Vô sinh ở nam là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Vô sinh ở nam giới là một tình trạng ngày càng phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng làm cha và đời sống tinh thần của người bệnh. Vậy vô sinh ở nam là gì, nguyên nhân, dấu hiệu, cảnh báo và các phương pháp điều trị như thế nào? Cùng Diag tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề này nhé!

Vô sinh ở nam là gì?

Vô sinh ở nam được định nghĩa là tình trạng không thể có con sau ít nhất 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn và không sử dụng biện pháp tránh thai. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đây là một rối loạn của hệ sinh sản nam giới có thể liên quan đến quá trình sản xuất tinh trùng, chất lượng tinh trùng hoặc vấn đề trong việc xuất tinh.

Vô sinh nam chiếm khoảng 40–50% các trường hợp vô sinh ở các cặp vợ chồng, theo thống kê của Mayo Clinic. Trong nhiều trường hợp, người bệnh không có biểu hiện rõ ràng cho đến khi thực hiện xét nghiệm tinh dịch đồ hoặc đánh giá khả năng sinh sản.

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới

Nguyên nhân nguyên phát

Đây là các nguyên nhân xuất phát từ chính cơ quan sinh sản nam giới, ảnh hưởng trực tiếp đến việc sản xuất, vận chuyển hoặc chức năng tinh trùng gây vô sinh nam:

• Rối loạn sản xuất tinh trùng: Bao gồm các tình trạng như không có tinh trùng, tinh trùng ít, tinh trùng yếu, tinh trùng dị dạng. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến vô sinh ở nam giới.
• Rối loạn nội tiết: Suy tuyến yên hoặc bất thường hormone sinh dục có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.
• Bất thường di truyền: Một số hội chứng như Klinefelter hoặc đột biến gen AZF làm giảm hoặc ngừng hoàn toàn quá trình sinh tinh.
• Bất thường ống dẫn tinh: Tắc nghẽn hoặc không có ống dẫn tinh khiến tinh trùng không thể ra ngoài khi xuất tinh.

Nguyên nhân thứ phát

Các yếu tố tác động gián tiếp đến nguy cơ vô sinh ở nam giới là:

• Nhiễm trùng: Các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục như Chlamydia, lậu hoặc viêm tinh hoàn do quai bị có thể gây tổn thương tinh hoàn.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Đây là một trong những lý do gây vô sinh nam phổ biến, làm tăng nhiệt độ bìu và giảm chất lượng của tinh trùng.
• Lối sống và môi trường: Thói quen sinh hoạt kém lành mạnh, hút thuốc, uống rượu bia, béo phì, căng thẳng kéo dài, tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc nhiệt độ ảnh hưởng đến chất lượng của tinh trùng.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị ung thư, steroid đồng hóa hoặc kháng sinh có thể làm giảm khả năng sinh tinh.
• Tổn thương do phẫu thuật hoặc chấn thương: Ảnh hưởng đến tinh hoàn, ống dẫn tinh hoặc thần kinh kiểm soát xuất tinh.

Dấu hiệu nhận biết vô sinh ở nam

Trong nhiều trường hợp, vô sinh nam không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi các cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc có con. Tuy nhiên, một số dấu hiệu lâm sàng có thể gợi ý vô sinh nam:

• Không có con sau 12 tháng quan hệ đều đặn không dùng biện pháp tránh thai. Đây là dấu hiệu chính để nghi ngờ vô sinh.
• Rối loạn chức năng tình dục: Gồm giảm ham muốn, rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm, không xuất tinh.
• Tinh hoàn bất thường: Cảm giác đau tức, nặng bìu hoặc phát hiện tinh hoàn nhỏ, mềm, không đều khi sờ nắn.
• Rụng lông/tóc bất thường: Triệu chứng này có thể liên quan đến rối loạn nội tiết tố nam (testosterone thấp).
• Dịch tiết bất thường ở dương vật: Đây có thể là triệu chứng của nhiễm trùng đường sinh dục.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Có thể sờ thấy búi tĩnh mạch nổi rõ ở bìu, đặc biệt khi đứng lâu hoặc vận động.

