đau do gút có thể làm giảm khả năng vận động của trẻ, ảnh hưởng đến việc tham gia các hoạt động vui chơi và học tập.

Chẩn đoán bệnh gout ở như thế nào?

Chẩn đoán gút ở trẻ thường phức tạp hơn so với người lớn do bệnh ít gặp và có thể bị nhầm lẫn với các tình trạng khác như viêm khớp tự miễn hoặc viêm khớp nhiễm khuẩn. Để xác định chính xác gút ở trẻ, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau.

Khám lâm sàng và tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của trẻ, bao gồm:

• Cơn đau khớp đột ngột, sưng đau, nóng, đỏ.
• Tần suất tái phát và vị trí khớp bị ảnh hưởng.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh gout hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Chế độ dinh dưỡng và các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, sử dụng thuốc lợi tiểu.

Xét nghiệm máu

Bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm máu để kiểm tra:

• Nồng độ axit uric trong máu: Nếu mức axit cao hơn bình thường, trẻ có nguy cơ mắc bệnh gout. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng có trường hợp trẻ bị gút nhưng nồng độ acid uric không quá cao.
• Chỉ số viêm: Bao gồm CRP (C-reactive protein) và tốc độ lắng máu (ESR) để đánh giá tình trạng viêm trong cơ thể.
• Chức năng thận: Đánh giá khả năng lọc và đào thải axit qua thận.

Chọc hút dịch khớp

Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác để xác định gút. Bác sĩ sẽ lấy một lượng nhỏ dịch khớp từ khớp bị viêm và quan sát dưới kính hiển vi để kiểm tra sự hiện diện của tinh thể urat. Nếu có tinh thể urat dạng kim, điều này khẳng định trẻ mắc bệnh.

Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm khớp: Giúp phát hiện sớm sự lắng đọng của tinh thể urat xung quanh khớp.
• Chụp X-quang: Được sử dụng để kiểm tra tổn thương khớp do bệnh gout mạn tính.
• Chụp CT năng lượng kép (DECT): Có thể giúp xác định tinh thể urat mà không cần chọc hút dịch khớp.

Điều trị bệnh gút ở người trẻ tuổi

Việc điều trị gút ở người trẻ tuổi cần được thực hiện sớm để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Điều trị bệnh bao gồm kiểm soát cơn đau trong giai đoạn cấp tính, duy trì nồng độ acid uric ổn định, và điều chỉnh lối sống để hạn chế tái phát.

Kiểm soát cơn đau và viêm cấp tính

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Thuốc giảm đau nhức trong các cơn gút cấp tính. Các loại thuốc phổ biến bao gồm ibuprofen, naproxen.
• Thuốc colchicine: Được bác sĩ kê đơn để giảm viêm do tinh thể urat gây ra trong giai đoạn đầu của cơn gút cấp.
• Corticosteroid: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc corticosteroid dạng uống hoặc tiêm để kiểm soát viêm khi NSAIDs không có hiệu quả.

Kiểm soát nồng độ axit uric lâu dài

• Thuốc hạ acid uric:
  • Allopurinol: Thuốc giúp giảm sản xuất acid uric trong cơ thể, phù hợp với người bệnh có mức axit cao.
  • Febuxostat: Một lựa chọn thay thế nếu người bệnh không dung nạp allopurinol.
  • Probenecid: Giúp thận tăng cường đào thải acid uric ra ngoài cơ thể.
• Theo dõi nồng độ acid uric định kỳ: Người bệnh cần xét nghiệm máu thường xuyên để đánh giá hiệu quả điều trị.

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng

• Hạn chế thực phẩm giàu purine:
  • Tránh các loại thịt đỏ, nội tạng động vật, và hải sản như tôm, cua, cá hồi.
  • Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ.
• Tăng cường thực phẩm hỗ trợ đào thải acid uric:
  • Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C như cam, chanh, và dâu tây.
  • Bổ sung các sản phẩm từ sữa ít béo để giảm nguy cơ bùng phát cơn gút.
• Uống nhiều nước: Đảm bảo uống từ 2 – 3 lít nước mỗi ngày để tăng cường quá trình đào thải acid uric qua thận.
• Tránh rượu bia và đồ uống có đường: Rượu bia làm tăng sản xuất axit uric và giảm khả năng đào thải của cơ thể.

Theo dõi và kiểm soát các bệnh lý liên quan

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề như tiểu đường, huyết áp cao, và bệnh thận.
• Hạn chế sử dụng thuốc lợi tiểu trừ khi có chỉ định của bác sĩ, vì chúng có thể làm tăng nồng độ acid uric.

Biện pháp phòng ngừa bệnh gút trẻ em

Phòng ngừa bệnh gout ở trẻ em không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe khớp và hệ chuyển hóa lâu dài. Dưới đây là những biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa bệnh ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.

• Duy trì thói quen ăn uống lành mạnh:
  • Hạn chế thực phẩm giàu purine: Tránh các loại thịt đỏ, nội tạng động vật, và hải sản như tôm, cua, cá hồi, vì những thực phẩm này làm tăng nồng độ acid uric trong máu.
  • Tăng cường thực phẩm tốt cho sức khỏe: Khuyến khích trẻ ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C như cam, chanh, và dâu tây để hỗ trợ đào thải axit uric.
  • Hạn chế đường và đồ uống có gas: Đường fructose có trong nước ngọt và thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng nguy cơ mắc gout.
  • Bổ sung sữa ít béo: Các nghiên cứu cho thấy sữa ít béo có thể giúp giảm nồng độ axit uric và nguy cơ bùng phát cơn gút.
• Khuyến khích trẻ vận động:
  • Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc gout, nên việc kiểm soát cân nặng là rất quan trọng.
  • Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động như bơi lội, đi bộ, và yoga giúp tăng cường lưu thông máu và hỗ trợ quá trình chuyển hóa axit uric.
  • Tránh lối sống ít vận động: Ngồi lâu, ít vận động có thể làm chậm quá trình đào thải acid uric.
• Uống đủ nước:
  • Uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày giúp thận hoạt động tốt hơn và tăng cường đào thải axit uric.
  • Hạn chế nước ngọt có gas và nước ép đóng hộp vì chúng chứa nhiều đường fructose, có thể làm tăng nguy cơ mắc gút.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ:
  • Theo dõi nồng độ axit uric trong máu: Nếu trẻ có nguy cơ cao (tiền sử gia đình mắc bệnh gout), nên xét nghiệm máu định kỳ để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.
  • Kiểm tra chức năng thận: Việc theo dõi sức khỏe thận giúp đảm bảo cơ thể đào thải acid uric hiệu quả.

Lời kết

Mặc dù bệnh gút ở trẻ em không phổ biến nhưng vẫn có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát đúng cách. Việc phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác, và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ. Nếu bạn nhận thấy con mình có dấu hiệu nghi ngờ mắc gút, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp.

Xem thêm: Phụ nữ có bị bệnh gút không?