Biến chứng của tăng huyết áp là gì? Cách phát hiện sớm và phòng ngừa

Huyết áp là gì?

Huyết áp là lực mà máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu. Chỉ số huyết áp bao gồm hai thành phần:

• Huyết áp tâm thu (Systolic): Áp lực trong động mạch khi tim co bóp.
• Huyết áp tâm trương (Diastolic): Áp lực trong động mạch khi tim ở trạng thái nghỉ giữa hai lần co bóp.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), chỉ số huyết áp được phân loại như sau:

• Huyết áp bình thường: <120/80 mmHg.
• Huyết áp tăng cao: 120-129/<80 mmHg.
• Tăng huyết áp giai đoạn 1: 130-139/80-89 mmHg.
• Tăng huyết áp giai đoạn 2: ≥140/90 mmHg.
• Tăng huyết áp nghiêm trọng (cấp cứu y tế): ≥180/120 mmHg.

Tăng huyết áp có nguy hiểm không?

Tăng huyết áp (hay cao huyết áp) là một tình trạng sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”, tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát. Cao huyết áp có thể gây tử vong, đặc biệt liên quan đến các bệnh lý tim mạch và đột quỵ.

Huyết áp cao tạo áp lực liên tục lên thành mạch máu, gây tổn thương lâu dài cho các cơ quan quan trọng như tim, não, thận, và mắt. Điều đáng lo ngại là nhiều người không biết mình bị cao huyết áp cho đến khi xuất hiện biến chứng nghiêm trọng. Việc nhận thức mức độ nguy hiểm và thực hiện các biện pháp kiểm soát sớm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe.

Xem thêm: Triệu chứng tăng huyết áp

Các biến chứng tăng huyết áp

Tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều cơ quan trong cơ thể. Những tổn thương do tăng huyết áp thường diễn ra âm thầm và chỉ được phát hiện khi bệnh đã tiến triển nặng.

Suy tim

Tăng huyết áp kéo dài làm tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi khắp cơ thể. Điều này dẫn đến hiện tượng phì đại cơ tim, đặc biệt ở tâm thất trái. Khi cơ tim dày lên, khả năng co bóp và bơm máu giảm dần, dẫn đến suy tim.

Người bệnh thường gặp khó thở, đặc biệt khi gắng sức hoặc nằm, mệt mỏi kéo dài, và sưng phù ở chân. Nếu không được kiểm soát kịp thời, suy tim có thể dẫn đến tử vong hoặc làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống.

Nhồi máu cơ tim

Tăng huyết áp gây tổn thương thành động mạch, làm xuất hiện mảng xơ vữa và cục máu đông, dẫn đến tắc nghẽn động mạch vành – nguyên nhân chính của nhồi máu cơ tim. Khi dòng máu đến tim bị gián đoạn, cơ tim sẽ bị thiếu oxy và chết dần.

Biểu hiện điển hình của nhồi máu cơ tim bao gồm đau thắt ngực dữ dội, khó thở, và cảm giác như bị bóp nghẹt ở lồng ngực. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nhồi máu cơ tim có thể gây tổn thương vĩnh viễn hoặc tử vong.

Xem thêm: Nguyên nhân gây tăng huyết áp

Bệnh mạch vành

Tăng huyết áp thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, gây hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch vành – mạch máu cung cấp oxy và dưỡng chất cho tim. Khi lưu lượng máu bị giảm, người bệnh có thể gặp tình trạng đau thắt ngực, khó thở, và mệt mỏi kéo dài. Bệnh mạch vành làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột tử do tim.

Xem thêm: Yếu tố nguy cơ tăng huyết áp

Đột quỵ

Đột quỵ là một trong những biến chứng nghiêm trọng và phổ biến nhất của tăng huyết áp. Khi huyết áp quá cao, mạch máu trong não có thể bị vỡ, gây đột quỵ xuất huyết. Ngoài ra, tình trạng tắc nghẽn do cục máu đông có thể gây đột quỵ thiếu máu cục bộ. Cả hai loại đột quỵ này đều có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng như liệt nửa người, mất khả năng nói, và suy giảm nhận thức.

Tổn thương thận

Thận là cơ quan quan trọng giúp lọc máu và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, tăng huyết áp làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, làm giảm khả năng lọc máu, và dẫn đến suy thận mạn. Người bệnh có thể cần lọc máu hoặc ghép thận nếu cần thiết.

Rối loạn trí nhớ và sa sút trí tuệ

Tăng huyết áp kéo dài làm giảm lưu lượng máu đến não, dẫn đến tổn thương các tế bào thần kinh và suy giảm chức năng não. Điều này có thể gây rối loạn trí nhớ, giảm khả năng tư duy, và tăng nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ, bao gồm cả Alzheimer. Đây là yếu tố nguy cơ lớn gây tổn thương não bộ, đặc biệt ở người cao tuổi.

