Vô sinh thứ phát là như thế nào? Dấu hiệu vô sinh thứ phát

Bạn đã từng mang thai hoặc sinh con, nhưng sau đó lại không thể thụ thai dù không sử dụng biện pháp tránh thai nào trong thời gian dài? Đây có thể là dấu hiệu của vô sinh thứ phát – một vấn đề ngày càng phổ biến và gây lo lắng cho nhiều cặp vợ chồng. Vậy vô sinh thứ phát là gì? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Vô sinh thứ phát là như thế nào?

Vô sinh thứ phát xảy ra khi một cặp vợ chồng đã từng có thai ít nhất một lần – dù là sinh con, sảy thai hay từng nạo hút thai – nhưng hiện tại không thể mang thai lại sau một thời gian dài quan hệ tình dục đều đặn, không áp dụng biện pháp tránh thai. Tình trạng này khác với vô sinh nguyên phát, vốn xảy ra ở những người chưa từng mang thai lần nào.

Tỷ lệ vô sinh thứ phát hiện nay có xu hướng gia tăng đáng kể. Tại nhiều cơ sở y tế chuyên khoa, các ca vô sinh thuộc dạng này chiếm đến hơn một nửa tổng số trường hợp được chẩn đoán. Điều này phản ánh thực trạng đáng lo ngại về sức khỏe sinh sản, nhất là trong bối cảnh áp lực công việc, môi trường sống và thói quen sinh hoạt đang ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh con tự nhiên của nhiều cặp đôi.

Xem thêm: Tình trạng vô sinh hiện nay

Biểu hiện vô sinh thứ phát là gì?

Nhận biết biểu hiện của vô sinh thứ phát giúp các cặp vợ chồng chủ động trong việc khám sức khỏe sinh sản và can thiệp sớm. Không giống như vô sinh nguyên phát, những người bị vô sinh thứ phát thường chủ quan vì đã từng có thai.

Dấu hiệu vô sinh thứ phát ở nam giới

Vô sinh thể thứ phát ở nam giới thường không biểu hiện rõ rệt, tuy nhiên có thể xuất hiện một số dấu hiệu như:

• Tinh trùng yếu, số lượng ít, di chuyển chậm hoặc dị dạng – có thể được phát hiện qua xét nghiệm tinh dịch đồ.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh – đây là một trong những nguyên nhân phổ biến, làm tăng nhiệt độ vùng bìu, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Đau tức hoặc sưng vùng tinh hoàn.
• Rối loạn cương dương hoặc giảm ham muốn tình dục – ảnh hưởng trực tiếp đến tình dục và khả năng thụ thai.

Ngoài ra, các vấn đề như tắc ống dẫn tinh, nhiễm trùng đường sinh dục hoặc tiền sử phẫu thuật vùng bìu cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến vô sinh thể thứ phát ở nam.

Dấu hiệu của vô sinh thứ phát ở phụ nữ

Vô sinh thứ phát ở nữ có thể được nhận biết qua một số triệu chứng vô sinh phổ biến như:

• Rối loạn kinh nguyệt, chu kỳ thất thường hoặc mất kinh.
• Tiền sử viêm nhiễm vùng chậu, tử cung hoặc mắc lạc nội mạc tử cung – những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng làm tổ của phôi thai.
• Đau bụng dữ dội khi đến kỳ kinh nguyệt.
• Không có dấu hiệu mang thai dù không sử dụng biện pháp tránh thai trong thời gian dài.
• Dự trữ buồng trứng suy giảm – thường xảy ra ở phụ nữ trên 35 tuổi hoặc có tiền sử nạo phá thai nhiều lần.

Nguyên nhân hiếm muộn thứ phát

Hiếm muộn hay vô sinh thứ phát – là vấn đề phức tạp do nhiều yếu tố sinh lý, bệnh lý và môi trường tác động. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến tình trạng này ở cả nam và nữ:

Nguyên nhân vô sinh thứ phát ở nữ

• Tuổi tác: Khả năng sinh sản của phụ nữ bắt đầu suy giảm sau tuổi 30 và giảm nhanh hơn sau tuổi 35.
• Lạc nội mạc tử cung: Tình trạng này xảy ra khi mô tương tự niêm mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, gây đau đớn và ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng cũng như làm tổ của trứng đã thụ tinh.
• Tắc vòi trứng: Vòi trứng bị tắc là hậu quả của các viêm vùng chậu như chlamydia hoặc lậu, làm cản trở quá trình trứng di chuyển đến tử cung.
• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Đây là một rối loạn nội tiết phổ biến gây cản trở rụng trứng đều đặn. Phụ nữ mắc PCOS thường có chu kỳ kinh nguyệt không đều, nang noãn kém phát triển và khó thụ thai.
• Tăng cân quá mức hoặc béo phì: Cân nặng bất thường có thể dẫn đến rối loạn rụng trứng, gây ra sự mất cân bằng hormone sinh sản, đặc biệt là insulin và estrogen, làm giảm khả năng thụ thai tự nhiên.
• Biến chứng từ phẫu thuật hoặc nạo phá thai: Phẫu thuật tử cung, nạo phá thai không an toàn hoặc sảy thai có thể để lại sẹo, gây viêm tử cung, dính buồng tử cung, ảnh hưởng đến khả năng làm tổ của phôi.

