Tăng huyết áp kháng trị là gì? Nguyên nhân tăng huyết áp kháng trị

Tăng huyết áp kháng trị là gì?

Tăng huyết áp kháng trị (Resistant Hypertension) là một tình trạng y khoa nghiêm trọng. Mức huyết áp của bệnh nhân vẫn duy trì ở mức cao mặc dù đã tuân thủ điều trị bằng ít nhất ba loại thuốc hạ huyết áp khác nhau, trong đó có một thuốc lợi tiểu thích hợp, được sử dụng với liều lượng tối ưu.

Ngoài ra, một người được xem là mắc tăng huyết áp kháng trị nếu chỉ kiểm soát được huyết áp khi sử dụng từ bốn loại thuốc trở lên. Điều này có nghĩa là cơ thể của bệnh nhân không đáp ứng hiệu quả với phác đồ điều trị thông thường, và cần các biện pháp can thiệp bổ sung để kiểm soát huyết áp.

Huyết áp cao như thế nào được xem là tăng huyết áp kháng trị?

Để xác định một người có mắc tăng huyết áp kháng trị hay không, bác sĩ sẽ theo dõi chỉ số huyết áp đo tại phòng khám và tại nhà.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), mức huyết áp chuẩn xác để chẩn đoán tăng huyết áp kháng trị là:

• Huyết áp ≥140/90 mmHg mặc dù đã dùng ít nhất ba loại thuốc hạ huyết áp (bao gồm một thuốc lợi tiểu thích hợp).
• Huyết áp có thể được kiểm soát nhưng chỉ khi sử dụng từ bốn loại thuốc trở lên.

Nguyên nhân tăng huyết áp kháng trị và nhóm đối tượng nguy cơ

Có nhiều yếu tố dẫn đến tăng huyết áp kháng trị, bao gồm:

• Không tuân thủ điều trị: Bệnh nhân quên uống thuốc, uống không đủ liều, hoặc tự ý ngưng thuốc.
• Dùng thuốc không đúng cách:  Một số thuốc có thể làm giảm hiệu quả của thuốc hạ áp, chẳng hạn như thuốc giảm đau NSAIDs, thuốc tránh thai nội tiết, và thuốc điều trị cảm lạnh có pseudoephedrine.
• Nguyên nhân thứ phát: Một số bệnh lý như bệnh thận mạn tính, cường aldosterone nguyên phát, và hẹp động mạch thận có thể gây tăng huyết áp kháng trị.
• Yếu tố lối sống: Ăn nhiều muối, ít vận động, béo phì, hút thuốc lá, và uống rượu bia.
• Hội chứng áo choàng trắng: Một số bệnh nhân có huyết áp cao chỉ khi đo tại bệnh viện nhưng bình thường tại nhà, gây chẩn đoán sai lầm.

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc tăng huyết áp kháng trị, bao gồm:

• Người tuổi cao trên 60.
• Người béo phì (BMI ≥ 30).
• Người mắc đái tháo đường hoặc bệnh thận mạn.
• Người có tiền sử gia đình bị tăng huyết áp.
• Người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Tăng huyết áp kháng trị có nguy hiểm không?

Huyết áp cao kéo dài làm tăng gánh nặng lên hệ tim mạch, thận, và não, dẫn đến các hậu quả sau:

• Tăng nguy cơ đột tử: Huyết áp cao làm tổn thương thành mạch máu, dễ gây vỡ hoặc tắc nghẽn mạch máu não.
• Bệnh thận mạn tính: Huyết áp cao làm giảm khả năng lọc máu của thận, gây suy thận.
• Suy tim: Tim phải làm việc quá mức trong thời gian dài, dẫn đến suy tim sung huyết.
• Tổn thương mắt (bệnh lý võng mạc do tăng huyết áp): Huyết áp cao có thể gây tổn thương võng mạc, dẫn đến suy giảm thị lực hoặc mù lòa.
• Tổn thương não (bệnh não do tăng huyết áp): Gây suy giảm nhận thức, sa sút trí tuệ, và xuất huyết não.

Xem thêm: Tăng huyết áp cấp cứu

Triệu chứng của bệnh tăng huyết áp kháng trị

Tăng huyết áp kháng trị thường khó nhận biết trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi huyết áp cao kéo dài, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu sau:

• Đau đầu dai dẳng, đặc biệt vào buổi sáng (cảm giác nặng đầu, căng vùng trán hoặc hai bên thái dương).
• Chóng mặt, mất thăng bằng, và dễ té ngã khi đứng lên (thường do giảm máu lên não).
• Mệt mỏi, uể oải, và khó tập trung (não thiếu oxy, ảnh hưởng khả năng làm việc và học tập).
• Khó thở, đau tức ngực, nhất là khi gắng sức (tim phải làm việc quá tải để bơm máu).
• Ù tai, suy giảm thị lực (tổn thương mạch máu nhỏ ở tai và mắt, gây nhìn mờ hoặc mất thính lực tạm thời).

Khi gặp các dấu hiệu trên, đặc biệt khi huyết áp vẫn cao dù đã dùng thuốc đúng cách, cần đi khám ngay để kiểm tra và điều chỉnh phác đồ điều trị.

