Sốc phản vệ thuốc tê: Triệu chứng, biến chứng, cách xử trí

Sốc phản vệ thuốc tê là gì?

Sốc phản vệ thuốc tê là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể xảy ra trong vòng vài phút sau khi người bệnh được tiêm thuốc tê. Bệnh nhân bị sốc phản vệ sau khi tiêm thuốc gây tê có thể xảy ra tình trạng nổi ban đỏ, sưng phù vùng mặt hoặc cổ họng, tụt huyết áp nhanh chóng, khó thở. Trong trường hợp nặng có thể dẫn đến hiện tượng sốc và mất ý thức, thậm chí ngất hoặc hôn mê.

Đây là tình trạng cần được phát hiện và xử trí kịp thời bằng thuốc adrenaline và hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn. Vì vậy, việc phát hiện và xử lý, điều trị y khoa kịp thời là cách cần thiết và hiệu quả để giảm thiểu rủi ro người bệnh gặp các biến chứng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng.

Phân biệt sốc phản vệ do thuốc gây tê và ngộ độc thuốc tê

Sốc phản vệ do thuốc tê và ngộ độc thuốc tê là hai tình trạng khác nhau về bản chất, nguyên nhân và cách xử trí, dù đôi khi có thể có triệu chứng tương đồng. Cụ thể:

Sốc phản vệ thuốc tê:

Đây là phản ứng dị ứng rất nghiêm trọng, xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với thuốc gây tê hoặc các thành phần, dược liệu có trong thuốc. Những triệu chứng của phản ứng này thường xảy ra rất nhanh, chủ yếu là nổi mẩn đỏ, phù nề vùng mặt, khó thở, hạ huyết áp đột ngột. Trường hợp nặng người bệnh có thể bị sốc hoặc mất ý thức, thậm chí hôn mê, tử vong nên bắt buộc can thiệp ngay bằng adrenaline và hỗ trợ hồi sức.

Ngộ độc thuốc tê

Ngộ độc thuốc tê là tình trạng xảy ra khi lượng thuốc vượt quá mức an toàn trong cơ thể, thường do dùng quá liều hoặc tiêm nhầm vào mạch máu. ngộ độc thuốc tê ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tim mạch, gây chóng mặt, co giật, rối loạn nhịp tim, suy tim. Đây là phản ứng do độc tính dược lý, không phải dị ứng. Thế nên, cách xử trí khi bệnh nhân bị ngộ độc thuốc tê tập trung vào ngừng thuốc, hỗ trợ chức năng cơ thể và dùng thuốc giải độc lipid để điều trị khi cần.

Xem thêm: Xử trí sốc phản vệ

Triệu chứng sốc phản vệ thuốc tê

Các dấu hiệu lâm sàng của sốc phản vệ do thuốc gây tê thường xuất hiện rất nhanh, thường trong vòng vài phút sau khi tiêm thuốc, và hầu hết các dấu hiệu đầu tiên biểu hiện trên da và hệ hô hấp. Cụ thể:

• Tê và ngứa quanh miệng.
• Ù tai hoặc thay đổi thính giác, có thể nghe thấy tiếng vo ve hoặc tiếng rè trong tai.
• Các triệu chứng tiêu hóa như cảm giác có vị kim loại trong miệng.
• Các triệu chứng thần kinh như chóng mặt, mất thăng bằng.
• Co giật.
• Khó thở, thở rít.
• Phù mặt, sưng môi hoặc cổ họng.
• Tụt huyết áp nhanh chóng gây choáng hoặc mất ý thức.
• Tim đập nhanh hoặc rối loạn nhịp tim.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Nguyên nhân gây sốc phản vệ do thuốc gây tê

Sốc phản vệ khi tiêm thuốc tê xảy ra khi cơ thể phản ứng cấp tính với thuốc tê hoặc các thành phần trong dung dịch tiêm, dẫn đến dị ứng nghiêm trọng. Phản ứng này thường khởi phát nhanh ngay sau khi thuốc được sử dụng, gây ra các biểu hiện lâm sàng nghiêm trọng cần xử trí kịp thời.

