Dị ứng hạnh nhân: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý

Dị ứng hạnh nhân là gì?

Dị ứng hạnh nhân thuộc nhóm dị ứng thực phẩm trong nhóm dị ứng các loại hạt cây. Đây là phản ứng quá mẫn của hệ thống miễn dịch đối với protein có trong hạnh nhân, khi cơ thể nhầm protein này là có hại. Điều này dẫn đến việc hệ miễn dịch kích hoạt giải phóng histamine và các chất trung gian gây viêm, gây ra các triệu chứng dị ứng từ nhẹ đến nghiêm trọng như mẩn đỏ, ngứa, phù nề, khó thở.

Ngoài hạnh nhân, các loại hạt như hồ đào, óc chó, hạt điều cũng là những nguyên nhân phổ biến gây dị ứng tương tự. Dị ứng này có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi nhưng phổ biến hơn ở trẻ em và thường kéo dài suốt đời.

Nguyên nhân chính của dị ứng hạnh nhân bao gồm:

• Phản ứng miễn dịch: Hệ miễn dịch nhầm protein trong hạnh nhân là tác nhân gây hại và kích hoạt phản ứng dị ứng qua trung gian kháng thể IgE.
• Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người dị ứng thực phẩm làm tăng nguy cơ mắc dị ứng hạnh nhân.
• Yếu tố môi trường: Những tiếp xúc và tác nhân kích thích trong môi trường sống có thể ảnh hưởng đến sự phát triển dị ứng.
• Đa dị ứng: Nhiều người dị ứng hạnh nhân cũng có thể đồng thời dị ứng với các loại hạt hoặc đậu phộng khác.

Triệu chứng dị ứng hạnh nhân

Triệu chứng dị ứng hạnh nhân rất đa dạng, được phân loại cụ thể theo mức độ từ nhẹ đến nặng, thậm chí có thể đe dọa tính mạng.

Triệu chứng nhẹ:

• Ngứa, tê rát hoặc cảm giác khó chịu tại miệng, môi, hoặc họng.
• Nổi mẩn đỏ, phát ban hay mề đay trên da.
• Sưng tấy nhẹ tại vùng da tiếp xúc với hạnh nhân.

Triệu chứng trung bình:

• Rối loạn tiêu hóa, đau bụng, co thắt, buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy.
• Nghẹt, chảy nước mũi, ho khan, đau họng.
• Đỏ mắt, ngứa hoặc chảy nước mắt.

Xem thêm: Dị ứng cà phê

Triệu chứng nặng (sốc phản vệ):

• Khó thở, thở nhanh hoặc khó kiểm soát.
• Sưng phù mặt, cổ họng gây tắc nghẽn đường thở.
• Huyết áp tụt, chóng mặt, ngất xỉu.

Sốc phản vệ là tình trạng khẩn cấp, đòi hỏi can thiệp y tế ngay lập tức để ngăn ngừa nguy cơ tử vong. Theo Hiệp hội Dị ứng, Hen suyễn và Miễn dịch lâm sàng Hoa Kỳ (ACAAI), khoảng 30% các trường hợp dị ứng hạt cây có thể biến chứng thành sốc phản vệ.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Cách xác định và chẩn đoán dị ứng hạnh nhân

Việc chẩn đoán chính xác dị ứng hạnh nhân rất quan trọng để đưa ra biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp, giúp người bệnh tránh được các phản ứng nguy hiểm. Khi cần xác định dị ứng hạnh nhân, bác sĩ sẽ tiến hành các bước chẩn đoán sau:

• Khai thác tiền sử bệnh lý và phản ứng dị ứng: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng xảy ra sau khi người bệnh ăn hạnh nhân hoặc sản phẩm chứa hạnh nhân, cũng như tiền sử dị ứng của gia đình.
• Xét nghiệm da (Skin Prick Test – SPT): Đây là phương pháp phổ biến, an toàn và nhanh chóng giúp phát hiện sự nhạy cảm với protein hạnh nhân. Một lượng nhỏ dịch chiết protein hạnh nhân được đặt lên da, sau đó da được chích nhẹ để quan sát phản ứng sưng đỏ hoặc ngứa sau 15-20 phút. Tuy nhiên, độ chính xác của SPT với hạnh nhân có thể giới hạn và không hoàn toàn dự đoán được mức độ dị ứng.
• Xét nghiệm máu đo kháng thể IgE đặc hiệu (sIgE): Xét nghiệm này đo mức độ kháng thể IgE trong máu mà cơ thể sản xuất ra khi tiếp xúc với protein hạnh nhân. Mức sIgE ≥ 0.35 kU/L được xem là dương tính, nhưng giá trị cut-off để chẩn đoán chính xác cần kết hợp với lâm sàng. Sự tăng cao nồng độ IgE đặc hiệu thường liên quan đến nguy cơ dị ứng nghiêm trọng hơn.
• Thử nghiệm ăn thử (Oral Food Challenge – OFC): Đây là phương pháp vàng để xác định dị ứng thực sự với hạnh nhân. Người bệnh sẽ được cho ăn từng lượng nhỏ hạnh nhân dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để quan sát phản ứng dị ứng. Phương pháp này là tiêu chuẩn vàng nhưng rất tốn thời gian, công sức và có nguy cơ xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng nên chỉ thực hiện ở các trung tâm y tế chuyên sâu.

