Tiền cao huyết áp là gì? Dấu hiệu và cách phòng ngừa

Tiền tăng huyết áp là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh tim mạch, thường không có triệu chứng nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Tìm hiểu rõ hơn về khái niệm này qua bài viết bên dưới của Diag!

Tiền tăng huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực do dòng máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá sức khỏe tim mạch. Huyết áp thường được biểu thị bằng hai chỉ số:

• Huyết áp tâm thu (Systolic): Áp lực trong động mạch khi tim co bóp, bơm máu ra ngoài.
• Huyết áp tâm trương (Diastolic): Áp lực trong động mạch khi tim ở trạng thái giãn nghỉ giữa các nhịp đập.

Tiền tăng huyết áp (Prehypertension) là tình trạng huyết áp cao hơn mức bình thường nhưng chưa đạt ngưỡng để chẩn đoán tăng huyết áp. Chỉ số huyết áp ở bệnh nhân trong giai đoạn này gồm:

• Huyết áp tâm thu: 120 – 139 mmHg.
• Huyết áp tâm trương: 80 – 89 mmHg.

Tiền tăng huyết áp là dấu hiệu cảnh báo sớm cơ thể đang đối mặt với nguy cơ phát triển tăng huyết áp và các bệnh tim mạch nghiêm trọng.

Triệu chứng của tiền tăng huyết áp

Tiền tăng huyết áp thường không có dấu hiệu rõ ràng, nên nhiều người dễ bỏ qua. Tuy nhiên, nếu để ý, bạn có thể nhận ra một số triệu chứng bất thường như:

• Đau đầu nhẹ, nhất là vào buổi sáng: Dấu hiệu thường gặp khi huyết áp cao hơn bình thường.
• Chóng mặt hoặc hoa mắt thoáng qua: Cảm giác choáng váng có thể xuất hiện khi bạn đứng dậy nhanh.
• Tim đập nhanh, hồi hộp: Đôi khi bạn cảm thấy tim đập mạnh hơn mà không rõ lý do.
• Mệt mỏi, khó tập trung: Cơ thể dễ uể oải, làm việc kém hiệu quả hơn bình thường.
• Nhìn mờ hoặc thoáng thấy chấm đen: Huyết áp tăng có thể ảnh hưởng đến mắt, gây mờ tạm thời.

Nguyên nhân gây tiền cao huyết áp

Những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này:

• Ăn nhiều muối: Khi cơ thể hấp thụ quá nhiều muối, nước sẽ bị giữ lại, làm tăng áp lực lên thành mạch máu.
• Ít vận động: Không tập thể dục khiến mạch máu kém đàn hồi, làm tim phải bơm máu mạnh hơn.
• Uống nhiều rượu: Rượu làm tim đập nhanh và gây tổn thương mạch máu, khiến huyết áp tăng lên.
• Hút thuốc lá: Chất nicotine trong thuốc lá làm mạch máu co lại và khiến huyết áp tăng nhanh.
• Căng thẳng kéo dài: Khi bị căng thẳng, cơ thể sản sinh nhiều hormone làm tim đập nhanh hơn và huyết áp tăng cao.
• Các bệnh lý và di truyền: Một số bệnh lý như tiểu đường, bệnh thận mạn tính, hoặc rối loạn mỡ máu có thể gây rối loạn tuần hoàn, dẫn đến tiền tăng huyết áp. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu trong gia đình có người bị tăng huyết áp, bạn sẽ có nguy cơ cao hơn.

Yếu tố nguy cơ của tiền cao huyết áp

Một số yếu tố nguy cơ của tiền tăng huyết áp:

• Tuổi tác: Người càng lớn tuổi, mạch máu càng cứng, dẫn đến huyết áp tăng dần theo thời gian.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người bị tăng huyết áp, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
• Thừa cân, béo phì: Tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu, khiến huyết áp dễ tăng.
• Bệnh lý nền: Người mắc tiểu đường, bệnh thận, hoặc rối loạn mỡ máu dễ bị tiền tăng huyết áp hơn.
• Thiếu ngủ: Ngủ không đủ giấc hoặc ngủ kém chất lượng sẽ ảnh hưởng đến sự điều hòa huyết áp của cơ thể.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn quá nhiều chất béo bão hòa hoặc đường có thể làm tắc nghẽn mạch máu, khiến huyết áp tăng cao.

