Vô sinh ở nam là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Vô sinh ở nam là gì?

Vô sinh nam là tình trạng nam giới không thể có con sau ít nhất 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai. Theo WHO (2024), vô sinh ảnh hưởng tới khoảng 1/6 các cặp đôi trên toàn cầu, trong đó yếu tố nam giới chiếm 30%-50% các trường hợp.

Các dạng vô sinh nam phổ biến gồm:

• Vô sinh nam nguyên phát: Nam giới chưa từng có con dù đã quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai trong ít nhất 1 năm. Nguyên nhân thường liên quan đến bất thường bẩm sinh ở cơ quan sinh sản, rối loạn sản xuất tinh trùng hoặc bệnh lý từ nhỏ như tinh hoàn ẩn, quai bị biến chứng.
• Vô sinh nam thứ phát: Nam giới đã từng có con (tự nhiên hoặc nhờ hỗ trợ sinh sản) nhưng hiện không thể có con dù vẫn mong muốn. Nguyên nhân có thể do tổn thương tinh hoàn, bệnh lý toàn thân, tác dụng phụ thuốc, hoặc các yếu tố lối sống và môi trường tích lũy theo thời gian.

Dấu hiệu vô sinh ở nam cần lưu ý

Trong nhiều trường hợp, vô sinh nam không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi các cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc có con. Tuy nhiên, một số dấu hiệu vô sinh ở nam được gợi ý như sau:

• Không có con sau 12 tháng quan hệ đều đặn không dùng biện pháp tránh thai. Đây là dấu hiệu chính để nghi ngờ vô sinh.
• Rối loạn chức năng tình dục: Gồm giảm ham muốn, rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm, không xuất tinh.
• Tinh hoàn bất thường: Cảm giác đau tức, nặng bìu hoặc phát hiện tinh hoàn nhỏ, mềm, không đều khi sờ nắn.
• Rụng lông/tóc bất thường: Triệu chứng này có thể liên quan đến rối loạn nội tiết tố nam (testosterone thấp).
• Dịch tiết bất thường ở dương vật: Đây có thể là triệu chứng của nhiễm trùng đường sinh dục.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Có thể sờ thấy búi tĩnh mạch nổi rõ ở bìu, đặc biệt khi đứng lâu hoặc vận động.

Đặc biệt, cần lưu ý vô sinh nam có thể không có bất kỳ triệu chứng nào ngoài việc không thể thụ thai tự nhiên. Do đó, nếu nghi ngờ, cần chủ động đi kiểm tra sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nếu nghi ngờ vô sinh, liên hệ Diag để được bác sĩ tư vấn miễn phí. Diag có dịch vụ khám và xét nghiệm sức khỏe sinh sản với đội ngũ chuyên môn cao, hệ thống hiện đại và theo dõi kết quả nhanh chóng qua Zalo hoặc cổng thông tin trực tuyến.

Xét nghiệm đánh giá sức khỏe sinh sản nam, nữ giới

• Đánh giá chức năng hoạt động của hormone sinh dục
• Phát hiện các vấn đề bất thường về sinh sản, vô sinh, hiếm muộn
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới

Tại sao bị vô sinh nam? Nguyên nhân gây vô sinh ở nam rất đa dạng và có thể được phân loại thành ba nhóm chính dựa trên vị trí và cơ chế ảnh hưởng đến quá trình sinh sản:

1. Nguyên nhân liên quan đến hormone và điều hòa nội tiết

Nam giới bị vô sinh có thể liên quan đến các rối loạn nội tiết và chức năng điều hòa từ vùng dưới đồi hoặc tuyến yên – những cơ quan chỉ huy sản xuất hormone sinh dục nam:

• Rối loạn nội tiết tố: Tình trạng suy tuyến yên, tăng prolactin máu hoặc bất thường hormone sinh dục làm gián đoạn quá trình kích thích sản xuất testosterone và tinh trùng.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như steroid đồng hóa, thuốc điều trị ung thư, kháng sinh mạnh có thể làm rối loạn trục dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn.
• Yếu tố toàn thân hoặc lối sống: Căng thẳng, stress kéo dài, béo phì, uống rượu bia, thuốc lá hoặc chất kích thích như ma túy có thể ảnh hưởng đến hoạt động nội tiết và sinh tinh.

