Cận lâm sàng tăng huyết áp: Các xét nghiệm chẩn đoán tăng huyết áp

Tăng huyết áp là một trong những bệnh lý phổ biến và nguy hiểm nhất hiện nay. Bệnh thường tiến triển âm thầm, không gây triệu chứng rõ rệt nhưng có thể dẫn đến nhiều biến chứng như suy tim, đột quỵ… Vì vậy, để phát hiện sớm và kiểm soát bệnh hiệu quả, việc chẩn đoán và làm các xét nghiệm cận lâm sàng tăng huyết áp là rất quan trọng. Tìm hiểu rõ hơn cùng Diag!

Tăng huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực máu tác động lên thành mạch khi tim co bóp. Đây là chỉ số được đo bằng huyết áp tâm thu (áp lực khi tim co) và huyết áp tâm trương (áp lực khi tim nghỉ).

Tăng huyết áp xảy ra khi chỉ số huyết áp ≥ 140/90 mmHg, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ. Bệnh xảy ra do hai nhóm nguyên nhân chính:

• Tăng huyết áp nguyên phát: Do yếu tố di truyền, tuổi tác, và lối sống không lành mạnh (ăn mặn, ít vận động, stress kéo dài, hút thuốc lá, dùng rượu bia và chất kích thích).
• Tăng huyết áp thứ phát: Do bệnh lý như rối loạn nội tiết, rối loạn lipid máu, bệnh thận, hoặc tác dụng phụ của thuốc.

Huyết áp cao thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, một số người có thể gặp các vấn đề như:

• Đau đầu dai dẳng, chóng mặt.
• Khó thở, đau tức ngực.
• Tiểu đêm, phù chân tay.

Lưu ý: Các triệu chứng này thường chỉ xuất hiện khi đã có biến chứng.

Nếu không can thiệp kịp thời, bệnh nhân tăng huyết áp có thể gặp những vấn đề sức khỏe như:

• Tim mạch: Nhồi máu cơ tim, suy tim.
• Não: Đột quỵ, tổn thương não cấp tính.
• Thận: Có thể diễn tiến qua suy thận cấp hoặc mạn tính (nếu không điều trị kịp thời).
• Mắt: Tổn thương võng mạc, giảm thị lực.

Xem thêm: Điều trị tăng huyết áp

Các xét nghiệm chẩn đoán tăng huyết áp

Chẩn đoán tăng huyết áp không chỉ đơn thuần dựa vào kết quả đo huyết áp một lần. Điều này cần kết hợp nhiều yếu tố khác như bệnh sử, triệu chứng, khám sức khỏe, và các xét nghiệm bổ sung.

Chẩn đoán dựa vào bệnh sử và triệu chứng

Bác sĩ sẽ thu thập các thông tin liên quan đến tình trạng sức khỏe và các dấu hiệu sức khỏe của người bệnh.

Tiền sử gia đình: Kiểm tra xem trong gia đình có ai mắc bệnh tăng huyết áp, tim mạch, hoặc đái tháo đường không.

Các dấu hiệu điển hình:

• Đau đầu (thường vào buổi sáng).
• Chóng mặt, hoa mắt.
• Khó thở, mệt mỏi.
• Đi tiểu nhiều lần trong một đêm hoặc sưng phù ở tay, chân.

Lưu ý: Tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng, nên cần thăm khám định kỳ để phát hiện sớm.

Xem thêm: Tiêu chuẩn chẩn đoán tăng huyết áp

Khám lâm sàng tăng huyết áp

Quá trình khám lâm sàng là bước quan trọng để bác sĩ đánh giá tổng quan tình trạng sức khỏe và xác định mức độ huyết áp.

Đo huyết áp: Ít nhất hai lần vào các thời điểm khác nhau. Kết quả đo được chia thành hai chỉ số:

• Huyết áp tâm thu: Áp lực khi tim co bóp.
• Huyết áp tâm trương: Áp lực khi tim nghỉ.
• Huyết áp ≥ 140/90 mmHg sau nhiều lần đo được chẩn đoán là tăng huyết áp.

Đánh giá sức khỏe tổng quát:

• Kiểm tra tim, phổi, và các cơ quan khác để phát hiện tổn thương.
• Tìm kiếm các dấu hiệu như tiếng thổi động mạch (hẹp mạch máu) hoặc dấu hiệu suy tim.

Xem thêm: 4 cấp độ dự phòng tăng huyết áp

Các xét nghiệm chẩn đoán tăng huyết áp khác

Khi thăm khám, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán tăng huyết áp như:

Xét nghiệm điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ (ECG) là xét nghiệm ghi lại hoạt động điện của tim thông qua các điện cực đặt trên da. Đây là phương pháp đơn giản, không đau, và không xâm lấn. Tăng huyết áp làm tăng áp lực lên tim, khiến tim phải làm việc nhiều hơn. Từ đó làm tăng nguy cơ tim mạch như suy tim, rối loạn nhịp tim, hoặc nhồi máu cơ tim. Đo điện tâm đồ giúp phát hiện sớm những nguy cơ này để điều trị kịp thời.