Xem thêm: Bệnh não tăng huyết áp

Các vấn đề về mắt

Huyết áp cao có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong võng mạc, dẫn đến phù võng mạc, xuất huyết hoặc tổn thương thần kinh thị giác. Điều này gây giảm thị lực và trong nhiều trường hợp, có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời. Tổn thương võng mạc do tăng huyết áp thường diễn tiến âm thầm và khó nhận biết ở giai đoạn đầu.

Xem thêm: Biến chứng mắt của tăng huyết áp

Các vấn đề trên động mạch

Huyết áp cao tạo áp lực lớn lên thành mạch máu, làm tăng nguy cơ phình động mạch chủ. Các vị trí thường gặp bao gồm động mạch chủ và các mạch máu lớn ở bụng. Nếu phình động mạch bị vỡ, nó có thể gây xuất huyết nghiêm trọng, tăng nguy cơ tử vong.

Ngoài ra, tăng huyết áp cũng có thể gây ra bệnh động mạch ngoại biên. Điều này làm giảm lưu lượng máu đến tay và chân, gây đau và hạn chế khả năng vận động.

Xem thêm: Cơ chế tăng huyết áp

Hội chứng chuyển hóa

Tăng huyết áp thường đi kèm với các yếu tố nguy cơ khác như tăng đường huyết, tăng cholesterol, và béo phì, tạo thành hội chứng chuyển hóa. Hội chứng này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường type 2, đồng thời ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể của người bệnh.

Tăng nguy cơ biến chứng khi mang thai

Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao gặp các biến chứng như tiền sản giật, sinh non, hoặc trẻ sơ sinh nhẹ cân. Tiền sản giật là một tình trạng đe dọa tính mạng cho cả mẹ và thai nhi, cần được điều trị kịp thời.

Xem thêm: Điều trị tăng huyết áp

Cách phát hiện sớm và phòng ngừa biến chứng tăng huyết áp

Phát hiện sớm và kiểm soát huyết áp đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm liên quan đến tăng huyết áp.

Theo dõi huyết áp thường xuyên

Đo huyết áp định kỳ là cách đơn giản và hiệu quả nhất để phát hiện sớm tình trạng tăng huyết áp. Điều này đặc biệt cần thiết với những người có yếu tố nguy cơ như:

• Thừa cân hoặc béo phì.
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tăng huyết áp.
• Lối sống ít vận động hoặc không lành mạnh.

Thay đổi lối sống lành mạnh

Thay đổi thói quen hàng ngày là chìa khóa để kiểm soát. Dưới đây là các thay đổi cụ thể:

Chế độ ăn uống hợp lý:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, và thực phẩm giàu kali như chuối, cam, rau bina.
• Hạn chế muối (không quá 5g/ngày), giảm thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh.
• Tránh thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và đường như đồ chiên rán và bánh kẹo ngọt.
• Áp dụng chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension).

Xem thêm: Tăng huyết áp uống nước chanh được không?

Tập thể dục thường xuyên:

Duy trì ít nhất 150 phút tập thể dục vừa phải mỗi tuần, chẳng hạn như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, hoặc yoga.

Hạn chế căng thẳng:

• Thực hành các kỹ thuật giảm stress như thiền, yoga, hoặc hít thở sâu.
• Tham gia các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc, hoặc làm vườn.

Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia:

Hạn chế hoặc không sử dụng rượu, bia, và thuốc lá vì có thể làm co mạch máu, tăng nguy cơ gặp các biến chứng của bệnh tăng huyết áp.

Dùng thuốc theo chỉ định:

• Uống thuốc hạ huyết áp đúng giờ và đúng liều lượng.
• Thông báo ngay cho bác sĩ nếu gặp phải tác dụng phụ hoặc không đạt hiệu quả mong muốn.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ:

Ngoài việc theo dõi huyết áp, mọi người cần thực hiện các xét nghiệm định kỳ để kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng thể. Đây là điều cần thiết để phát hiện sớm các tổn thương do tăng huyết áp gây ra.

• Xét nghiệm máu: Đo đường huyết và nồng độ cholesterol để đánh giá nguy cơ bị biến chứng tim mạch của tăng huyết áp và tiểu đường.
• Xét nghiệm máu đo nồng độ creatinine và ure: Đánh giá khả năng lọc máu của thận để phát hiện tổn thương sớm.
• Siêu âm tim và đo điện tâm đồ (ECG): Đánh giá tình trạng tim mạch, đặc biệt với những người đã mắc bệnh tim.

Lời kết

Tăng huyết áp là mối nguy hiểm tiềm ẩn với hàng loạt biến chứng nguy hiểm như suy tim, đột quỵ, hay tổn thương thận. Việc hiểu rõ các biến chứng tăng huyết áp và thực hiện các biện pháp phòng ngừa sớm là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Xem thêm: Bệnh võng mạc tăng huyết áp