Xem thêm: Dị ứng xoài

Cách xử lý khi dị ứng hạnh nhân

Khi có triệu chứng dị ứng, bạn nên xử trí đúng để ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.

• Xử trí ngay khi phát hiện: Ngừng sử dụng hạnh nhân và các sản phẩm chứa hạnh nhân ngay lập tức. Việc loại bỏ nguyên nhân kích thích là bước đầu tiên và quan trọng nhất.
• Triệu chứng nhẹ: Các biểu hiện như ngứa, phát ban, mẩn đỏ da có thể được kiểm soát bằng thuốc kháng histamin theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Triệu chứng trung bình: Đau bụng, buồn nôn, nghẹt mũi hay ho khan cần được theo dõi sát. Bạn nên tránh tiếp xúc thêm với hạnh nhân. Nếu bạn không cải thiện hoặc triệu chứng tiến triển, cần đi khám bác sĩ ngay.
• Triệu chứng nặng (sốc phản vệ): Biểu hiện như khó thở, thở nhanh, sưng phù mặt, cổ họng, tụt huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu đòi hỏi xử trí khẩn cấp. Bạn cần gọi cấp cứu ngay lập tức, đồng thời có thể sử dụng bút tiêm adrenaline (EpiPen hoặc tương tự) ngay tại chỗ nếu có sẵn, tiêm vào cơ đùi ngoài. Bạn cần đặt người bệnh nằm ngửa, đảm bảo đường thở thông thoáng và thực hiện hô hấp nhân tạo hoặc các biện pháp cấp cứu khác nếu cần thiết.

Biện pháp phòng ngừa dị ứng hạnh nhân

Các biện pháp phòng ngừa mà bạn có thể tham khảo như sau:

• Tránh hoàn toàn tiêu thụ hạnh nhân và các sản phẩm chứa hạnh nhân: Hạnh nhân và các sản phẩm như bơ hạnh nhân, bánh chứa hạt, các loại kẹo thường chứa lượng đáng kể protein hạnh nhân nên phải tránh tuyệt đối đối với người dị ứng.
• Đọc kỹ nhãn mác thực phẩm: Luôn kiểm tra thành phần nguyên liệu trên bao bì, đặc biệt chú ý các cảnh báo như “may contain almonds” (có thể chứa hạnh nhân) hoặc “manufactured in a facility that processes nuts”.
• Cẩn trọng khi ăn ngoài hoặc dùng thực phẩm đóng gói: Hạn chế ăn các món ăn lạ, đặc biệt ở nhà hàng hoặc đồ ăn chế biến sẵn không rõ nguồn gốc nguyên liệu, tránh nguy cơ lẫn lộn hoặc nhiễm chéo với hạnh nhân.
• Vệ sinh tay và dụng cụ nấu ăn: Rửa sạch tay và dụng cụ sau khi chế biến các món có hạt để tránh nhiễm chéo cho các món ăn khác.
• Luôn mang theo thuốc và thẻ cảnh báo dị ứng: Nếu bạn từng có tiền sử dị ứng, bạn nên mang theo EpiPen (bút tiêm adrenaline) và thẻ cảnh báo để sử dụng kịp thời khi có phản ứng nghiêm trọng xảy ra.

Chế độ ăn uống cho người dị ứng hạnh nhân

Người bị dị ứng cần xây dựng chế độ ăn uống thay thế hợp lý nhằm đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng, tránh thiếu hụt và phòng ngừa phản ứng nguy hiểm. Các lựa chọn thực phẩm thay thế phù hợp mà bạn có thể tham khảo bao gồm:

• Các loại hạt không gây dị ứng đã được xác nhận an toàn: Ví dụ như hạt bí, hạt chia, hạt lanh có thể là nguồn cung cấp chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất thay thế hạnh nhân. Tuy nhiên, bạn cần kiểm tra kỹ vì có thể xảy ra dị ứng chéo.
• Nguồn cung cấp protein đa dạng: Đậu, các loại hạt đỗ (phải kiểm tra dị ứng chéo), thịt, cá, trứng giúp bù đắp lượng protein bị thiếu do không sử dụng hạnh nhân.
• Sữa thực vật thay thế: Sữa đậu nành, sữa yến mạch, sữa gạo, sữa dừa là những lựa chọn thay thế an toàn với người dị ứng hạnh nhân. Lưu ý sữa hạnh nhân cần tránh do chứa thành phần kích thích dị ứng.
• Tăng cường rau củ quả tươi: Để bổ sung vitamin, khoáng chất và chất xơ giúp tăng cường sức khỏe tổng thể.

Xem thêm: Dị ứng nước dừa