Các vấn đề có thể phát hiện:

• Phì đại thất trái: Thành cơ tim dày do làm việc quá sức.
• Rối loạn nhịp tim: Nhịp tim không đều, gây mệt mỏi, chóng mặt.
• Thiếu máu cục bộ cơ tim: Giảm lưu lượng máu đến tim, nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Siêu âm tim (Echocardiogram)

Siêu âm tim là xét nghiệm sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh trực tiếp về cấu trúc và hoạt động của tim. Xét nghiệm giúp bác sĩ quan sát rõ ràng cách tim co bóp, bơm máu, kiểm tra tình trạng các buồng tim, van tim, và mạch máu liên quan.

Tăng huyết áp kéo dài khiến tim phải hoạt động quá mức, dễ gây tổn thương cơ tim và các van tim. Siêu âm tim giúp phát hiện sớm những tổn thương này. Từ đó ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe nguy hiểm như suy tim hoặc rối loạn chức năng tim.

Các vấn đề tim mạch liên quan đến tăng huyết áp có thể phát hiện:

• Phì đại cơ tim: Cơ tim dày lên, giảm hiệu quả bơm máu.
• Bất thường van tim: Van tim hẹp hoặc hở gây khó khăn khi hít thở, mệt mỏi.
• Suy tim: Giảm khả năng bơm máu, dẫn đến suy giảm chức năng tim.

Xem thêm: Xử trí tăng huyết áp

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu kiểm tra các thành phần trong máu như đường huyết, mỡ máu, và các chỉ số chức năng thận. Tăng huyết áp lâu dài dễ gây tổn thương tim, thận, và mạch máu. Xét nghiệm máu giúp phát hiện sớm các vấn đề này để bác sĩ điều trị kịp thời, ngăn ngừa vấn đề sức khỏe nặng.

Các vấn đề liên quan đến tăng huyết áp có thể phát hiện:

• Tiểu đường: Đường huyết cao là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
• Rối loạn mỡ máu: Mỡ máu cao có thể gây tắc nghẽn động mạch, dẫn đến các bệnh tim mạch nguy hiểm.
• Tổn thương thận: Chỉ số creatinin và ure cao cho thấy thận có vấn đề, làm giảm khả năng lọc máu.

Xét nghiệm nước tiểu

Xét nghiệm nước tiểu kiểm tra xem có các thành phần bất thường như protein hoặc máu trong nước tiểu hay không. Tăng huyết áp có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, dẫn đến suy giảm chức năng lọc máu. Xét nghiệm nước tiểu giúp kiểm tra chức năng thận, phát hiện sớm tổn thương này, tránh nguy cơ suy thận mạn tính.

Các vấn đề liên quan đến tăng huyết áp có thể phát hiện:

• Protein niệu: Xuất hiện protein trong nước tiểu là dấu hiệu cho thấy thận bị tổn thương.
• Máu trong nước tiểu: Dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý thận mạn tính hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu.

Kiểm tra mắt và các thăm dò khác

Đây là các xét nghiệm nhằm phát hiện tổn thương mạch máu trong mắt và các vấn đề sức khỏe khác do tăng huyết áp. Tăng huyết áp lâu dài gây tổn thương nghiêm trọng đến các mạch máu nhỏ trong mắt, não, và mạch máu toàn thân. Kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm những tổn thương này, ngăn ngừa biến chứng nặng như mù lòa, đột quỵ, hoặc tắc nghẽn mạch máu. Ngoài kiểm tra mắt, bác sĩ có thể chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như CT-Scan, MRI hoặc siêu âm Doppler tùy theo tình trạng của người bệnh.

Các vấn đề liên quan đến tăng huyết áp có thể phát hiện:

• Tổn thương võng mạc: Phù gai thị, xuất huyết võng mạc.
• Đột quỵ: Phát hiện tắc nghẽn hoặc xuất huyết não qua chụp CT, MRI.
• Xơ vữa động mạch: Siêu âm Doppler phát hiện hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu.

Lời khuyên cho bệnh nhân tăng huyết áp

Để kiểm soát huyết áp hiệu quả, người bệnh cần tuân thủ những nguyên tắc sau:

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh:

• Hạn chế muối, chất béo, và đường.
• Tăng cường thực phẩm giàu kali, canxi như rau xanh, hoa quả.

Tập thói quen sinh hoạt tốt:

• Tập thể dục đều đặn: Mỗi ngày nên vận động ít nhất 30 phút.
• Tránh căng thẳng: Thực hành các phương pháp thư giãn như yoga hoặc thiền.
• Tuân thủ điều trị: Uống thuốc đúng liều lượng, không tự ý ngưng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.

Xem thêm: Tư vấn bệnh nhân tăng huyết áp

Lời kết

Các xét nghiệm cận lâm sàng tăng huyết áp là yếu tố quan trọng giúp chẩn đoán, điều trị, và theo dõi bệnh. Việc tuân thủ lịch thăm khám và xét nghiệm định kỳ sẽ giúp người bệnh kiểm soát huyết áp tốt hơn, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.