Nguyên nhân vô sinh thứ phát ở nam giới

• Tuổi tác: Chất lượng tinh trùng có xu hướng suy giảm sau tuổi 40.
• Suy giảm testosterone: Testosterone thấp là nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh tinh. Tình trạng này có thể xảy ra do lão hóa, tổn thương tinh hoàn hoặc rối loạn nội tiết.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Tình trạng này làm tăng nhiệt độ tại tinh hoàn, từ đó ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Phì đại hoặc cắt bỏ tuyến tiền liệt: Nam giới bị tuyến tiền liệt phì đại có thể gặp khó khăn trong việc xuất tinh hoặc giảm số lượng tinh trùng. Trong một số trường hợp ung thư, việc cắt bỏ tuyến tiền liệt có thể gây hiện tượng tinh trùng đi ngược dòng, làm mất khả năng sinh sản.
• Hội chứng suy tuyến sinh dục muộn (Late-onset hypogonadism): Tình trạng này khiến cơ thể giảm sản xuất hormone sinh dục nam, gây ảnh hưởng tiêu cực đến số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Tăng cân quá mức: Giống như nữ giới, béo phì ở nam giới cũng làm giảm lượng testosterone, rối loạn chuyển hóa và tăng nguy cơ rối loạn chức năng tinh trùng.

Trong một số trường hợp, vô sinh thứ phát có thể bắt nguồn từ sự kết hợp của nhiều yếu tố từ cả hai phía. Khi cặp vợ chồng cùng gặp vấn đề sinh sản, dù mỗi người chỉ mắc rối loạn nhẹ, nhưng tổng hợp lại có thể khiến khả năng thụ thai tự nhiên gần như bằng không. Đáng chú ý, có khoảng 20 – 30% trường hợp vô sinh thứ phát không rõ nguyên nhân, tức là dù đã trải qua đầy đủ các xét nghiệm và thăm khám, bác sĩ vẫn không thể xác định chính xác nguyên nhân gây ra tình trạng hiếm muộn.

Xem thêm: Vô sinh có di truyền không?

Cách chẩn đoán vô sinh thứ phát là gì?

Để đưa ra kết luận chính xác, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một loạt các bước thăm khám, xét nghiệm và theo dõi nhằm kiểm tra cả hai vợ chồng. Dưới đây là các phương pháp phổ biến trong chẩn đoán bị vô sinh thứ phát:

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát và lịch sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin về tiền sử sức khỏe của cả hai vợ chồng, bao gồm các vấn đề liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, tiền sử nạo hút thai, các bệnh lý trước đó, tình trạng sinh sản của hai vợ chồng, và thói quen sinh hoạt.
• Kiểm tra và xét nghiệm cho nữ giới:
  • Siêu âm buồng trứng và tử cung: Siêu âm là một công cụ quan trọng giúp bác sĩ kiểm tra tình trạng của buồng trứng và tử cung, xác định các bất thường như u nang, lạc nội mạc ở tử cung, tắc ống dẫn trứng, hoặc các vấn đề cấu trúc khác.
  • Xét nghiệm nội tiết tố: Xét nghiệm máu giúp xác định mức độ của các hormone sinh sản quan trọng như FSH (follicle-stimulating hormone), LH (luteinizing hormone), estrogen và progesterone, từ đó đánh giá khả năng rụng trứng và chức năng buồng trứng.
  • Chụp HSG (hysterosalpingogram): Đây là một phương pháp chẩn đoán để kiểm tra sự thông thoáng của ống dẫn trứng và tử cung. Bác sĩ sẽ tiêm một chất cản quang vào tử cung và tiến hành chụp X-quang để xem xét sự thông suốt của ống dẫn trứng, phát hiện tắc nghẽn hoặc bất thường.
  • Kiểm tra dự trữ buồng trứng: Xét nghiệm này đo lường khả năng sinh sản của buồng trứng, giúp đánh giá số lượng và chất lượng trứng còn lại.
• Kiểm tra và xét nghiệm cho nam giới:
  • Xét nghiệm tinh dịch đồ (sperm analysis): Đây là một xét nghiệm quan trọng để đánh giá chất lượng tinh trùng của nam giới, bao gồm số lượng, hình dạng, và khả năng di chuyển của tinh trùng. Tinh dịch đồ có thể giúp phát hiện các vấn đề như tinh trùng ít, yếu hoặc không di chuyển tốt.
  • Xét nghiệm hormone nam: Đo mức độ của các hormone như testosterone, FSH, và LH để đánh giá khả năng sản xuất tinh trùng và sinh sản của nam giới.
  • Siêu âm tinh hoàn: Siêu âm có thể phát hiện các vấn đề liên quan đến tinh hoàn, như giãn tĩnh mạch thừng tinh, có thể làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng.
  • Kiểm tra tắc nghẽn đường dẫn tinh: Nếu có nghi ngờ về tắc ống dẫn tinh hoặc các vấn đề về xuất tinh, bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm thêm để xác định nguyên nhân.
• Xét nghiệm cho cả hai vợ chồng:
  • Kiểm tra gen và di truyền: Một số vấn đề vô sinh có thể do yếu tố di truyền. Do đó, cả hai vợ chồng có thể được xét nghiệm gen để tìm hiểu xem có bất kỳ bệnh lý di truyền nào có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
  • Chẩn đoán tinh thần và tâm lý: Stress và các vấn đề tâm lý có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh sản. Bác sĩ có thể yêu cầu thăm khám tâm lý để đánh giá yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến việc thụ thai.