2. Nguyên nhân do tinh hoàn

Đây là các vấn đề xảy ra trực tiếp ở tinh hoàn, làm suy giảm số lượng hoặc chất lượng tinh trùng, dẫn đến vô sinh nam:

• Rối loạn sản xuất tinh trùng: Bao gồm không có tinh trùng, tinh trùng ít, yếu hoặc dị dạng – nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh nam.
• Bất thường di truyền: Các hội chứng như Klinefelter, đột biến gen AZF ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh.
• Nhiễm trùng tinh hoàn: Viêm tinh hoàn do quai bị hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục như Chlamydia, lậu… là các bệnh gây vô sinh ở nam giới có thể làm tổn thương mô tinh hoàn.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Làm tăng nhiệt độ bìu, ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.
• Tinh hoàn ẩn hoặc teo tinh hoàn: Làm giảm đáng kể khả năng sinh tinh.
• Tác động từ điều trị ung thư: Hóa trị, xạ trị vùng chậu có thể gây tổn thương tế bào sinh tinh.

3. Nguyên nhân do đường dẫn tinh và chức năng tình dục

Có số tình trạng ảnh hưởng đến sự dẫn truyền tinh trùng hoặc chức năng tình dục – xuất tinh, dẫn đến vô sinh ở nam giới như:

• Tắc ống dẫn tinh: Có thể do dị tật bẩm sinh, viêm nhiễm hoặc chấn thương gây cản trở đường đi của tinh trùng.
• Xuất tinh ngược dòng: Tinh dịch đi ngược vào bàng quang thay vì xuất ra ngoài gọi là xuất tinh ngược dòng.
• Rối loạn cương dương hoặc rối loạn xuất tinh: Làm cản trở việc đưa tinh trùng vào âm đạo đúng thời điểm thụ thai.
• Tổn thương sau phẫu thuật: Một số can thiệp ngoại khoa vùng bìu, tầng sinh môn hoặc tiểu khung có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh hoặc ống dẫn tinh.

Đối tượng nguy cơ bị vô sinh nam

Dưới đây là nhóm nam giới có nguy cơ cao gặp vô sinh. Nhóm đối tượng này nên được kiểm tra sức khỏe sinh sản sớm để phát hiện và can thiệp kịp thời.

• Tiền sử bệnh lý sinh sản: Tinh hoàn ẩn, giãn tĩnh mạch thừng tinh, viêm tinh hoàn hoặc viêm mào tinh.
• Rối loạn nội tiết hoặc di truyền: Suy tuyến yên, tăng prolactin, hội chứng Klinefelter, đột biến gen AZF.
• Lối sống và thói quen xấu:
  • Hút thuốc lá thường xuyên.
  • Lạm dụng rượu bia.
  • Sử dụng chất kích thích.
  • Căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ.
  • Béo phì hoặc dinh dưỡng kém.
• Tiếp xúc môi trường có hại: Hóa chất độc hại, nhiệt độ cao thường xuyên, bức xạ.
• Tác động từ điều trị hoặc phẫu thuật: Hóa trị, xạ trị vùng chậu, phẫu thuật liên quan tinh hoàn, bìu hoặc ống dẫn tinh.

Cách chẩn đoán vô sinh ở nam

Chẩn đoán vô sinh ở nam giới dựa trên đánh giá lâm sàng, xét nghiệm và hình ảnh học để xác định nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Quá trình chẩn đoán thường bắt đầu từ tiền sử bệnh lý, thói quen lối sống và kiểm tra cơ quan sinh dục, sau đó mới tiến hành các xét nghiệm chuyên sâu.

1. Khám lâm sàng và tiền sử

Khi khám vô sinh nam, bác sĩ sẽ hỏi về:

• Tiền sử sinh sản và các vấn đề sức khỏe nam giới.
• Thói quen lối sống, thuốc đang sử dụng, chất kích thích.
• Các triệu chứng liên quan đến hormone hoặc rối loạn chức năng tình dục.