Đặc biệt, cần lưu ý vô sinh nam không có bất kỳ triệu chứng nào ngoài việc không thể thụ thai tự nhiên. Do đó, nếu nghi ngờ, cần chủ động đi kiểm tra sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nếu bạn đang có dấu liệu nghi ngờ vô sinh, liên hệ ngay với Diag để được các bác sĩ tư vấn hỗ trợ hoàn toàn miễn phí. Diag là phòng khám đa khoa và trung tâm xét nghiệm y khoa uy tín với 25 kinh nghiệm chuyên môn. Tại đây cung cấp nhiều loại xét nghiệm, trong đó có gói xét nghiệm sức khỏe sinh sản, phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến vô sinh, sinh sản, hiếm muộn. Khách hàng có thể yên tâm vì:

• 3.500.000+ Lượt xét nghiệm, 6.500+ Bác sĩ đối tác, 40+ Điểm lấy mẫu, 1400+ Xét nghiệm.
• Đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, hệ thống xét nghiệm hiện đại.
• Theo dõi kết quả nhanh chóng qua Zalo & Cổng thông tin bệnh nhân trực tuyến.
• Chứng chỉ ISO 15189:2022, khẳng định tiêu chuẩn chất lượng quốc tế.

Liên hệ đội ngũ Diag qua:

• Trang chủ Diag: https://diag.vn/
• Hotline: 1900 1717
• Chi nhánh Diag trên toàn quốc: https://diag.vn/location/

Quy trình chẩn đoán vô sinh ở nam

Việc chẩn đoán vô sinh nam đòi hỏi sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu. Dưới đây là các bước chẩn đoán phổ biến theo khuyến nghị của CDC:

1. Khai thác tiền sử y khoa và tình dục:
   • Hỏi về thời gian cố gắng có con, tần suất quan hệ, tiền sử bệnh lý (quai bị, chấn thương tinh hoàn, nhiễm trùng sinh dục…).
   • Đánh giá thói quen sinh hoạt (thuốc lá, rượu, căng thẳng, nghề nghiệp tiếp xúc hóa chất…).
2. Khám lâm sàng:
   • Kiểm tra tinh hoàn, ống dẫn tinh, bìu, dấu hiệu của giãn tĩnh mạch tinh hoàn hoặc dị dạng sinh dục.
   • Đánh giá các đặc điểm nam tính như lông, cơ bắp, giọng nói – phản ánh mức độ mất cân bằng hormone giới tính.
3. Xét nghiệm tinh dịch đồ:
   • Phân tích tinh dịch là xét nghiệm quan trọng nhất. Nó đánh giá số lượng tinh trùng, mật độ, khả năng di động, hình dạng tinh trùng.
   • Có thể cần làm 2–3 lần để có kết quả chính xác.
4. Xét nghiệm nội tiết tố:
   • Đo nồng độ testosterone, LH, FSH và prolactin – giúp đánh giá chức năng tuyến yên và tinh hoàn.
5. Siêu âm tinh hoàn và bìu:
   • Phát hiện giãn tĩnh mạch tinh hoàn, u tinh hoàn, nang mào tinh hoặc các bất thường cấu trúc khác.
6. Xét nghiệm di truyền (nếu cần):
   • Dành cho những trường hợp không có tinh trùng hoặc tinh trùng rất ít. Kiểm tra đột biến gen, mất đoạn AZF, hội chứng Klinefelter…
7. Xét nghiệm bổ sung:
   • Sinh thiết tinh hoàn, phân tích di truyền tinh trùng, hoặc chụp X-quang ống dẫn tinh trong trường hợp nghi tắc nghẽn.

Các phương pháp điều trị vô sinh nam

Việc chữa trị vô sinh nam phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, tình trạng sức khỏe tổng thể và mong muốn sinh con tự nhiên hay hỗ trợ sinh sản. Dưới đây là các phương pháp phổ biến hiện nay:

1. Điều trị nội khoa (bằng thuốc)

• Liệu pháp hormone thay thế: Dùng trong các trường hợp thiếu hụt testosterone, FSH hoặc LH nhằm kích thích quá trình sinh tinh.
• Thuốc kháng sinh: Dùng trong điều trị viêm nhiễm đường sinh dục, viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt – một trong những nguyên nhân gây giảm chất lượng của tinh trùng.
• Thuốc hỗ trợ sinh tinh: Bao gồm các thuốc chống oxy hóa, bổ sung vitamin C, E, kẽm, selenium, Coenzyme Q10 nhằm cải thiện chất lượng của tinh trùng.

Một số trường hợp nam giới vô sinh không rõ nguyên nhân vẫn có thể cải thiện tinh dịch đồ sau khi dùng thuốc hỗ trợ sinh sản và thay đổi cách sinh hoạt.

2. Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật)

Áp dụng khi có bất thường về cấu trúc hoặc tắc nghẽn:

• Phẫu thuật giãn tĩnh mạch tinh hoàn: Giúp cải thiện chất lượng của tinh trùng ở nhiều bệnh nhân, nhất là những người có varicocele độ 2 trở lên.
• Tái tạo ống dẫn tinh hoặc dẫn tinh mới: Trong trường hợp tắc nghẽn do viêm, chấn thương hoặc bẩm sinh.
• Lấy tinh trùng trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh (PESA, MESA, TESE, micro-TESE): Áp dụng cho những trường hợp không có tinh trùng trong tinh dịch do tắc nghẽn hoặc không do tắc nghẽn. Tinh trùng thu được sẽ được sử dụng trong kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng).

3. Hỗ trợ sinh sản

Dành cho những trường hợp vô sinh nam đã điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật không mang lại kết quả, hoặc khi số lượng và chất lượng của tinh trùng quá thấp:

• IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung): Áp dụng khi tinh trùng có chất lượng trung bình đến tốt. Tinh trùng được lọc rửa và chọn lọc, sau đó bơm vào tử cung của người vợ trong thời điểm rụng trứng.
• IVF (thụ tinh trong ống nghiệm): Kết hợp trứng và tinh trùng trong môi trường phòng thí nghiệm. Phôi sau đó được chuyển lại vào tử cung.
• ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương trứng): Kỹ thuật hiện đại nhất, đặc biệt hiệu quả với tinh trùng yếu hoặc rất ít. Chỉ cần 1 tinh trùng cho mỗi trứng.

Cách phòng tránh vô sinh ở nam

Vô sinh ở nam giới hoàn toàn có thể được phòng ngừa hoặc giảm thiểu nguy cơ bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế các yếu tố nguy cơ và chủ động theo dõi sức khỏe sinh sản. Dưới đây là một số biện pháp phòng tránh hiệu quả:

• Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và chất kích thích: Các chất này gây tổn thương ADN tinh trùng, giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng.
• Giữ cân nặng hợp lý: Béo phì có thể làm giảm nồng độ testosterone và ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất: Hạn chế tiếp xúc thuốc trừ sâu, kim loại nặng, chất dẻo công nghiệp… trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt.
• Không mặc đồ lót quá chật, tránh nhiệt độ cao: Nhiệt độ vùng bìu tăng (do tắm nước nóng, xông hơi thường xuyên, ngồi lâu…) ảnh hưởng tiêu cực đến sinh tinh.
• Tập thể dục điều độ, tránh stress: Vận động nhẹ nhàng, nghỉ ngơi hợp lý giúp cân bằng nội tiết tố và tăng cường sức khỏe sinh sản.
• Tiêm phòng quai bị và phòng ngừa lây nhiễm qua đường tình dục: Quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, dẫn đến vô sinh; các bệnh lây qua đường tình dục cũng gây biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị sớm.
• Khám sức khỏe sinh sản định kỳ: Giúp phát hiện sớm các bất thường, đặc biệt là những người đang có kế hoạch sinh con hoặc có yếu tố nguy cơ cao.

Khi nào cần gặp bác sĩ? Lời khuyên từ chuyên gia

Nam giới nên chủ động đến gặp bác sĩ chuyên khoa nam học hoặc hiếm muộn trong các trường hợp dưới đây. Việc điều trị sớm là yếu tố quan trọng giúp cải thiện khả năng sinh sản.:

• Đã cố gắng có con trong trên 12 tháng nhưng không thành công (hoặc sau 6 tháng nếu nữ giới trên 35 tuổi).
• Có tiền sử quai bị, chấn thương tinh hoàn, phẫu thuật vùng chậu hoặc điều trị ung thư.
• Xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau bìu, tinh hoàn nhỏ, rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục.
• Không có tinh trùng trong xét nghiệm tinh dịch đồ hoặc tinh trùng yếu, dị dạng nhiều.
• Có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến sinh sản.

Lời kết

Vô sinh nam là một vấn đề ngày càng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả nếu được thăm khám kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và các phương pháp điều trị không chỉ giúp nam giới chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản mà còn mở ra cơ hội làm cha trong tương lai. Liên hệ Diag để đặt lịch xét nghiệm sớm nhất nếu có dấu hiệu nghi ngờ nhé!

Xem thêm: Xét nghiệm vô sinh nam hết bao nhiêu tiền?