Hiếm muộn là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, cách điều trị

Hiếm muộn là gì?

Hiếm muộn (subfertility) là tình trạng khi một cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên mặc dù đã QHTD đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai trong một khoảng thời gian nhất định, thường là 12 tháng đối với phụ nữ dưới 35 tuổi và 6 tháng đối với phụ nữ từ 35 tuổi trở lên . Hiếm muộn không có nghĩa là cặp đôi không thể có con, mà là khả năng thụ thai của họ giảm sút và thường mất nhiều thời gian hơn so với các cặp vợ chồng khác.

Mặc dù thuật ngữ này thường được dùng để chỉ khả năng thụ thai giảm sút chứ không phải là không thể có con, nhưng trong nhiều bối cảnh y khoa, hiếm muộn và vô sinh (infertility) được sử dụng thay thế cho nhau. Điều quan trọng là hiếm muộn thường có thể được cải thiện hoặc điều trị bằng các biện pháp y tế và thay đổi lối sống.

Theo các chuyên gia, hiếm muộn thường là tạm thời và cặp đôi vẫn có thể mang thai sau khi áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp. Chẳng hạn như điều trị hiếm muộn bằng thuốc kích thích rụng trứng, thay đổi thói quen sống, hoặc sử dụng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.

Dấu hiệu bị hiếm muộn

Vì hiếm muộn liên quan đến hệ thống sinh sản nên các bất thường ở hệ thống này sẽ là những dấu hiệu nhận biết rõ ràng nhất.

Dấu hiệu hiếm muộn ở nam giới:

• Rối loạn chức năng tình dục: Rối loạn cương dương, khó khăn trong việc xuất tinh hoặc xuất tinh ngược dòng.
• Tinh dịch bất thường: Lượng tinh dịch ít, tinh dịch loãng hoặc có màu sắc, mùi bất thường.
• Vấn đề ở tinh hoàn: Tinh hoàn teo nhỏ, sưng đau, có cảm giác nặng hoặc có hình dạng bất thường, bao gồm cả khối u ở bìu.

Dấu hiệu hiếm muộn ở nữ giới:

• Rối loạn kinh nguyệt: Chu kỳ kinh nguyệt không đều, rong kinh, không có kinh…
• Đau đau bụng kinh nhiều hoặc đau dữ dội.
• Đau vùng chậu.
• Tiết dịch âm đạo bất thường.
• Có tiền sử sảy thai liên tiếp, thai lưu, mang thai ngoài tử cung.

Tại sao bị hiếm muộn?

Nguyên nhân gây nên hiếm hiếm muộn có thể đến từ cả hai phía. Các nguyên nhân này thường tương tự nhau ở cả nam giới và nữ giới – đều có liên quan đến hệ thống sinh sản.

Nguyên nhân từ nam giới

Một số lý do hiếm muộn phổ biến ở nam giới có thể là:

• Chất lượng tinh trùng kém: Đây là những vấn đề liên quan đến khả năng sản xuất và chức năng tinh trùng của nam giới. Tinh trùng có số lượng ít, di động kém, hình dạng bất thường… có thể làm giả khả năng thụ thai.
• Tắc nghẽn ống dẫn tinh: Ống dẫn tinh bị tắc khiến tinh trùng không thể đi qua và gặp trứng, dẫn đến khó thụ thai.
• Rối loạn hormone: Các rối loạn về hormone, đặc biệt là hormone sinh sản, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sản xuất tinh trùng của nam giới. Tình trạng mất cân bằng hormone này thường làm giảm khả năng sinh sản.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh:Đây là tình trạng giãn nở các tĩnh mạch trong bìu. Giãn tĩnh mạch thừng tinh làm tăng nhiệt độ trong bìu và có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và chất lượng tinh trùng. Hệ quả là làm giảm chất lượng tinh trùng và khả năng thụ thai của nam giới.

Nguyên nhân từ nữ giới

Lý do gây hiếm muộn ở phụ nữ có thể là:

• Rối loạn rụng trứng: Những vấn đề này thường làm giảm khả năng thụ thai do trứng rụng không đều hoặc không thể thụ tinh, chẳng hạn như trong hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
• Tổn thương hoặc tắc nghẽn vòi trứng: Vòi trứng bị tắc hoặc hư hỏng có thể ngăn không cho trứng gặp tinh trùng, khiến việc thụ thai gặp khó khăn.
• Các vấn đề tại tử cung: Những bất thường ở tử cung (như u xơ, polyp, lạc nội mạc tử cung) có thể làm giảm khả năng thụ thai hoặc gây khó khăn trong việc duy trì thai kỳ.
• Suy giảm dự trữ buồng trứng: Khi số lượng trứng trong buồng trứng suy giảm, khả năng mang thai sẽ thấp hơn do trứng không đủ số lượng hoặc chất lượng để thụ tinh.