• Tiêm thuốc tê chứa hoạt chất hoặc tá dược mà cơ thể đã bị dị ứng hoặc nhạy cảm.
• Tiêm các chất bảo quản trong dung dịch thuốc tê, như benzoate hoặc sulphite, gây kích thích các phản ứng dị ứng.
• Tiêm nhầm thuốc tê có chứa các tạp chất hoặc dị nguyên lạ vào người.
• Sử dụng thuốc tê có chứa latex hoặc các thành phần gây dị ứng khác trong quá trình chuẩn bị hoặc tiêm.
• Tiếp xúc và dùng các loại thuốc tê có cấu trúc hoặc thành phần thân thuộc, gây phản ứng chéo trong cơ thể.

Xem thêm: Biểu hiện sốc phản vệ khi truyền dịch

Nhóm đối tượng nguy cơ cao

Một số nhóm người có yếu tố nguy cơ bị sốc phản vệ khi dùng thuốc gây tê hơn bao gồm:

• Người có tiền sử dị ứng với thuốc tê hoặc các loại thuốc khác.
• Người từng bị sốc phản vệ hoặc các phản ứng dị ứng nghiêm trọng trước đây.
• Người mắc các bệnh dị ứng, đặc biệt là hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.
• Người có bệnh lý tim mạch hoặc suy hô hấp mạn tính.
• Người có cơ địa nhạy cảm hoặc có rối loạn miễn dịch.
• Trẻ em dưới tuổi trưởng thành và người lớn tuổi sức khỏe yếu.

Sốc phản vệ thuốc tê có nguy hiểm không? Các rủi ro biến chứng

Sốc phản vệ do thuốc gây tê là tình trạng cấp cứu nguy hiểm, có thể gây ra các tai biến, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Các biến chứng và rủi ro do sốc phản vệ sau khi tiêm thuốc tê thường phát triển nhanh trong vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc với thuốc, đòi hỏi sự nhận biết và can thiệp sớm để giảm thiểu hậu quả.

• Tụt huyết áp đột ngột: Gây choáng, mệt mỏi hoặc mất ý thức do máu không đủ để cung cấp cho các cơ quan quan trọng.
• Suy hô hấp nghiêm trọng: Khó thở hoặc không thể thở do phù nề đường thở hoặc co thắt phế quản.
• Mất ý thức hoặc thậm chí tử vong: Hậu quả của thiếu oxy lên não khi tuần hoàn và hô hấp bị suy giảm nghiêm trọng.
• Phù nề mặt, môi, cổ họng: Có thể làm tắc nghẽn đường thở, gây nguy hiểm ngay lập tức.
• Rối loạn nhịp tim và suy tim: Do ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp của phản ứng sốc lên tim và hệ tuần hoàn.

Cách xử trí khi sốc phản vệ thuốc tê

Khi mắc sốc phản vệ do thuốc tê, việc xử trí nhanh và đúng cách là vô cùng quan trọng để cứu sống người bệnh và tránh các biến chứng nguy hiểm:

• Ngừng sử dụng thuốc tê ngay khi phát hiện triệu chứng sốc.
• Gọi ngay hỗ trợ y tế hoặc cấp cứu để được can thiệp chuyên sâu.
• Đặt bệnh nhân nằm ngửa, có thể nâng cao chân để giúp máu lưu thông tốt hơn.
• Đảm bảo đường thở thông thoáng, nếu bệnh nhân khó thở cần cung cấp oxy hoặc đặt nội khí quản.
• Tiêm adrenaline (epinephrine) ngay lập tức theo liều lượng y tế chỉ định, đây là thuốc quan trọng nhất để ngăn ngừa và điều trị sốc.
• Dùng thêm các loại thuốc điều trị như thuốc kháng histamin hoặc corticosteroid theo hướng dẫn để giảm phản ứng dị ứng.
• Theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu sinh tồn, sẵn sàng thực hiện hồi sức tim phổi nếu cần thiết.

