Bệnh gút cấp: Nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa

Bệnh gút cấp là gì là vấn đề được nhiều người đặt ra. Đây là một dạng viêm khớp đột ngột, gây ra các cơn đau dữ dội, sưng đỏ, và nóng rát ở khớp, thường ảnh hưởng đến ngón chân cái, nhưng cũng có thể xuất hiện ở các khớp khác. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về vấn đề này trong bài viết dưới đây.

Bệnh gút cấp là gì?

Bệnh gút cấp là tình trạng viêm khớp xảy ra do sự lắng đọng tinh thể urat trong khớp khi nồng độ axit uric (acid uric) trong máu tăng cao. Bệnh có đặc điểm khởi phát đột ngột, gây đau nhức dữ dội, sưng viêm, và nóng đỏ tại vùng khớp bị ảnh hưởng. Cơn đau, sưng có thể kéo dài trong vài ngày hoặc vài tuần nếu không được điều trị đúng cách.

Bệnh gút cấp thường gặp ở nam giới trong độ tuổi trung niên, nhưng cũng có thể xảy ra ở phụ nữ sau mãn kinh. Nếu không được kiểm soát, bệnh có thể tiến triển thành gút mãn tính, gây tổn thương khớp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Trong nhiều trường hợp, bệnh có thể khiến người bệnh mất khả năng vận động tạm thời do cơn đau quá nghiêm trọng.

Nguyên nhân mắc bệnh gút cấp tính

Bệnh gút cấp tính xảy ra khi có sự tích tụ quá mức của acid uric trong máu, dẫn đến hình thành tinh thể urat tại khớp. Một số nguyên nhân chính gây ra tình trạng này bao gồm:

• Chế độ ăn giàu purin: Các thực phẩm như thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, và rượu bia làm tăng nồng độ axit. Khi cơ thể hấp thụ quá nhiều purin từ thực phẩm, nó sẽ chuyển hóa thành acid uric, làm tăng nguy cơ kết tinh tại các khớp.
• Rối loạn chuyển hóa: Cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc thận không thể đào thải acid uric ra ngoài hiệu quả. Điều này có thể do yếu tố di truyền hoặc do bệnh lý nền như tiểu đường, suy thận.
• Béo phì và thừa cân: Trọng lượng cơ thể cao làm gia tăng sản xuất acid uric và giảm khả năng bài tiết của thận. Người béo phì cũng có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa, làm tăng khả năng bị gút.
• Bệnh lý nền: Tiểu đường, huyết áp cao, bệnh thận mạn tính, rối loạn chuyển hóa, và rối loạn lipid máu làm tăng nguy cơ mắc bệnh gút. Những bệnh này thường khiến cơ thể giảm khả năng đào thải axit uric, làm chúng tích tụ trong máu lâu hơn.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu: Một số thuốc lợi tiểu và thuốc chống thải ghép có thể làm tăng nồng độ axit uric trong máu. Điều này đặc biệt phổ biến ở những người bị bệnh tim mạch cần sử dụng thuốc điều trị lâu dài.
• Lối sống thiếu vận động: Ít vận động khiến quá trình trao đổi chất chậm lại, làm tích tụ acid uric trong cơ thể. Ngoài ra, căng thẳng, mất ngủ kéo dài cũng có thể là yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Xme thêm: Bệnh gút vô căn là gì?

Triệu chứng của gút cấp tính

Bệnh gút cấp tính thường có những triệu chứng điển hình như:

• Đau nhức đột ngột: Cơn đau gút cấp tính xuất hiện bất ngờ, thường vào ban đêm, với mức độ dữ dội khiến người bệnh khó chịu. Triệu chứng đau có thể kéo dài từ 4-12 giờ đầu tiên và sau đó dần giảm dần.
• Sưng viêm và nóng đỏ tại khớp: Vùng khớp bị ảnh hưởng xuất hiện triệu chứng sưng tấy, đỏ, và nóng, có thể kèm theo cảm giác bỏng rát. Khi sờ vào khớp có thể cảm nhận được độ nóng bất thường do phản ứng viêm.
• Khó cử động khớp: Khi cơn đau gút cấp xảy ra, việc di chuyển hoặc chạm vào vùng khớp bị ảnh hưởng trở nên vô cùng đau đớn. Người bệnh có triệu chứng giảm biên độ hoạt động, mất khả năng đi lại hoặc thực hiện các hoạt động đơn giản hàng ngày.
• Các đợt bùng phát tái diễn: Nếu không kiểm soát tốt, cơn gút cấp có thể tái phát nhiều lần, dẫn đến tổn thương khớp vĩnh viễn. Khi đó, các tinh thể urat có thể tích tụ thành các khối tophi gây biến dạng khớp.

Xem thêm: Giai đoạn đầu của bệnh gút

Bệnh gout cấp tính có nguy hiểm không?

