7 hóa chất gây vô sinh trong sinh hoạt bạn không để ý

1. Bisphenol A (BPA)

BPA là một hóa chất công nghiệp sản xuất nhựa polycarbonate và nhựa epoxy. Chất này thông qua các vật dụng hàng ngày xâm nhập vào cơ thể, gây rối loạn và làm cản trở hoạt động của hormone trong cơ thể. Theo thời gian, BPA có thể gây tác động xấu đến sức khỏe, đặc biệt là khả năng sinh sản.

Ở nam giới, BPA làm giảm nồng độ testosterone, gây suy giảm số lượng, khả năng di chuyển và chất lượng tinh trùng, đồng thời tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng. Chất này còn gây stress oxy hóa trong tinh hoàn, từ đó gây tổn thương mô sinh sản và giảm hiệu quả sản xuất tinh trùng.

Ở nữ giới, BPA gây rối loạn nội tiết và chu kỳ kinh nguyệt, cản trở quá trình rụng trứng và giảm khả năng thụ thai. Ngoài ra, BPA còn làm thay đổi niêm mạc tử cung khiến phôi thai khó bám và phát triển, từ đó làm tăng nguy cơ sẩy thai hoặc giảm khả năng làm tổ sau thụ tinh.

Trên thực tế, BPA rất phổ biến trong sản phẩm nhựa và nhiều vật dụng hàng ngày:

• Chai nhựa tái sử dụng.
• Hộp đựng thức ăn bằng nhựa (loại nhựa cứng trong suốt).
• Lon thực phẩm, lon nước ngọt (lớp lót epoxy bên trong).
• Giấy in hóa đơn (như hóa đơn siêu thị, máy POS).
• Một số dụng cụ y tế, kính mắt, đĩa CD/DVD.

Để giảm thiểu tác động của BPA đến sức khỏe, bạn nên hạn chế sử dụng các lon thực phẩm và đồ nhựa tái sử dụng lâu ngày. Tránh đựng thực phẩm nóng trong đồ nhựa và hạn chế cầm giữ hóa đơn lâu, nhất là sau khi vừa in ra vì BPA có thể hấp thụ qua da.

2. Phthalates

Đây cũng là một chất có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hormone và làm giảm khả năng sinh sản. Với công dụng làm mềm và tăng độ dẻo cho nhựa PVC nên Phthalates có mặt trong nhiều sản phẩm nhựa, đồ gia dụng và cả mỹ phẩm. Hóa chất này cũng được ứng dụng trong các công nghệ hương thơm nhân tạo trong dầu gội, sữa tắm và nước hoa.

Tương tự như BPA, Phthalates góp phần vào việc làm giảm khả năng có con ở cả hai giới. Nam giới bị suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, còn nữ giới bị ảnh hưởng chất lượng trứng và sự rụng trứng. Một số trường hợp tăng nguy cơ sảy thai sớm do Phthalates ảnh hưởng đến môi trường tử cung và sự phát triển của phôi thai.

Hiện nay, Phthalates có nhiều trong các vật dụng bằng nhựa hoặc mỹ phẩm như:

• Đồ nhựa mềm: rèm tắm, áo mưa, ống nhựa, găng tay nhựa, dây điện bọc nhựa…
• Mỹ phẩm: nước hoa, keo xịt tóc, sơn móng tay, kem dưỡng da…
• Đồ chơi trẻ em làm từ nhựa mềm.
• Bao bì thực phẩm làm từ nhựa PVC.
• Sàn nhà vinyl và các loại vật liệu xây dựng bằng nhựa.

Để đảm bảo sức khỏe, bạn nên tránh sử dụng hộp nhựa mềm hoặc bao bì nhựa không rõ nguồn gốc, nhất là khi đựng thực phẩm nóng. Đồng thời ưu tiên chọn những loại mỹ phẩm không chứa phthalates và hạn chế sử dụng các loại có mùi thơm nhân tạo.

3. Dioxins

Dioxins là một nhóm gồm hàng trăm hợp chất hóa học, trong đó TCDD là loại độc hại nhất. Các chất này không phải là thành phần để sản xuất ra sản phẩm nào mà là phụ phẩm từ các quá trình công nghiệp. Dioxins cũng được biết đến là chất độc có trong chất độc màu da cam (Agent Orange) từng được sử dụng trong chiến tranh Việt Nam với khả năng để lại hệ quả lâu dài đáng báo động.