Yếu tố nguy cơ chung dẫn đến hiếm muộn

Thực tế có nhiều yếu tố tác động đến khả năng thụ thai của hai giới bên cạnh các nguyên nhân liên quan đến hệ thống sinh sản. Mức độ nghiêm trọng của các yếu tố nguy cơ này sẽ quyết định mức độ khó khăn trong việc thụ thai.

Cụ thể các yếu tố nguy cơ chung như sau:

• Tuổi tác: Chất lượng tinh trùng của nam giới và chất lượng trứng của nữ giới đều bị ảnh hưởng bởi độ tuổi. Khi càng lớn tuổi thì chất lượng càng giảm, dẫn đến suy giảm khả năng thụ thai.
• Yếu tố di truyền: Một số bệnh lý di truyền, bất thường nhiễm sắc thể, rối loạn nội tiết hoặc rối loạn phát triển tử cung, buồng trứng cũng có thể là nguyên nhân gây hiếm muộn.
• Lối sống không lành mạnh: Suy giảm khả năng thụ thai có thể bắt nguồn từ các thói quen tưởng chừng như “vô hại” như hút thuốc, uống rượu bia, căng thẳng kéo dài…
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Một số chất hóa học có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ (đặc biệt là khi tiếp xúc trong thời gian dài), chẳng hạn như thuốc trừ sâu, dung môi công nghiệp, chì, thủy ngân, BPA…

Trong một số trường hợp, các cặp vợ chồng chỉ gặp khó khăn tạm thời (hiếm muộn) và sau khi điều trị thì họ có thể thụ thai thành công. Tuy nhiên trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, khi hiếm muộn mà vẫn không thể thụ thai sau một khoảng thời gian dài thì họ có thể được chẩn đoán là vô sinh.

Kể cả khi kiểm tra các yếu tố bên trên vẫn có khoảng 10 – 15% trường hợp được chẩn đoán hiếm muộn không rõ lý do. Vậy nên việc điều trị thường trở nên khó khăn hơn.

Phương pháp điều trị hiếm muộn hiệu quả

Việc lựa chọn phương pháp điều trị hiếm muộn cần phải dựa trên nguyên nhân gây bệnh cụ thể. Trong đó bao gồm nhiều yếu tố như độ tuổi, thời gian mong con, kết quả xét nghiệm cụ thể và mong muốn có con của cả hai vợ chồng.

Điều chỉnh thói quen sống khoa học:Đây là phương pháp điều trị đầu tiên mà các bác sĩ thường khuyến cáo trước khi can thiệp y tế. Những thay đổi này giúp cải thiện chất lượng tinh trùng, trứng và hỗ trợ sự cân bằng hormone, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc thụ thai. Chẳng hạn như ăn uống lành mạnh đủ chất dinh dưỡng, giảm cân, giảm căng thẳng và bỏ thuốc lá, rượu bia.

Điều trị hormone nội tiết: Nếu hiếm muộn là do mất cân bằng hormone, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc để điều chỉnh lại mức độ hormone trong cơ thể. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp rối loạn rụng trứng ở nữ hoặc suy giảm testosterone ở nam. Điều trị với thuốc giúp kích thích sự rụng trứng hoặc cải thiện chất lượng của tinh trùng.

Thuốc kích thích rụng trứng: Thuốc giúp buồng trứng sản xuất nhiều trứng hơn hoặc rụng trứng đều đặn hơn. Phương pháp này phù hợp với các trường hợp rối loạn rụng trứng nhằm tăng cơ hội thụ thai tự nhiên hoặc kết hợp với các phương pháp hỗ trợ sinh sản khác.

Thụ tinh nhân tạo (IUI): Tinh trùng được chọn lọc và đưa trực tiếp vào tử cung của phụ nữ trong thời điểm rụng trứng. Phương pháp này giúp tinh trùng dễ dàng tiếp cận trứng hơn, nhờ đó tăng khả năng thụ thai. IUI thường được chỉ định cho các cặp vợ chồng có vấn đề với số lượng tinh trùng thấp hoặc chất lượng của tinh trùng không tốt, hoặc những cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc tinh trùng đi qua cổ tử cung.

Phẫu thuật: Phương pháp này phù hợp với nguyên nhân liên quan đến bất thường, tổn thương hoặc tắc nghẽn các cơ quan sinh sản. Nữ giới có thể cần phẫu thuật tắc nghẽn ống dẫn trứng nếu tắc nghẽn do viêm nhiễm hoặc lạc nội mạc tử cung. Nam giới có thể cần phẫu thuật để cải thiện chất lượng tinh trùng như trong trường hợp mắc bệnh giãn tĩnh mạch tinh.

Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI): Phương pháp này được sử dụng khi tinh trùng có vấn đề nghiêm trọng về số lượng, khả năng di chuyển hoặc hình thái. Trong ICSI, một tinh trùng khỏe mạnh sẽ được tiêm trực tiếp vào trứng của người phụ nữ để tạo phôi.