Khám thực thể bao gồm kiểm tra tinh hoàn, mào tinh, dương vật, tuyến tiền liệt và đánh giá dấu hiệu bất thường như giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tinh hoàn ẩn.

2. Xét nghiệm tinh dịch đồ

Tinh dịch đồ là xét nghiệm cơ bản nhất để đánh giá số lượng, chất lượng tinh trùng và khả năng di động của tinh trùng. Kết quả được đánh giá theo tiêu chuẩn WHO, giúp xác định các bất thường như tinh trùng ít, yếu, dị dạng hoặc không có tinh trùng. Xét nghiệm có thể lặp lại nhiều lần nếu cần để đảm bảo độ chính xác theo chỉ định của bác sĩ.

3. Xét nghiệm nội tiết và di truyền

• Xét nghiệm hormone: Testosterone, FSH, LH, prolactin và hormone tuyến giáp để phát hiện rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
• Xét nghiệm di truyền: Phát hiện các bất thường nhiễm sắc thể, đột biến gen AZF, hội chứng Klinefelter… Đây là bước quan trọng khi tinh dịch đồ bất thường nặng hoặc vô tinh.

4. Hình ảnh học và các xét nghiệm bổ sung

• Siêu âm tinh hoàn và mào tinh: Phát hiện giãn tĩnh mạch thừng tinh, tinh hoàn ẩn hoặc tổn thương mô.
• Chụp đường dẫn tinh: Xác định tắc nghẽn ống dẫn tinh hoặc dị tật ống dẫn tinh.
• Các xét nghiệm khác: Xét nghiệm viêm nhiễm, tinh dịch đồ sau rửa tinh trùng, hoặc xét nghiệm miễn dịch tinh dịch.

Xem thêm: Khám vô sinh nam gồm những gì?

Các phương pháp điều trị vô sinh nam

Việc điều trị vô sinh nam phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, tình trạng sức khỏe tổng thể và mong muốn sinh con tự nhiên hay hỗ trợ sinh sản. Dưới đây là các phương pháp phổ biến hiện nay:

1. Điều trị vô sinh nam nội khoa (bằng thuốc)

• Liệu pháp hormone thay thế: Dùng trong các trường hợp thiếu hụt testosterone, FSH hoặc LH nhằm kích thích quá trình sinh tinh.
• Thuốc kháng sinh: Dùng trong điều trị viêm nhiễm đường sinh dục, viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt – một trong những nguyên nhân gây giảm chất lượng của tinh trùng.
• Thuốc hỗ trợ sinh tinh: Bao gồm các thuốc chống oxy hóa, bổ sung vitamin C, E, kẽm, selenium, Coenzyme Q10 nhằm cải thiện chất lượng của tinh trùng.

Một số trường hợp nam giới vô sinh không rõ nguyên nhân vẫn có thể cải thiện tinh dịch đồ sau khi dùng thuốc hỗ trợ sinh sản và thay đổi cách sinh hoạt.

2. Điều trị vô sinh nam ngoại khoa (phẫu thuật)

Áp dụng khi có bất thường về cấu trúc hoặc tắc nghẽn:

• Phẫu thuật giãn tĩnh mạch tinh hoàn: Giúp cải thiện chất lượng của tinh trùng ở nhiều bệnh nhân, nhất là những người có varicocele độ 2 trở lên.
• Tái tạo ống dẫn tinh hoặc dẫn tinh mới: Trong trường hợp tắc nghẽn do viêm, chấn thương hoặc bẩm sinh.
• Lấy tinh trùng trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh (PESA, MESA, TESE, micro-TESE): Áp dụng cho những trường hợp không có tinh trùng trong tinh dịch do tắc nghẽn hoặc không do tắc nghẽn. Tinh trùng thu được sẽ được sử dụng trong kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng).