Việc hít phải khí thải chứa dioxins hoặc tiêu thụ thực phẩm nhiễm độc dioxins có thể làm suy giảm khả năng sinh sản. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra:

• Nam giới bị giảm nồng độ testosterone do sự ảnh hưởng của dioxins đến trục nội tiết dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn. Dioxins còn gây tổn thương tế bào Leydig (tế bào sản xuất testosterone) và tinh hoàn, dẫn đến suy giảm khả năng sinh sản lâu dài.
• Nữ giới bị rối loạn kinh nguyệt và thay đổi môi trường nội mạc tử cung. Hệ quả là ảnh hưởng đến sự rụng trứng và khả năng thụ thai, cũng như gây khó khăn cho phôi thai làm tổ. Dioxins còn có thể di truyền qua nhau thai và sữa mẹ, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.

Theo nhiều ghi nhận, chất độc dioxins có thể có trong nhiều loại thực phẩm nhiễm bẩn như thịt, sữa, trứng, cá, hải sản. Các sản phẩm chế biến công nghiệp như xúc xích, thịt xông khói, đồ hộp cũng có thể là nguồn chứa dioxins nếu nguyên liệu nhiễm độc.

Nếu bạn làm việc trong ngành công nghiệp hóa dầu, sản xuất thuốc trừ sâu, chất bảo vệ thực vật, luyện kim, giấy tẩy trắng bằng clo cũng dễ phơi nhiễm dioxins.

Giải pháp tốt nhất là hãy lựa chọn thực phẩm từ các nguồn an toàn, tránh vùng bị ô nhiễm. Đặc biệt là không đốt rác bừa bãi để tránh hít phải khí thải từ rác chứa nhựa và cao su.

4. Chì

Chì được xếp vào nhóm hóa chất độc hại vì có khả năng tồn tại lâu dài trong cơ thể người và môi trường sống. Đây là hóa chất đã từng rất phổ biến trong đời sống hằng ngày. Nó có mặt trong mỹ phẩm, sơn, đồ gốm sứ, thủy tinh và các thiết bị cũ có thành phần là chì.

Đối với nam giới, chì làm giảm khả năng có con thông qua việc làm suy giảm nồng độ testosterone và chất lượng tinh trùng. Nếu chì tích tụ trong tinh hoàn có thể gây tổn thương tế bào sinh sản, dẫn đến vô sinh hoặc giảm khả năng sinh sản lâu dài.

Đối với nữ giới, chì gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, rụng trứng không đều và làm tăng nguy cơ sảy thai, thai lưu hoặc sinh non. Nếu chì tích tụ trong cơ thể người mẹ và truyền sang thai nhi trong quá trình mang thai, hóa chất này sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và hệ thần kinh của trẻ.

Vì chì có nhiều mặt trong nhiều vật dụng sinh hoạt nên bạn chỉ nên sử dụng gốm sứ, thủy tinh được chứng nhận an toàn không chứa chì. Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, nhất là sàn nhà và bệ cửa sổ để giảm bụi chì.

Nếu sống trong khu vực có ống nước cũ hoặc khu công nghiệp thì nên kiểm tra nồng độ chì trong nước. Bạn có thể lắp đặt các hệ thống lọc nước chuyên dụng để loại bỏ kim loại nặng.

5. Thuốc trừ sâu

Mặc dù xuất hiện nhiều trong đời sống, đặc biệt là hoạt động nông nghiệp, nhưng thuốc trừ sâu được biết đến là chất độc hại đến hệ sinh sản của con người.

• Gây suy giảm số lượng và góp phần tạo ra tinh trùng kém chất lượng nếu bị ảnh hưởng bởi các loại thuốc trừ sâu như organophosphates, pyrethroids, carbamates.
• Tăng nguy cơ tổn thương DNA của tinh trùng, từ đó ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh và sức khỏe của thai nhi.
• Gây rối loạn hormone sinh dục nữ (estrogen và progesterone), làm rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và rụng trứng không đều.
• Ảnh hưởng đến chất lượng trứng và làm giảm khả năng thụ thai.
• Tăng nguy cơ sảy thai, thai lưu, hoặc sinh con dị tật do tổn thương DNA của tế bào sinh sản.