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Đây là một trong những phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất cho các cặp vợ chồng hiếm muộn vô sinh. IVF là phương pháp thụ tinh ngoài cơ thể, trong đó trứng và tinh trùng được kết hợp trong phòng thí nghiệm để tạo phôi. Sau khi phôi phát triển sẽ được chuyển vào tử cung của người phụ nữ. IVF thường được sử dụng khi các phương pháp khác không thành công hoặc trong các trường hợp hiếm muộn không rõ nguyên nhân.

Một số kỹ thuật hỗ trợ sinh sản khác (như hỗ trợ phôi thoát màng…) có thể được áp dụng trong nhiều trường hợp hiếm muộn nặng. Trong đó bao gồm những nguyên nhân như tổn thương vòi trứng nặng, giảm dự trữ buồng trứng, yếu tố hiếm muộn nặng đến từ nam giới hoặc hiếm muộn vô sinh không rõ nguyên nhân. Trường hợp thất bại khi áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản kể trên cũng có thể cần áp dụng đến những kỹ thuật này.

Nhìn chung thì các phương pháp đều nhằm mục tiêu là tăng khả năng thụ thai cho các cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc có con. Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể của mỗi trường hợp mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp để đạt được kết quả tối ưu.

Cần làm gì để giảm nguy cơ hiếm muộn?

Vì nguyên nhân gây hiếm muộn có thể đến từ hai phía nên việc phòng tránh cần được áp dụng đồng thời cho cả hai. Việc này không chỉ giúp duy trì sức khỏe tổng thể của cả hai mà còn hỗ trợ trong việc đảm bảo khả năng sinh sản lâu dài.

Điều quan trọng nhất là bạn và đối phương nên nhận biết sớm những dấu hiệu bị hiếm muộn và chủ động thăm khám sớm. Một số vấn đề ở nam giới (như giãn tĩnh mạch thừng tinh) hay nữ giới (như vấn đề tại tử cung, tắc nghẽn vòi trứng…) chỉ có thể được phát hiện qua thăm khám chuyên sâu. Phát hiện càng sớm thì hiệu quả điều trị càng cao, từ đó giảm đáng kể nguy cơ hiếm muộn cũng như tăng khả năng có con.

Bạn có thể tham khảo một số cách để giảm nguy cơ hiếm muộn hiệu quả từ DIAG như sau.

• Duy trì thói quen sống lành mạnh: Hạn chế sử dụng rượu, thuốc lá và các chất kích thích. Đảm bảo chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng để cải thiện chất lượng tinh trùng cũng như hỗ trợ sức khỏe buồng trứng.
• Tránh tiếp xúc lâu dài với nhiệt độ cao, đặc biệt là vùng bìu (nam giới): Tránh tiếp xúc với nhiệt độ cao trong thời gian dài (như tắm hơi, ngâm mình trong nước nóng, đặt laptop trên vùng hạ bộ) vì có thể làm giảm chất lượng tinh trùng.
• Tập thể dục đều đặn và duy trì cân nặng hợp lý: Hoạt động thể chất nhẹ nhàng giúp cải thiện sức khỏe tổng thể. Điều này cũng góp phần cải thiện khả năng sản sinh tinh trùng chất lượng và đảm bảo khả năng rụng trứng.
• Tránh căng thẳng quá mức: Nên tham gia các hoạt động thư giãn như nghe nhạc, hoạt động giải trí để hạn chế căng thẳng. Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể làm rối loạn cân bằng hormone sinh sản, từ đó ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản sau này.
• Lập kế hoạch mang thai sớm: Chất lượng tinh trùng và trứng giảm dần theo độ tuổi. Do đó việc lập kế hoạch mang thai khi còn trẻ sẽ giúp giảm nguy cơ hiếm muộn. Nếu bạn chưa sẵn sàng để có con sớm thì có thể lưu trữ trứng hoặc tinh trùng nếu có ý định mang thai sau này.
• Kiểm tra gen và lịch sử gia đình: Các xét nghiệm di truyền có thể giúp phát hiện các bất thường di truyền tiềm ẩn. Việc thăm khám và tư vấn di truyền sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khả năng thụ thai của mình.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất: Tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng và BPA. Nếu làm việc trong môi trường có chứa nhiều hóa chất độc hại thì nên chú trọng đến việc bảo vệ sức khỏe. Việc này không chỉ bảo vệ sức khỏe tổng thể mà còn giúp đảm bảo sức khỏe sinh sản.

Hiếm muộn chỉ là suy giảm khả năng có con và hoàn toàn có thể được chữa trị để gia tăng khả năng thụ thai. Việc tìm hiểu hiếm muộn là gì cùng cách phòng tránh phù hợp giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình. Hy vọng các thông tin DIAG chia sẻ bên trên sẽ hữu ích với bạn.