Viêm da cơ địa là bệnh da liễu phổ biến, có thể gặp ở trẻ em và người lớn. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng các triệu chứng như ngứa dữ dội, da khô bong tróc và tổn thương kéo dài khiến người bệnh khó chịu, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và giấc ngủ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa hiệu quả.

Viêm da cơ địa là gì?

Viêm da cơ địa (còn gọi là viêm da dị ứng cơ địa hoặc eczema) là một bệnh dị ứng mạn tính ảnh hưởng đến làn da, làm da trở nên khô, ngứa và dễ kích thích. Đây là tình trạng tổn thương da do sự suy giảm chức năng của hàng rào bảo vệ da, khiến da mất nhiều độ ẩm hơn bình thường và dễ bị tác nhân gây kích thích từ môi trường bên ngoài xâm nhập.

Bệnh thường tái phát nhiều lần, đặc biệt khi có các yếu tố kích thích như thay đổi thời tiết, căng thẳng, tiếp xúc với các chất gây dị ứng hoặc vi khuẩn, vi nấm. Đây không phải là bệnh lây lan và có liên quan mật thiết đến hệ miễn dịch và yếu tố di truyền.

Ảnh hưởng của bệnh không chỉ ở da mà còn tác động đến chất lượng cuộc sống do ngứa gây khó chịu, mất ngủ, và khả năng nhiễm trùng bội nhiễm do gãi nhiều.

Hình ảnh viêm da cơ địa người lớn
Hình ảnh viêm da cơ địa người lớn

Nguyên nhân gây viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là kết quả của nhiều yếu tố, bao gồm:

  • Rối loạn hàng rào bảo vệ da: Làn da bình thường có hàng rào bảo vệ giúp giữ ẩm và ngăn chặn các tác nhân có hại từ môi trường. Ở người bị viêm da cơ địa, hàng rào này hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến mất nước nhiều hơn, khiến da trở nên khô, nứt nẻ và dễ bị tổn thương. Khi hàng rào bảo vệ suy giảm, các yếu tố bên ngoài như vi khuẩn, vi nấm và các chất kích thích dễ dàng xâm nhập, gây ra viêm đỏ và cảm giác ngứa ngáy khó chịu.
  • Yếu tố di truyền: Bệnh có tính chất gia đình và di truyền rõ ràng. Nếu cha hoặc mẹ bị bệnh, con cái có nguy cơ mắc bệnh cao hơn rất nhiều. Các nghiên cứu cho thấy một số đột biến gen, đặc biệt là gen mã hóa cho protein filaggrin – một protein quan trọng giúp duy trì độ ẩm và cấu trúc hàng rào da – có thể làm tăng khả năng phát triển viêm da cơ địa. Ngoài ra, các gen liên quan đến đáp ứng miễn dịch cũng góp phần làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
  • Rối loạn hệ miễn dịch: Ở người bị viêm da, hệ miễn dịch phản ứng quá mức khi gặp các kích thích nhỏ từ môi trường. Sự hoạt động quá mức của tế bào miễn dịch, đặc biệt là tế bào T loại 2 (Th2), kích thích phản ứng viêm da dị ứng, giải phóng nhiều cytokine gây viêm và ngứa. Điều này khiến tình trạng viêm da kéo dài ngay cả khi không có tác nhân gây kích thích rõ ràng.
  • Các yếu tố môi trường và kích thích bên ngoài: Môi trường có thể ảnh hưởng mạnh đến tình trạng viêm da cơ địa.
    • Thay đổi thời tiết: Thời tiết lạnh, khô hoặc nóng ẩm đột ngột đều có thể làm da khô và kích ứng.
    • Tiếp xúc với hóa chất và mỹ phẩm: Các loại xà phòng, chất tẩy rửa hay mỹ phẩm chứa nhiều hương liệu, chất bảo quản dễ gây kích thích và làm tổn thương da nhạy cảm.
    • Dị nguyên: Bụi nhà, phấn hoa, lông thú và thực phẩm dị ứng có thể kích hoạt cơ chế dị ứng và làm bùng phát các đợt viêm da.
    • Vi khuẩn và vi nấm: Da bị tổn thương tạo điều kiện cho vi khuẩn Staphylococcus aureus hoặc vi nấm xâm nhập, gây nhiễm trùng và làm tăng mức độ viêm của bệnh.
    • Stress và yếu tố tâm lý: Căng thẳng, stress kéo dài ảnh hưởng đến hoạt động của hệ miễn dịch, làm bệnh dễ tái phát và nghiêm trọng hơn.