Bệnh gút cấp tính không chỉ gây ra những cơn đau dữ dội mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời. Một số rủi ro của bệnh bao gồm:

• Tổn thương khớp vĩnh viễn: Các đợt gút cấp lặp đi lặp lại có thể làm tổn thương sụn và xương, dẫn đến thoái hóa khớp và mất chức năng vận động.
• Hình thành tophi: Nếu axit uric tiếp tục tích tụ, nó có thể hình thành các khối tophi ở khớp và mô mềm, gây biến dạng khớp và ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
• Sỏi và suy thận: Nồng độ acid uric cao có thể lắng đọng trong thận, gây ra sỏi thận và làm suy giảm chức năng thận, thậm chí dẫn đến suy thận mạn tính.
• Bệnh tim mạch: Người bị gút có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch như tăng huyết áp, đột quỵ, và nhồi máu cơ tim.

Mặc dù gút cấp tính không trực tiếp gây tử vong, nhưng nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống và dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Xem thêm: Bệnh gút có nguy hiểm không?

Cách chẩn đoán gút cấp

Chẩn đoán bệnh gút cấp đòi hỏi sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng, xét nghiệm, và các kỹ thuật hình ảnh để đảm bảo tính chính xác. Vì triệu chứng của gút cấp có thể bị nhầm lẫn với các bệnh lý viêm khớp khác, bác sĩ sẽ thực hiện các phương pháp sau để xác định bệnh:

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng, thời gian xuất hiện cơn đau và các yếu tố kích hoạt. Một số triệu chứng gợi ý gút cấp bao gồm:

• Cơn đau xuất hiện đột ngột, dữ dội.
• Khớp bị viêm, sưng đỏ, và nóng, đặc biệt là ở ngón chân cái.
• Tiền sử mắc bệnh gút hoặc gia đình có người mắc bệnh gút.
• Tình trạng đau trở nên nghiêm trọng hơn khi chạm vào hoặc cử động khớp.

Xem thêm: Triệu chứng bệnh gút ở chân

2. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu giúp kiểm tra nồng độ axit uric để đánh giá nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số người có nồng độ acid uric cao nhưng không bị gút, một số bệnh nhân gút cấp có thể có mức acid uric bình thường trong đợt bùng phát bệnh. Vì vậy, xét nghiệm máu chỉ mang tính hỗ trợ, không thể dùng để chẩn đoán xác định.

3. Chọc hút dịch khớp

Phương pháp này giúp xác nhận sự hiện diện của tinh thể urat trong dịch khớp bằng cách:

• Dùng kim nhỏ rút dịch từ khớp bị viêm.
• Quan sát dưới kính hiển vi để tìm tinh thể urat hình kim.
• Đây là tiêu chuẩn vàng giúp chẩn đoán chính xác bệnh gút.

4. Chẩn đoán hình ảnh

Bác sĩ có thể chỉ định các kỹ thuật hình ảnh để đánh giá tổn thương khớp và xác định sự lắng đọng tinh thể urat:

• Siêu âm khớp: Giúp phát hiện sự lắng đọng tinh thể urat trong mô mềm quanh khớp.
• Chụp X-quang: Hữu ích trong giai đoạn muộn để đánh giá tổn thương khớp nhưng ít giá trị trong gút cấp.
• Chụp CT năng lượng kép (DECT): Giúp phát hiện tinh thể urat mà không cần chọc hút dịch khớp, nhưng không phổ biến do chi phí cao.

Chẩn đoán sớm và chính xác giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp, ngăn ngừa biến chứng, và kiểm soát bệnh hiệu quả.

Điều trị gút cấp tính như thế nào?

Điều trị bệnh gút cấp tính nhằm mục tiêu giảm đau nhanh chóng, kiểm soát viêm, và ngăn ngừa tái phát. Phương pháp điều trị bao gồm dùng thuốc, thay đổi lối sống, và chế độ ăn uống hợp lý.

1. Điều trị bằng thuốc

Thuốc là phương pháp điều trị chính giúp giảm triệu chứng đau đớn và viêm nhiễm do gút cấp tính gây ra. Các loại thuốc điều trị thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Bao gồm ibuprofen, naproxen, và indomethacin. Các loại thuốc này giúp giảm viêm và đau hiệu quả trong giai đoạn cấp tính.
• Colchicine: Thuốc chuyên biệt cho bệnh gút, giúp giảm viêm nhanh chóng khi dùng trong vòng 12-24 giờ sau khi xuất hiện cơn đau.
• Corticosteroid (Corticoid): Dùng khi bệnh nhân không thể sử dụng NSAIDs hoặc colchicine. Thuốc có thể được dùng dưới dạng uống hoặc tiêm trực tiếp vào khớp.
• Thuốc hạ axit uric: Các loại thuốc như allopurinol, febuxostat, và probenecid giúp kiểm soát nồng độ axit uric trong máu, ngăn chặn sự hình thành tinh thể urat gây ra các cơn gút tái phát.

Xem thêm: Cách chữa bệnh gút

2. Điều trị tại nhà

Bên cạnh thuốc, bệnh nhân có thể thực hiện một số biện pháp điều trị tại nhà để giảm triệu chứng gút cấp tính:

• Chườm lạnh: Đặt túi đá lên vùng khớp bị viêm trong khoảng 15-20 phút để giảm đau và sưng.
• Nghỉ ngơi: Hạn chế di chuyển và tránh tạo áp lực lên khớp bị đau để giảm mức độ viêm. Giúp cơ thể đào thải acid uric qua thận, hạn chế nguy cơ lắng đọng tinh thể urat.

3. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Lối sống và chế độ ăn uống có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh gút. Người bệnh cần:

• Hạn chế thực phẩm giàu purin: Tránh ăn nhiều thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, và các loại thực phẩm chế biến sẵn.
• Bổ sung rau xanh và thực phẩm giàu vitamin C: Các nghiên cứu cho thấy vitamin C giúp giảm nồng độ axit uric và hạn chế nguy cơ tái phát gút. Rượu, đặc biệt là bia, làm tăng sản xuất acid uric và làm giảm khả năng đào thải của thận. Giảm cân từ từ nếu thừa cân, tránh các phương pháp giảm cân đột ngột vì có thể làm tăng nguy cơ tái phát bệnh gút.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, bơi lội, hoặc yoga giúp duy trì sức khỏe khớp và hỗ trợ quá trình chuyển hóa trong cơ thể.

Việc điều trị gút cấp tính cần có sự kết hợp giữa thuốc, chế độ ăn uống, và thay đổi lối sống để đạt hiệu quả tốt nhất. Người bệnh nên tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ để kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Biện pháp phòng ngừa cơn gút cấp

Phòng ngừa cơn gút cấp là cách tốt nhất để hạn chế các cơn đau dữ dội và ngăn ngừa biến chứng lâu dài. Dưới đây là những biện pháp giúp kiểm soát nồng độ axit uric và giảm nguy cơ bùng phát bệnh:

Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh gút. Người bệnh nên:

• Hạn chế thực phẩm giàu purin như thịt đỏ, nội tạng động vật, và hải sản, bởi những thực phẩm này có thể làm tăng lượng acid uric trong máu.
• Tăng cường rau xanh và trái cây giàu vitamin C như cam, bưởi, và dâu tây, giúp hỗ trợ đào thải axit uric và giảm nguy cơ tái phát bệnh.
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có gas, và nước ngọt vì chúng có thể chứa đường fructose làm tăng sản xuất axit uric trong cơ thể.
• Bổ sung sữa ít béo và ngũ cốc nguyên hạt vì chúng có thể giúp giảm nồng độ acid uric trong máu.

Uống đủ nước mỗi ngày

Duy trì lượng nước hợp lý giúp cơ thể đào thải axit uric hiệu quả qua đường tiết niệu:

• Uống ít nhất 2-3 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ quá trình bài tiết acid uric.
• Có thể sử dụng nước chanh pha loãng, trà thảo mộc để tăng cường khả năng chống viêm.
• Tránh rượu bia và đồ uống có cồn vì chúng làm giảm khả năng đào thải axit uric của thận.

Kiểm soát cân nặng hợp lý

Béo phì và thừa cân làm tăng nguy cơ mắc bệnh gút, nên việc duy trì cân nặng ổn định là rất quan trọng:

• Nếu bị thừa cân, nên giảm cân từ từ, tránh giảm cân quá nhanh vì có thể làm tăng acid uric.
• Duy trì một chế độ ăn cân bằng giữa protein, chất béo, và carbohydrate để giữ cơ thể khỏe mạnh.

Luyện tập thể dục thường xuyên

Hoạt động thể chất giúp kiểm soát cân nặng và duy trì sự linh hoạt của khớp:

• Tập các bài thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, và yoga để tránh tạo áp lực quá lớn lên khớp.
• Hạn chế các bài tập có cường độ cao gây chấn thương khớp.
• Kết hợp các bài tập kéo giãn để giúp khớp linh hoạt hơn.

Hạn chế căng thẳng và duy trì giấc ngủ tốt

Căng thẳng kéo dài có thể kích thích phản ứng viêm và làm tăng nguy cơ tái phát cơn gút:

• Tập luyện các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, và hít thở sâu giúp giảm căng thẳng.
• Đảm bảo ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng mỗi đêm để cơ thể phục hồi tốt hơn.
• Tránh thức khuya, sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ vì chúng có thể làm rối loạn hormone và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa axit uric.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Việc theo dõi nồng độ acid uric và kiểm tra sức khỏe thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn:

• Xét nghiệm nồng độ axit uric định kỳ để điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống phù hợp.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường, huyết áp cao để giảm nguy cơ biến chứng của gút.
• Nếu có tiền sử bệnh gút, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng thuốc dự phòng phù hợp.

Bằng cách thực hiện các biện pháp trên, người bệnh có thể kiểm soát bệnh gút hiệu quả, hạn chế tái phát, và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Xem thêm: Cách phòng bệnh gút

Lời kết

Bệnh gút cấp là gì? Đây là một dạng viêm khớp cấp tính do sự lắng đọng tinh thể urat tại khớp, gây ra triệu chứng sưng, cơn đau dữ dội, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, hạn chế thực phẩm giàu purin, uống đủ nước, và tập luyện thường xuyên là những yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, theo dõi sức khỏe định kỳ, chẩn đoán sớm, và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ sẽ giúp người bệnh hạn chế các biến chứng nguy hiểm.