Phát ban: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Phát ban là gì?

Phát ban là hiện tượng da xuất hiện các tổn thương như mẩn đỏ, mụn nước, sẩn phù hoặc các mảng da thay đổi màu sắc và kết cấu. Tình trạng này thường gây ra cảm giác ngứa, nóng rát hoặc khó chịu và có thể xuất hiện ở bất cứ vùng da nào trên cơ thể, thậm chí lan rộng ra toàn thân. Phát ban không phải là một bệnh riêng biệt mà là dấu hiệu của nhiều bệnh lý và các yếu tố kích ứng khác nhau.

Các loại phát ban phổ biến

Phát ban là biểu hiện của nhiều tình trạng da khác nhau. Việc phân biệt các loại phổ biến giúp người bệnh nhận diện đúng tình trạng, từ đó có cách xử lý và điều trị hiệu quả:

• Phát ban dị ứng (mề đay): Là tình trạng da xuất hiện các mảng mẩn đỏ, phù nề và ngứa ngáy dữ dội. Nổi phát ban đỏ ngứa thường xảy ra nhanh sau khi tiếp xúc với dị nguyên như thực phẩm, thuốc, phấn hoa hoặc côn trùng cắn.
• Phát ban do nhiễm trùng: Gây ra bởi các bệnh truyền nhiễm như thủy đậu, sởi, sốt xuất huyết, hoặc nhiễm trùng vi khuẩn, nấm trên da. Da thường đỏ rộng, kèm theo sốt cao, mệt mỏi và đau đầu.
• Phát ban do viêm da tiếp xúc: Xảy ra khi da tiếp xúc với các chất kích ứng như xà phòng kháng khuẩn, dầu gội chứa chất bảo quản hoặc hóa chất công nghiệp.
• Phát ban do bệnh da liễu mạn tính: Các bệnh như viêm da cơ địa, bệnh chàm, vảy nến hay lichen phẳng gây phát ban dai dẳng, tái phát nhiều lần. Da thường khô, dày, nứt nẻ hoặc chảy dịch.
• Phát ban do nhiễm ký sinh trùng: Ghẻ và rận gây ban ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm với các mảng mẩn đỏ và mụn nước nhỏ.

Xem thêm: Bị phát ban ngứa phải làm sao?

Nguyên nhân gây phát ban da

Nguyên nhân dẫn đến phát ban có thể do:

• Dị ứng: Nguyên nhân phổ biến, gây phát ban da do phản ứng với thực phẩm, thuốc, phấn hoa, lông thú hoặc hóa chất trong mỹ phẩm, xà phòng, kem chống nắng, dầu gội.
• Nhiễm trùng: Do virus như thủy đậu, sởi; vi khuẩn hoặc nấm da.
• Viêm da cơ địa và bệnh da liễu mạn tính: Các bệnh chàm, vảy nến, lichen phẳng gây bệnh kéo dài, tái phát nhiều lần.
• Tiếp xúc chất kích ứng: Da tiếp xúc với hóa chất công nghiệp, chất bảo quản mỹ phẩm hoặc thuốc bôi không phù hợp gây viêm da tiếp xúc.
• Nhiễm ký sinh trùng: Ghẻ, rận gây ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm, với mảng mẩn đỏ và mụn nước nhỏ.

Triệu chứng phát ban thường gặp

Phát ban da có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức và kèm theo các triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương da:

• Mẩn đỏ và thay đổi màu sắc da: Xuất hiện dưới dạng các mảng hoặc nốt da chuyển sang màu hồng, đỏ thẫm hoặc thay đổi sắc tố.
• Ngứa: Là triệu chứng đi kèm thường thấy, từ nhẹ đến dữ dội. Gãi mạnh khiến da dễ bị tổn thương và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Sưng tấy, phù nề và nóng đỏ: Thể hiện viêm da nghiêm trọng, thường gặp trong phát ban do viêm da tiếp xúc hoặc nhiễm trùng.
• Xuất hiện mụn nước: Mụn nước nhỏ hoặc lớn, dễ vỡ, chảy dịch gây tổn thương da.
• Triệu chứng toàn thân: Như sốt, mệt mỏi, buồn nôn hoặc đau đầu có thể xuất hiện ở phát ban do nhiễm trùng hoặc bệnh lý toàn thân.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Cách chẩn đoán phát ban

Việc chẩn đoán cần sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.