Xem thêm: Viêm da cơ địa trẻ em

Triệu chứng viêm da cơ địa ở người lớn

Viêm da cơ địa người lớn thường có biểu hiện bao gồm các triệu chứng sau:

Ngứa dữ dội

Ngứa là triệu chứng nổi bật và kéo dài, thường trở nên dữ dội hơn vào ban đêm, khiến người bệnh liên tục gãi. Việc gãi nhiều không chỉ làm tổn thương da mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm xâm nhập, dẫn đến tình trạng bội nhiễm.

Viêm đỏ và sưng phù

Các vùng da bị ảnh hưởng thường có màu đỏ hoặc hơi tím, kèm theo sưng nhẹ, đặc biệt rõ rệt trong những đợt bùng phát cấp tính. Tình trạng viêm này có thể gây cảm giác nóng rát, làm người bệnh thêm khó chịu.

Da khô và bong tróc

Da ở khu vực tổn thương thường rất khô, ráp, dễ nứt nẻ và bong tróc thành từng mảng vảy nhỏ. Đây là hậu quả của sự suy giảm hàng rào bảo vệ, khiến da trở nên nhạy cảm hơn với các tác nhân kích thích từ môi trường như bụi bẩn, hóa chất, hoặc thay đổi thời tiết.

Xem thêm: Bị dị ứng da nổi mẩn đỏ

diag
Gói xét nghiệm Dị ứng
  • Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
  • Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
  • Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
  • Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG
200+
Cơ sở y tế đối tác
2400+
Bác sĩ tin tưởng

Dày sừng và lichen hóa

Ở giai đoạn mạn tính, vùng da bị viêm thường trở nên dày, sần sùi và nếp da nổi rõ. Hiện tượng lichen hóa này là kết quả của việc gãi và chà xát lặp đi lặp lại, tạo ra cảm giác thô ráp và khó chịu kéo dài.

Triệu chứng đi kèm

Bên cạnh các biểu hiện ngoài da, người bệnh viêm da cơ địa thường có cơ địa dị ứng, do đó có thể kèm theo các bệnh lý khác như viêm mũi dị ứng hoặc hen suyễn. Sự kết hợp này làm tăng gánh nặng bệnh tật và ảnh hưởng đến chất lượng sống tổng thể của người bệnh.

Biến chứng bị viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là một bệnh lý mạn tính có thể kéo dài và tái phát, nếu không được kiểm soát và điều trị đúng cách, người bệnh có thể gặp phải nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