Cách xử trí sốc phản vệ Lidocain

Sốc phản vệ do Lidocain là phản ứng dị ứng cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Phản ứng dị ứng với thuốc này có thể xảy ra ngay lập tức hoặc trong vòng vài phút sau khi tiêm. Các bước xử trí sốc phản vệ Lidocain cụ thể:

• Ngừng ngay việc tiêm Lidocain để tránh làm tình trạng nặng thêm.
• Gọi cấp cứu hoặc hỗ trợ y tế chuyên sâu kịp thời.
• Đặt người bệnh nằm ngửa, nâng cao chân giúp cải thiện tuần hoàn.
• Đảm bảo đường thở thông thoáng, cấp oxy hoặc đặt nội khí quản nếu khó thở nặng.
• Tiêm adrenaline (epinephrine) đúng liều và cách dùng để ngăn chặn phản ứng dị ứng.
• Sử dụng thuốc kháng histamin hoặc corticosteroid để giảm viêm và phù nề.
• Theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn, sẵn sàng hồi sức tim phổi nếu cần.
• Nếu ngừng tim, tiến hành hồi sinh tim phổi và báo đơn vị tim phổi nhân tạo gần nhất.
• Dùng nhũ tương lipid Lipid 20% tĩnh mạch. Thuốc Lipid 20% có tác dụng trong xử trí độc tính thuốc tê và cần áp dụng theo liều hướng dẫn cụ thể.
• Tránh dùng các thuốc điều trị như vasopressin, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc ức chế beta trong trường hợp này.
• Theo dõi bệnh nhân ít nhất 2-6 giờ sau xử trí để phát hiện và điều trị kịp thời các biến chứng.

Xem thêm: Phòng ngừa sốc phản vệ

Khi nào cần thăm khám y tế?

Mọi người cần chủ động thăm khám y tế ngay lập tức nếu:

• Xuất hiện các triệu chứng khó thở, thở nhanh hoặc thở rít nặng.
• Gặp phải hiện tượng phù nề nhanh chóng ở mặt, lưỡi, cổ họng gây khó nuốt hoặc tắc nghẽn đường thở.
• Bệnh nhân có biểu hiện tụt huyết áp, choáng, mệt lả hoặc mất ý thức.
• Da xuất hiện phát ban, sưng tấy hoặc nổi mề đay kèm ngứa dữ dội.
• Có triệu chứng co giật hoặc rối loạn nhịp tim sau khi sử dụng thuốc tê.
• Bất kỳ dấu hiệu nào đột ngột xấu đi sau khi dùng thuốc tê cần được đưa đến bệnh viện ngay.

Biện pháp phòng ngừa sốc phản vệ thuốc tê

Phòng ngừa sốc phản vệ do thuốc tê rất quan trọng để tránh những biến chứng nghiêm trọng và đảm bảo an toàn cho người bệnh. Việc thực hiện đúng các biện pháp phòng ngừa trước và trong khi sử dụng thuốc sẽ giúp giảm nguy cơ xảy ra phản ứng dị ứng cấp tính.

• Khám và sàng lọc tiền sử dị ứng: Trước khi dùng thuốc tê, bác sĩ cần hỏi kỹ về tiền sử dị ứng, đặc biệt với thuốc tê hoặc các loại thuốc khác để đánh giá nguy cơ.
• Thực hiện xét nghiệm dị ứng khi cần thiết: Nếu nghi ngờ, tiến hành xét nghiệm dị ứng để xác định thuốc tê phù hợp và tránh dùng loại gây dị ứng.
• Sử dụng liều lượng thuốc tê thấp nhất cần thiết: Chọn liều và nồng độ thuốc tê phù hợp để hạn chế tác dụng phụ và phản ứng dị ứng.
• Tiêm thuốc tê đúng kỹ thuật: Luôn hút thử trước khi tiêm để tránh tiêm nhầm mạch máu, tiêm chậm và quan sát phản ứng của người bệnh trong khi tiêm.
• Theo dõi sau khi tiêm thuốc tê: Bệnh nhân nên ở lại cơ sở y tế ít nhất 30 phút sau khi tiêm thuốc tê để giám sát, giúp kịp thời phát hiện và xử lý các triệu chứng của sốc phản vệ hoặc những thay đổi bất thường khác.
• Chuẩn bị sẵn sàng dụng cụ và thuốc cấp cứu: Cơ sở y tế cần trang bị đầy đủ adrenaline (epinephrine) và phương tiện hồi sức để xử lý kịp thời nếu có sốc phản vệ xảy ra.
• Tăng cường nhận thức cho người bệnh: Hướng dẫn người bệnh nhận biết các dấu hiệu bất thường và kịp thời thông báo cho nhân viên y tế.