Xem thêm: Tăng huyết áp ở người cao tuổi

Biến chứng của tiền tăng huyết áp

Tiền tăng huyết áp là dấu hiệu cảnh báo sớm về sức khỏe tim mạch. Nếu không kiểm soát kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm:

Dễ chuyển thành tăng huyết áp

Tiền tăng huyết áp là giai đoạn đầu dẫn đến tăng huyết áp, tức là khi huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên. Nếu không thay đổi lối sống, phần lớn người bị tiền tăng huyết áp sẽ chuyển thành tăng huyết áp trong vòng 5 năm. Khi đã bị tăng huyết áp, nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ sẽ tăng cao đáng kể.

Bệnh tim mạch và suy tim

Huyết áp cao kéo dài làm tổn thương mạch máu, khiến chúng trở nên cứng và hẹp dần (xơ vữa động mạch). Điều này làm giảm lượng máu đến nuôi tim, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim do động mạch vành bị tắc nghẽn, và suy tim khi tim phải làm việc quá sức trong thời gian dài. Người bị tiền tăng huyết áp có nguy cơ mắc bệnh tim hay các vấn đề như nhồi máu cơ tim cao gấp đôi so với người bình thường.

Đột quỵ (tai biến mạch máu não)

Huyết áp cao làm tổn thương mạch máu não, dẫn đến nguy cơ đột quỵ. Khi mạch máu bị tắc nghẽn, có thể gây thiếu máu cục bộ. Còn khi mạch máu bị vỡ, có thể gây đột quỵ xuất huyết, dẫn đến xuất huyết não.

Đột quỵ là biến chứng nghiêm trọng, có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề. Theo các chuyên gia, người bị tiền tăng huyết áp có nguy cơ đột quỵ cao hơn 55% so với người bình thường.

Suy thận và bệnh thận mãn tính

Thận là cơ quan lọc máu và loại bỏ chất thải ra ngoài cơ thể. Huyết áp cao làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, khiến khả năng lọc máu của thận bị suy giảm.

Khi thận bị tổn thương kéo dài, có thể dẫn đến suy thận mãn tính, buộc người bệnh phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận. Ngoài ra, một dấu hiệu sớm của tổn thương thận là tình trạng tiểu đạm (protein niệu). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người bị tiền tăng huyết áp có nguy cơ mắc bệnh thận mãn tính cao gấp đôi so với người có huyết áp bình thường.

Tổn thương mắt (Bệnh võng mạc do tăng huyết áp)

Mắt là cơ quan dễ bị tổn thương khi huyết áp tăng cao, đặc biệt là các mạch máu nhỏ trong võng mạc. Khi bị tổn thương, người bệnh có thể gặp các vấn đề về mắt như xuất huyết võng mạc, gây mờ mắt, hoặc mất thị lực. Nghiêm trọng hơn, phù gai thị có thể xảy ra, ảnh hưởng trực tiếp đến thần kinh thị giác, gây giảm thị lực vĩnh viễn. Nếu tiền tăng huyết áp kéo dài mà không kiểm soát, nguy cơ mất thị lực sẽ tăng cao.

Suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ

Huyết áp cao làm giảm lượng máu cung cấp cho não, ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ và tập trung. Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể gặp tình trạng suy giảm nhận thức nhẹ, thường xuyên quên, và khó tập trung. Nếu không được kiểm soát, bệnh có thể tiến triển thành sa sút trí tuệ (dementia), khiến người bệnh mất dần khả năng tư duy và ghi nhớ.

Hội chứng chuyển hóa

Tiền tăng huyết áp thường đi kèm với các vấn đề sức khỏe khác, hình thành hội chứng chuyển hóa. Đây là một tập hợp các rối loạn bao gồm béo bụng, đường huyết cao – yếu tố dẫn đến bệnh tiểu đường, béo phì.