• Khám lâm sàng và lấy tiền sử bệnh: Bác sĩ quan sát cấu trúc, màu sắc, hình dáng, phân bố các tổn thương da và hỏi về thời gian xuất hiện, tiến triển, triệu chứng kèm theo.
• Xét nghiệm dị ứng:
  • Test áp bì: Đặt mảnh chứa dị nguyên lên lưng, giữ cố định 48 – 96 giờ, theo dõi phản ứng da để xác định dị nguyên.
  • Test lẩy da: Châm nhẹ da để đưa dị nguyên vào dưới da, phản ứng đỏ phù nề tại vị trí châm báo hiệu dị ứng.
• Xét nghiệm máu: Đo lượng kháng thể IgE đặc hiệu, hỗ trợ xác định nguyên nhân dị ứng khi test da không thực hiện được hoặc kết quả không rõ.
• Sinh thiết da: Lấy mẫu da nhỏ để phân tích mô học khi khó xác định hay nghi ngờ bệnh da liễu mạn tính. Giúp chẩn đoán chính xác loại phát ban và nguyên nhân, từ đó chọn phương pháp điều trị tối ưu.

Phương pháp điều trị phát ban

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của phát ban. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

• Thuốc bôi ngoài da: Corticosteroid nhẹ giúp giảm viêm, ngứa, sưng tấy nhanh.
• Thuốc kháng histamin và chống ngứa: Thuốc uống như diphenhydramine, loratadine giảm ngứa và mẩn đỏ do dị ứng, cần dùng theo liều lượng tránh tác dụng phụ như buồn ngủ.
• Thuốc kháng sinh hoặc kháng virus: Áp dụng khi bệnh do nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus, giúp kiểm soát và ngăn ngừa lây lan, giảm sưng đỏ, đau rát.
• Chăm sóc da tại nhà: Vệ sinh da nhẹ nhàng bằng sữa tắm hoặc xà phòng kháng khuẩn không mùi; tránh tắm nước nóng gây khô da. Dùng kem dưỡng ẩm để giảm bong tróc, ngứa.
• Điều trị bệnh nền: Với phát ban do viêm da cơ địa, vảy nến, chàm hoặc bệnh da liễu mãn tính, cần điều trị chuyên khoa sử dụng thuốc đặc hiệu, liệu pháp quang học hoặc thuốc sinh học để kiểm soát viêm và duy trì sức khỏe da lâu dài.

Cách phòng ngừa phát ban

Để phòng ngừa viêm da dị ứng hiệu quả, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sạch sẽ, tắm rửa hàng ngày bằng xà phòng dịu nhẹ, không chứa chất gây kích ứng.
• Tránh tiếp xúc với các dị nguyên như hóa mỹ phẩm, kem chống nắng, dầu gội có thành phần kích ứng; thử sản phẩm mới trên vùng da nhỏ trước khi dùng rộng.
• Sử dụng kem dưỡng ẩm thường xuyên để bảo vệ hàng rào da, ngăn ngừa khô và bong tróc; chọn kem chống nắng phù hợp cho da nhạy cảm để tránh tác hại của tia UV.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối, uống đủ nước, nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng và tập thể dục đều đặn để tăng sức đề kháng cho da.
• Phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm bằng tiêm chủng đầy đủ, giữ vệ sinh tay, khẩu trang, và hạn chế tiếp xúc khi có dịch bệnh.

Xem thêm

• Phát ban đỏ không ngứa
• Bị phát ban có nằm máy lạnh được không?