3. Hỗ trợ sinh sản

Dành cho những trường hợp vô sinh nam đã điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật không mang lại kết quả, hoặc khi số lượng và chất lượng của tinh trùng quá thấp:

• IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung): Áp dụng khi tinh trùng có chất lượng trung bình đến tốt. Tinh trùng được lọc rửa và chọn lọc, sau đó bơm vào tử cung của người vợ trong thời điểm rụng trứng.
• IVF (thụ tinh trong ống nghiệm): Kết hợp trứng và tinh trùng trong môi trường phòng thí nghiệm. Phôi sau đó được chuyển lại vào tử cung.
• ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng): Kỹ thuật hiện đại nhất, đặc biệt hiệu quả với tinh trùng yếu hoặc rất ít. Chỉ cần 1 tinh trùng cho mỗi trứng.

Cách phòng tránh vô sinh ở nam

Vô sinh ở nam giới hoàn toàn có thể được phòng ngừa hoặc giảm thiểu nguy cơ bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế các yếu tố nguy cơ và chủ động theo dõi sức khỏe sinh sản. Dưới đây là một số biện pháp phòng tránh hiệu quả:

• Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và chất kích thích: Các chất này gây tổn thương ADN tinh trùng, giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng.
• Giữ cân nặng hợp lý: Béo phì có thể làm giảm nồng độ testosterone và ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, duy trì cân nặng phù hợp, bổ sung thực phẩm tốt cho gan và tim mạch.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất: Hạn chế tiếp xúc thuốc trừ sâu, kim loại nặng, chất dẻo công nghiệp… trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt.
• Không mặc đồ lót quá chật, tránh nhiệt độ cao: Nhiệt độ vùng bìu tăng (do tắm nước nóng, xông hơi thường xuyên, ngồi lâu…) ảnh hưởng tiêu cực đến sinh tinh.
• Tập thể dục điều độ, tránh stress: Vận động nhẹ nhàng, nghỉ ngơi hợp lý giúp cân bằng nội tiết tố và tăng cường sức khỏe sinh sản. Đây là thói quen sinh hoạt tốt nam giới nên duy trì.
• Tiêm phòng quai bị và phòng ngừa lây nhiễm qua đường tình dục: Quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, dẫn đến vô sinh; các bệnh lây qua đường tình dục cũng gây biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị sớm.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe sinh sản giúp phát hiện sớm các bất thường, đặc biệt là những người đang có kế hoạch sinh con hoặc có yếu tố nguy cơ cao.

Khi nào cần gặp bác sĩ? Lời khuyên từ chuyên gia

Nam giới nên chủ động đến gặp bác sĩ chuyên khoa nam học hoặc hiếm muộn trong các trường hợp dưới đây. Việc điều trị sớm là yếu tố quan trọng giúp cải thiện khả năng sinh sản.:

• Đã cố gắng có con trong trên 12 tháng nhưng không thành công (hoặc sau 6 tháng nếu nữ giới trên 35 tuổi).
• Có tiền sử quai bị, chấn thương tinh hoàn, phẫu thuật vùng chậu hoặc điều trị ung thư.
• Xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau bìu, tinh hoàn nhỏ, rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục.
• Không có tinh trùng trong xét nghiệm tinh dịch đồ hoặc tinh trùng yếu, dị dạng nhiều.
• Có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến sinh sản.

Vô sinh là vấn đề của cả hai vợ chồng, vì vậy cả nam và nữ đều cần được thăm khám toàn diện để xác định nguyên nhân và phối hợp điều trị hiệu quả. Ngoài ra, chẩn đoán vô sinh có thể gây áp lực tâm lý lớn cho nam giới, từ lo âu, tự ti đến trầm cảm. Việc chia sẻ cảm xúc và tìm kiếm hỗ trợ từ người thân hoặc chuyên gia tâm lý là rất cần thiết.

Lời kết

Hy vọng bài viết đã giải đáp cho bạn vô sinh ở nam là gì. Đây là một vấn đề ngày càng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả nếu được thăm khám kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây vô sinh ở nam, các dấu hiệu vô sinh ở nam và các phương pháp điều trị vô sinh nam không chỉ giúp nam giới chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản mà còn mở ra cơ hội làm cha trong tương lai.

Xem thêm: Xét nghiệm vô sinh nam hết bao nhiêu tiền?