Thực phẩm là nguồn phơi nhiễm thuốc trừ sâu phổ biến nhất. Chẳng hạn như rau củ quả được phun thuốc trong quá trình canh tác; thịt, trứng, sữa từ động vật ăn thức ăn nhiễm thuốc; hoặc gạo, ngô, đậu nhiễm thuốc trừ sâu trong quá trình bảo quản. Một số trường hợp khác có thể nhiễm thuốc trừ sâu do tiêu thụ nguồn nước bị ô nhiễm từ đồng ruộng hoặc nhà máy công nghiệp.

Vậy nên, để tránh nhiễm độc thuốc trừ sâu thì bạn nên ưu tiên chọn thực phẩm hữu cơ (organic) với quy trình canh tác và sản xuất an toàn. Đảm bảo sử dụng nguồn nước sạch và rửa sạch, gọt vỏ rau củ quả trước khi ăn.

Những trường hợp phải làm việc trong ngành nông nghiệp thì cần mặc đồ bảo hộ kỹ càng. Tránh để da tiếp xúc trực tiếp hoặc hít phải hơi thuốc.

6. Chất chống cháy

Hóa chất này có trong nhiều vật dụng sinh hoạt như nệm, sofa, thảm trải sàn, rèm cửa, tivi, máy tính, điện thoại di động, tấm cách nhiệt và dây cáp điện. Chất chống cháy là nhóm hóa chất được sử dụng trong các vật dụng này như là thành phần giúp ngăn ngừa cháy nổ.

Có nhiều loại khác nhau nhưng loại gây lo ngại nhất với sức khỏe sinh sản là PBDEs – một loại chất chống cháy brom hóa. Chúng có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, bao gồm việc gây rối loạn nội tiết tố và giảm khả năng sinh sản ở cả hai giới.

Đáng chú ý rằng, hóa chất này có thể bám vào bụi nhà do vật dụng giải phóng ra không khí rồi bám vào bụi. Do đó bạn nên thường xuyên vệ sinh nhà cửa và chủ động lau sạch bề mặt vật dụng, đặc biệt là sàn nhà, thảm, ghế sofa.

Nếu có thể, bạn hãy ưu tiên chọn mua các sản phẩm từ vật liệu tự nhiên như bông, len, gỗ thay cho vật liệu tổng hợp. Đối với nệm, sofa, thảm trải sàn thì chọn nhãn “không chứa PBDEs” hoặc chất chống cháy độc hại.

7. Chất chống dính

Đây là hóa chất thường thấy trong các dụng cụ nhà bếp (xoong, chảo, vỉ nướng…) giúp chống bám dính bước, dầu mỡ và chất bẩn. Hóa chất chống dính thường được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” vì khó phân hủy trong môi trường và cơ thể người. Đặc biệt là các hợp chất hóa học chống dính như PFAS, PFOA và PFOS.

PFOA và PFOS là hai hợp chất độc hại ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng và chất lượng tinh trùng cũng như gây rối loạn quá trình sản xuất tinh trùng. Ở nữ giới, các chất này gây rối loạn hormone nội tiết, ảnh hưởng đến sự rụng trứng, chất lượng trứng và có thể làm tăng nguy cơ sảy thai sớm, sinh non.

Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng, hóa chất chống dính PFAS có thể gây các tác động tiêu cực như:

• Gây tổn thương DNA của tinh trùng, ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh và sức khỏe của phôi.
• Ảnh hưởng đến thời gian mang thai và cân nặng của trẻ sơ sinh.

Cách tốt nhất để tự bảo vệ sức khỏe bản thân là nên sử dụng vật dụng bằng inox, gang, gốm, thủy tinh. Nếu dùng chảo chống dính thì ưu tiên các thương hiệu uy tín và chọn loại PFOA-free hoặc PFAS-free.

Bạn cũng nên hạn chế sử dụng thực phẩm chứa bao bì chống dính. Chẳng hạn như tránh ăn bỏng ngô lò vi sóng, thức ăn nhanh hoặc thực phẩm được đóng gói bằng giấy chống dầu.

Lời kết

Như vậy DIAG đã chia sẻ đến bạn những loại hóa chất gây vô sinh mà ngày thường không để ý. Các chất này có thể xuất hiện ở khắp mọi nơi, vậy nên bạn cần chú ý ăn chín uống sôi, đảm bảo môi trường sống sạch sẽ để tránh phơi nhiễm.