Xem thêm: Khám vô sinh hết bao nhiêu tiền?

Các phương pháp điều trị vô sinh thứ phát là gì?

Sau khi chẩn đoán xác định nguyên nhân vô sinh, bác sĩ sẽ tư vấn và đề xuất các phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

• Điều trị nội khoa:
  • Thuốc kích thích rụng trứng: Sử dụng cho phụ nữ gặp vấn đề về rối loạn rụng trứng, giúp tăng khả năng thụ thai tự nhiên.
  • Thuốc điều trị nội tiết tố: Bổ sung hormone nếu có sự mất cân bằng nội tiết, tạo điều kiện thuận lợi cho việc mang thai.
  • Thuốc điều trị viêm nhiễm: Được kê đơn nếu vô sinh do nhiễm trùng, giúp làm sạch ống dẫn trứng hoặc tử cung.
• Điều trị ngoại khoa:
  • Phẫu thuật loại bỏ u nang, u xơ: Áp dụng khi có các khối u trong buồng trứng hoặc tử cung gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
  • Phẫu thuật thông tắc ống dẫn trứng: Dùng khi ống dẫn trứng bị tắc nghẽn do viêm hoặc các vấn đề khác.
  • Phẫu thuật điều trị lạc nội mạc ở tử cung: Phẫu thuật này giúp loại bỏ các mô lạc nội mạc ngoài tử cung.
• Phương pháp hỗ trợ sinh sản:
  • IUI (Tiêm tinh trùng vào tử cung): Dành cho các trường hợp tinh trùng yếu hoặc chất lượng tinh trùng kém, giúp tinh trùng tiếp cận trứng dễ dàng hơn.
  • IVF (Thụ tinh trong ống nghiệm): Phương pháp này được sử dụng khi có vấn đề nghiêm trọng với trứng, tinh trùng, hoặc ống dẫn trứng.
  • ICSI (Tiêm tinh trùng vào trứng): Áp dụng khi có vấn đề với chất lượng tinh trùng và cần tiêm trực tiếp tinh trùng vào trứng.
• Thay đổi lối sống và hỗ trợ tâm lý:
  • Lối sống lành mạnh: Duy trì cân nặng khỏe mạnh, chế độ ăn uống hợp lý và tập thể dục để cải thiện khả năng sinh sản.
  • Giảm căng thẳng: Thực hiện các biện pháp thư giãn như yoga, thiền để giảm lo âu và hỗ trợ trong quá trình điều trị vô sinh.

Biện pháp phòng ngừa vô sinh thứ phát

Để phòng tránh vô sinh thứ phát, các cặp vợ chồng cần:

• Quan hệ tình dục đúng thời điểm: Duy trì tần suất đều đặn (2–3 lần/tuần), đặc biệt vào thời kỳ rụng trứng.
• Không lạm dụng biện pháp tránh thai: Hạn chế dùng thuốc ngừa thai lâu dài hoặc nạo phá thai nhiều lần để tránh tổn thương cơ quan sinh sản.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh béo phì vì có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến trứng và tinh trùng.
• Thăm khám định kỳ: Kiểm tra khả năng sinh sản sau khi có con đầu tiên để phát hiện và xử lý sớm các vấn đề tiềm ẩn.
• Phòng tránh viêm nhiễm: Điều trị kịp thời các bệnh viêm sinh dục như viêm ở tử cung, viêm tinh hoàn… để ngăn biến chứng.
• Giữ tâm lý tích cực: Tránh căng thẳng kéo dài vì có thể làm rối loạn nội tiết, giảm khả năng thụ thai.
• Sống lành mạnh: Tránh rượu bia, thuốc lá, hóa chất độc hại; ngủ đủ giấc và tập luyện thể thao thường xuyên.

Lời kết

Hiểu rõ vô sinh thứ phát là gì chính là bước đầu tiên giúp các cặp vợ chồng đối diện với tình trạng này một cách chủ động và tích cực hơn. Dù đã từng mang thai trước đó, nhưng việc khó thụ thai trở lại vẫn có thể xảy ra và gây ảnh hưởng không nhỏ đến hành trình xây dựng gia đình.