  • Nhiễm trùng và bội nhiễm: Nhiễm trùng da (bội nhiễm): Do da bị tổn thương, khô ráp và liên tục bị ngứa dẫn đến gãi nhiều, làn da rất dễ bị trầy xước và tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, vi nấm xâm nhập. Vi khuẩn như Staphylococcus aureus là tác nhân phổ biến gây nhiễm trùng da. Nhiễm trùng có thể làm tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn, gây mụn mủ, phù nề, viêm đỏ và đau nhức. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, viêm da cơ địa có thể dẫn đến nhiễm trùng lan rộng cần điều trị kháng sinh kịp thời.
  • Viêm da dạng nấm hoặc nhiễm virus thứ phát: Người bị viêm da cơ địa dễ bị các bệnh nhiễm virus như herpes simplex gây ra tình trạng eczema herpeticum đặc trưng bởi mụn nước đau rát, lan rộng, có thể gây sốt và mệt mỏi. Đây là trường hợp cấp cứu cần được chữa trị khẩn trương để tránh biến chứng nguy hiểm. Ngoài ra, sự mất cân bằng hệ vi sinh trên da cũng tạo điều kiện cho vi nấm phát triển, làm mụn mẩn lan rộng.
  • Thay đổi sắc tố da: Sau các đợt viêm, da có thể bị đổi màu, xuất hiện vùng da sậm màu (tăng sắc tố) hoặc sáng hơn (giảm sắc tố) so với vùng da bình thường. Biến chứng này thường tồn tại lâu dài, ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ, đặc biệt gây khó chịu cho người có màu da tối.
  • Ảnh hưởng giấc ngủ và chất lượng cuộc sống: Ngứa ngáy kéo dài làm rối loạn giấc ngủ, khiến người bệnh mệt mỏi, khó tập trung làm việc, học tập. Tình trạng này còn làm tăng mức độ căng thẳng, lo âu, thậm chí dẫn đến trầm cảm do sự bức bối dai dẳng và ảnh hưởng ngoại hình.
  • Tác dụng phụ của điều trị lâu dài: Việc dùng thuốc corticoid bôi hoặc uống trong thời gian dài có thể gây biến chứng như mỏng da, rạn da, giãn mạch máu, tăng nguy cơ nhiễm trùng. Chính vì vậy, cần tuân thủ chính xác theo hướng dẫn của bác sĩ để hạn chế tối đa tác dụng không mong muốn.

Xem thêm: Viêm da cơ địa có lây không?

Phương pháp chẩn đoán viêm da cơ địa người lớn

Viêm da cơ địa ở người lớn thường được chẩn đoán dựa trên các bước:

  • Khám lâm sàng: Bác sĩ chuyên khoa da liễu sẽ quan sát kỹ tình trạng da như vị trí, hình dạng, đặc điểm da bị ảnh hưởng. Đặc biệt chú ý vùng da khô, viêm đỏ, bong tróc hoặc dày sừng. Qua khám, bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh cá nhân và gia đình xem có ai trong nhà từng mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc viêm da cơ địa hay không.
  • Test lẩy da (Skin Prick Test) và Xét nghiệm IgE đặc hiệu (Xét nghiệm máu): Các xét nghiệm này dùng để tìm các dị ứng tức thời (Type I) với dị nguyên như mạt bụi, phấn hoa, lông thú, thực phẩm… Đây là các yếu tố kích phát có thể làm bùng phát đợt cấp của viêm da cơ địa. Kết quả test lẩy da có sau 15 – 20 phút.
  • Test áp da (Patch Test): Xét nghiệm này dùng để chẩn đoán bệnh viêm da tiếp xúc dị ứng (Type IV), một bệnh lý đồng mắc có thể khiến tình trạng viêm da cơ địa nặng hơn (ví dụ: dị ứng với kim loại niken, hương liệu trong kem dưỡng, chất bảo quản). Miếng dán dị nguyên sẽ được dán trên lưng và đọc kết quả sau 48 – 72 giờ.
  • Xét nghiệm loại trừ bệnh khác: Bệnh có triệu chứng khá giống một số bệnh da liễu khác như viêm da tiếp xúc, nấm da, vảy nến. Do đó, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm để loại trừ nhiễm trùng do vi khuẩn, vi nấm hoặc các bệnh da mãn tính khác nhằm đưa ra chẩn đoán chính xác.
  • Sinh thiết da (nếu cần thiết): Trong những trường hợp khó phân biệt hoặc triệu chứng không điển hình, bác sĩ có thể lấy mẫu da (sinh thiết) để làm xét nghiệm mô học. Kết quả sinh thiết giúp đánh giá chính xác tổn thương da, phân biệt viêm da cơ địa với các bệnh da liễu khác hoặc loại bỏ nghi ngờ ung thư da.
  • Đánh giá các yếu tố đi kèm: Việc ghi lại các dấu hiệu liên quan như khô da nhiều, có tiền sử dị ứng, mức độ ngứa, sự tái phát của triệu chứng và các yếu tố môi trường góp phần củng cố chẩn đoán.