Phương pháp chẩn đoán tăng huyết áp kháng trị

Để chẩn đoán chính xác tăng huyết áp kháng trị, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm sau:

• Đo huyết áp nhiều lần: Để xác định tình trạng tăng huyết áp kéo dài. Phân biệt tăng huyết áp kháng trị thật sự với hội chứng áo choàng trắng (huyết áp chỉ cao khi gặp bác sĩ).
• Xét nghiệm máu đo nồng độ creatinine và GFR: Đánh giá chức năng thận. Xác định thận có bị tổn thương không.
• Xét nghiệm máu đo nồng độ kali, natri: Phát hiện tình trạng cường aldosterone.
• Xét nghiệm máu đo nồng độ renin, aldosterone: Xác định các rối loạn nội tiết gây tăng huyết áp.
• Xét nghiệm đường huyết và mỡ máu: Đo nồng độ đường máu, cholesterol, và triglyceride. Sàng lọc nguy cơ tiểu đường và rối loạn mỡ máu gây tăng huyết áp.
• Tổng phân tích nước tiểu: Kiểm tra nồng độ protein để phát hiện các tổn thương thận.
• Xét nghiệm nước tiểu 24h: Đo nồng độ natri, kali, và aldosterone. Kiểm tra các rối loạn nội tiết như cường Aldosterone.
• Siêu âm: Đánh giá kích thước và tình trạng thận, phát hiện hẹp ở động mạch thận.
• Chụp CT hoặc MRI: Đánh giá mạch máu ở thận, kiểm tra khối u ở tuyến thượng thận.
• Điện tâm đồ (ECG) hoặc siêu âm tim: Đo hoạt động điện của tim. Sàng lọc nguy cơ dày cơ tim, suy tim do huyết áp cao.

Khám phá chương trình điều trị cao huyết áp

• Kiểm soát huyết áp hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, đột quỵ và suy thận
• Điều trị và theo dõi liên tục trong 48 tuần (12 tháng)
• Phù hợp cho người cao tuổi có nguy cơ mắc biến chứng tim mạch và đột quỵ

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

6500+

Bác sĩ tin tưởng

Hướng điều trị cho bệnh nhân tăng huyết áp kháng trị

Điều trị tăng huyết áp kháng trị cần kết hợp thay đổi lối sống và dùng thuốc đúng phác đồ. Ngoài ra, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị và tái khám thường xuyên để kiểm soát tốt huyết áp và ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là nền tảng quan trọng trong điều trị tăng huyết áp kháng trị. Những điều chỉnh sau đây giúp giảm áp lực lên tim mạch và hỗ trợ thuốc phát huy hiệu quả tốt hơn:

• Chế độ ăn ít muối: Ăn dưới 1.500 mg muối/ngày (khoảng 1 thìa cà phê). Hạn chế đồ chế biến sẵn, đồ hộp.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây: Đặc biệt là các thực phẩm giàu kali (chuối, bơ, khoai lang, và rau bina).
• Tập thể dục: Ít nhất 150 phút/tuần (đi bộ nhanh, đạp xe, và bơi lội).
• Giảm cân: Giữ BMI dưới 25, giảm mỡ bụng (vòng eo <90 cm ở nam, <80 cm ở nữ).
• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.
• Giảm căng thẳng: Ngủ đủ giấc (6-8 giờ/ngày), tập thiền hoặc yoga.

Điều trị bằng thuốc

Nếu đã thay đổi lối sống nhưng huyết áp vẫn cao, bác sĩ sẽ kê thuốc để kiểm soát. Thông thường, bệnh nhân cần phối hợp từ 3 đến 4 loại thuốc với cơ chế khác nhau để đạt hiệu quả. Dưới đây là các nhóm thuốc chính trong điều trị tăng huyết áp kháng trị:

• Thuốc lợi tiểu thiazide: Giúp cơ thể thải bớt muối, giảm huyết áp. Thuốc phổ biến là Hydrochlorothiazide, Chlorthalidone.
• Thuốc chẹn kênh canxi (CCBs): Giúp giãn mạch, giảm áp lực máu. Thuốc phổ biến là Amlodipine, Nifedipine.
• Thuốc chất ức chế men chuyển (ACE inhibitors): Ngăn mạch máu co lại, giảm áp lực máu. Thuốc phổ biến là Lisinopril, Enalapril.
• Thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARBs): Thay thế ACE nếu bị ho. Thuốc phổ biến là Losartan, Valsartan.
• Thuốc chẹn beta (Beta-blockers): Làm tim đập chậm, giảm áp lực máu (thường dùng khi đã phối hợp 3 thuốc khác mà chưa hiệu quả). Thuốc phổ biến là Metoprolol, Bisoprolol.
• Thuốc kháng aldosterone: Hiệu quả khi đã dùng đủ các nhóm trên mà huyết áp vẫn cao. Thuốc phổ biến là Spironolactone, Eplerenone.

Phòng ngừa tăng huyết áp kháng trị

• Kiểm tra huyết áp thường xuyên: Đo tại nhà hoặc kiểm tra định kỳ theo hướng dẫn bác sĩ.
• Tuân thủ phác đồ điều trị: Uống thuốc đúng giờ, đủ liều, và không tự ý bỏ thuốc.
• Ăn uống lành mạnh: Hạn chế muối, chất béo xấu; ăn nhiều rau xanh, trái cây.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giữ BMI dưới 25, giảm mỡ bụng.
• Tập thể dục đều đặn: Ít nhất 150 phút/tuần.
• Giảm rượu, bỏ thuốc lá: Giảm nguy cơ gặp các vấn đề tim mạch.
• Kiểm soát stress: Nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, tập yoga hoặc thiền.

Lời kết

Tăng huyết áp kháng trị là tình trạng nguy hiểm, dễ gây nhiều vấn đề về tim mạch, đột tử, và suy thận. Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ kết hợp thay đổi lối sống, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh hiệu quả.

Xem thêm: Tăng huyết áp ở người cao tuổi