Chẩn đoán tiền tăng huyết áp

Để chẩn đoán tiền tăng huyết áp, bác sĩ có thể chỉ định một số kiểm tra và xét nghiệm như:

• Đo huyết áp nhiều lần: Bác sĩ sẽ kiểm tra huyết áp trong nhiều ngày khác nhau.
• Theo dõi huyết áp 24 giờ: Bác sĩ có thể yêu cầu đeo máy đo huyết áp trong 24 giờ để xem sự thay đổi huyết áp suốt ngày.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra chỉ số mỡ máu (cholesterol, triglyceride), đường huyết (glucose) để đánh giá nguy cơ tim mạch và tiểu đường.
• Xét nghiệm nước tiểu: Đánh giá chức năng thận bằng cách phát hiện protein, đường, hoặc máu trong nước tiểu.
• Điện tâm đồ (ECG): Kiểm tra hoạt động điện của tim, phát hiện các rối loạn nhịp tim hoặc dấu hiệu bệnh mạch vành.

Điều trị tiền tăng huyết áp

Mục tiêu chữa trị là giữ huyết áp trong giới hạn an toàn và phòng ngừa tăng huyết áp thực sự. Các phương pháp điều trị tiền tăng huyết áp gồm:

Thay đổi chế độ ăn uống và vận động:

Đây là cách điều trị quan trọng nhất. Các hướng thay đổi lối sống gồm:

• Giảm muối khi ăn: Chỉ ăn dưới 1 thìa muối mỗi ngày.
• Có chế độ ăn uống lành mạnh: Thêm nhiều rau, trái cây, và ngũ cốc.
• Tập thể dục: Vận động 30 phút mỗi ngày.
• Kiểm soát cân nặng: Giảm béo nếu thừa cân.
• Tránh rượu bia, bỏ hút thuốc.
• Giảm căng thẳng: Nghỉ ngơi, thư giãn.

Dùng thuốc khi cần thiết:

Bác sĩ có thể chỉ định thuốc nếu bềnh nhân có nguy cơ cao (bệnh tiểu đường, bệnh thận) hoặc thay đổi lối sống không đem lại kết quả. Một số loại thuốc phổ biến:

• Thuốc giãn mạch (nhóm ACE, ARBs).
• Thuốc lợi tiểu (giúp thải muối).
• Thuốc chẹn beta (giảm nhịp tim).

Theo dõi sức khỏe thường xuyên:

• Tự đo huyết áp tại nhà và ghi chép lại.
• Khám bác sĩ định kỳ (3-6 tháng/lần).
• Xét nghiệm mỡ máu, đường huyết, và chức năng thận.

Phòng ngừa tiền tăng huyết áp

Tiền tăng huyết áp là dấu hiệu cảnh báo sớm về nguy cơ mắc các bệnh như tim mạch, đột quỵ, và suy thận. Để duy trì chỉ số huyết áp ổn định, mọi người nên:

• Duy trì cân nặng ổn định: Nếu thừa cân, hãy cố gắng giảm từ 5-10% trọng lượng cơ thể. Điều này giúp giảm nguy cơ bị tăng huyết áp.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và các loại hạt.
• Giảm lượng muối xuống dưới 2.300 mg/ngày, tốt nhất là dưới 1.500 mg/ngày.
• Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn và thức ăn nhanh, vì chúng chứa nhiều muối và chất béo.
• Duy trì thói quen vận động ít nhất 150 phút mỗi tuần (khoảng 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần). Các hoạt động phù hợp như đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội, hoặc đạp xe.
• Bỏ thuốc lá để bảo vệ tim và mạch máu. Ngừng hút thuốc càng sớm, sức khỏe càng được cải thiện.
• Hạn chế uống rượu bia và chất kích thích.
• Nghỉ ngơi đầy đủ và ngủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm.
• Giảm stress. Có thể thư giãn bằng các hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, nghe nhạc, hoặc tập hít thở sâu.
• Kiểm tra huyết áp tại nhà bằng máy đo điện tử.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất 2 lần mỗi năm.

Lời kết

Tiền tăng huyết áp là dấu hiệu cảnh báo sớm, nếu không kiểm soát kịp thời có thể dẫn đến tăng huyết áp và nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc nhận biết thời điểm cần gặp bác sĩ sẽ giúp bạn phòng ngừa rủi ro hiệu quả. Hãy theo dõi huyết áp thường xuyên, duy trì lối sống lành mạnh, và thăm khám định kỳ để bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Xem thêm: Tăng huyết áp cấp cứu