Xem thêm: Da mặt bị dị ứng nổi sần ngứa

Phương pháp điều trị viêm da cơ địa người lớn

Điều trị viêm da cơ địa người lớn dựa trên nguyên tắc chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, duy trì hàng rào bảo vệ da và tránh các yếu tố kích thích từ môi trường. Cụ thể bao gồm:

  • Chăm sóc và dưỡng ẩm da: Việc duy trì độ ẩm cho da là bước quan trọng nhất. Dùng kem dưỡng ẩm thường xuyên, ít nhất 2 lần mỗi ngày giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm khô và ngứa. Nên chọn các sản phẩm phù hợp với da nhạy cảm, không chứa hương liệu hoặc chất bảo quản gây kích thích.
  • Sử dụng thuốc bôi ngoài da:
    • Thuốc corticosteroid tại chỗ (kem chống ngứa, kem kháng viêm) được dùng trong đợt cấp tính để giảm nhanh viêm đỏ và ngứa.
    • Kem ức chế calcineurin như tacrolimus hoặc pimecrolimus phù hợp cho vùng da mỏng, nhạy cảm như mặt hoặc nếp gấp do ít gây teo da hơn corticosteroid.
    • Thuốc chống ngứa cũng có thể được kê thêm để kiểm soát cảm giác ngứa khó chịu.
    • Thuốc uống điều trị toàn thân
  • Điều trị sinh học: Là lựa chọn mới cho người bệnh lý nặng, không đáp ứng với các phương pháp thông thường. Thuốc sinh học giúp điều chỉnh phản ứng miễn dịch hiệu quả mà ít tác dụng phụ hơn.
  • Quang trị liệu: Khi việc dùng thuốc không đạt hiệu quả, quang trị liệu bằng tia UV (UVA hoặc UVB) được áp dụng để giảm viêm và ngứa, giúp cải thiện tình trạng da.
  • Điều trị nhiễm trùng thứ phát: Viêm da cơ địa thường kèm theo bội nhiễm do vi khuẩn hoặc vi nấm. Khi có dấu hiệu nhiễm trùng, bác sĩ sẽ sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng nấm phù hợp để điều trị hiệu quả, tránh làm trầm trọng tình trạng viêm.

Xem thêm: Cách trị viêm da

Cách chăm sóc da và phòng ngừa viêm da cơ địa

  • Giữ ẩm da thường xuyên: Sử dụng kem dưỡng ẩm ít nhất 2 lần/ngày giúp duy trì hàng rào bảo vệ da và giảm ngứa.
  • Tránh các tác nhân kích thích: Tránh tiếp xúc với hóa chất, xà phòng mạnh, mỹ phẩm có hương liệu. Hạn chế tiếp xúc với bụi, phấn hoa, lông thú nếu có dị ứng cơ địa.
  • Chăm sóc da đúng cách: Tắm nước ấm vừa phải, tránh tắm lâu, dùng sữa tắm dịu nhẹ. Lau khô da nhẹ nhàng, thoa kem dưỡng ẩm ngay sau khi tắm.
  • Quản lý căng thẳng, thay đổi thói quen: Giảm stress bằng các phương pháp thư giãn, duy trì giấc ngủ đầy đủ. Ăn uống lành mạnh, tránh những thực phẩm dị ứng nếu có.
  • Thăm khám định kỳ: Theo dõi tình trạng bệnh và tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ da liễu.

Viêm da cơ địa là một bệnh mạn tính, gây ngứa và tổn thương da kéo dài, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống người bệnh. Hiểu rõ đặc điểm viêm da cơ địa, nguyên nhân cũng như các dấu hiệu lâm sàng sẽ giúp mọi người sớm nhận biết và điều trị kịp thời.

Việc kết hợp điều trị y khoa với chăm sóc da đúng cách và phòng ngừa kích thích là cách tốt nhất để kiểm soát tốt bệnh, giảm thiểu các đợt tái phát và biến chứng nhiễm trùng.Nếu bạn nghi ngờ bản thân hoặc người thân bị viêm da cơ địa người lớn, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán xác định và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Xem thêm