Bị ngứa khắp người do nguyên nhân gì? Cách xử lý

Nguyên nhân mẩn ngứa khắp người

Ngứa khắp người là một triệu chứng phổ biến, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau từ các bệnh da liễu đến các bệnh nội tạng nghiêm trọng và cả những trường hợp không rõ nguyên nhân.

Bị ngứa da toàn thân do bệnh da liễu

Nhóm nguyên nhân da liễu chiếm phần lớn các trường hợp bị ngứa toàn thân, bao gồm:

• Da khô: Da thiếu ẩm, đặc biệt vào mùa đông, gây kích thích ngứa lan rộng. Đây là nguyên nhân phổ biến và dễ khắc phục.
• Viêm da dị ứng: Tình trạng viêm da mạn tính, có thể kèm nổi mụn nước, khô da, gây ngứa dữ dội.
• Viêm da tiếp xúc: Do dị ứng với mỹ phẩm, hóa chất tẩy rửa, gây phát ban và ngứa trên diện rộng.
• Mề đay mẩn ngứa: Cấp hoặc mãn tính, biểu hiện bởi các mảng mẩn đỏ phù nề, ngứa rất nhiều.
• Nấm da và nhiễm ký sinh trùng như ghẻ: Nhiễm nấm gây viêm và ngứa, thường lây nhiễm lan rộng.
• Các bệnh da mạn tính khác: Vảy nến, viêm da thần kinh, cũng có thể gây ngứa kéo dài toàn thân.

Các bệnh này thường được chẩn đoán thông qua khám lâm sàng và xét nghiệm chuyên khoa da liễu, phương pháp điều trị tập trung vào kiểm soát viêm, giữ ẩm và loại bỏ tác nhân kích thích.

Ngứa ngáy toàn thân do bệnh nội tạng

Ngứa không chỉ là bệnh ngoài da mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh bên trong cơ thể, cụ thể:

• Suy thận mạn tính: Tích tụ các chất thải độc trong máu gây ngứa lan tỏa khắp người.
• Bệnh gan mãn tính như xơ gan, viêm gan, gan nhiễm mỡ: Rối loạn chuyển hóa mật làm chất mật tích tụ ở da gây ngứa.
• Rối loạn tuyến giáp: Cường giáp hay suy giáp đều ảnh hưởng đến chức năng da, gây ngứa.
• Tiểu đường, thiếu máu, bệnh máu đa hồng cầu: Thay đổi chuyển hóa cơ thể ảnh hưởng tới da và thần kinh cảm giác.
• Một số bệnh nhiễm trùng, ung thư: HIV, giang mai, hoặc một số ung thư cũng có thể biểu hiện đau ngứa toàn thân không rõ nguyên nhân.

Những trường hợp này cần phải khám nội khoa chuyên sâu và làm các xét nghiệm máu, sinh hóa, chức năng gan thận để chẩn đoán chính xác.

Ngứa người không rõ nguyên nhân

Trường hợp bị ngứa khắp người không rõ nguyên nhân tổn thương da hay bệnh nội tạng gọi là ngứa toàn thân vô căn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ngứa toàn thân có thể là dấu hiệu báo động cho nhiều bệnh tiềm ẩn hoặc do các yếu tố bên ngoài, sinh lý như:

• Thay đổi thời tiết đột ngột, môi trường hanh khô dễ làm da mất nước.
• Vệ sinh không đúng cách: dùng xà phòng chứa chất tẩy mạnh gây kích ứng da.
• Dị ứng thức ăn, thuốc, mỹ phẩm, các yếu tố môi trường sống.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc gây ảnh hưởng thần kinh cảm giác ngứa.
• Stress, căng thẳng kéo dài làm tăng phản ứng thần kinh cảm giác gây ngứa.

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Triệu chứng ngứa khắp người

Ngứa khắp người không phải lúc nào cũng kèm theo các tổn thương rõ ràng. Đôi khi bạn sẽ cảm thấy ngứa toàn thân kéo dài mà không thấy bất kỳ biểu hiện nào trên da. Tuy nhiên, bạn vẫn nên lưu ý nếu tình trạng ngứa xuất hiện cùng các triệu chứng sau:

• Cảm giác ngứa lan rộng khắp cơ thể, thường thấy nhiều ở vùng lưng, tay chân, bụng và ngực.
• Da có thể xuất hiện ửng đỏ, nổi mẩn đỏ, mụn nước nhỏ do gãi nhiều gây tổn thương da.
• Một số trường hợp kèm theo triệu chứng da khô, dày cứng hoặc bong tróc da.
• Ngứa có thể xuất hiện liên tục hoặc theo từng đợt, thường nặng hơn về đêm hoặc khi thời tiết thay đổi đột ngột.
• Biến chứng phổ biến nhất là nhiễm trùng da thứ phát do trầy xước liên tục gây viêm.

Cách xử lý và giảm bị ngứa toàn thân

Khi cơ thể cơ thể tự nhiên bị ngứa, bạn có thể giảm ngứa toàn thân với các cách xử lý sau:

• Tránh gãi mạnh hoặc gãi liên tục: Gãi có thể làm da bị tổn thương, gây viêm, nhiễm trùng thứ phát và làm ngứa lan rộng hơn. Nếu khó chịu quá, nên dùng tay gõ nhẹ nhàng hoặc chườm mát thay vì gãi mạnh.
• Mặc quần áo rộng, thoáng mát: Ưu tiên các loại vải cotton tự nhiên, mềm mại để da dễ thở, tránh cọ xát gây kích ứng.
• Tắm nước mát hoặc nước ấm nhẹ: Tránh tắm nước nóng vì nhiệt độ cao dễ làm da khô, kích thích ngứa tăng. Nên dùng sữa tắm nhẹ dịu, không chứa hương liệu hoặc chất tẩy mạnh.
• Dưỡng ẩm da thường xuyên: Bôi kem dưỡng ẩm ngay sau khi tắm giúp khóa ẩm, làm mềm da, ngăn ngừa da khô và giảm ngứa. Bạn nên chọn kem dưỡng không mùi, không gây kích ứng.
• Sử dụng các liệu pháp tự nhiên: Một số gợi ý như bột yến mạch tắm giúp làm dịu da, giảm viêm và ngứa. Một số người còn dùng tắm lá chè xanh hoặc các lá cây thuốc có tác dụng giảm ngứa và chống viêm tự nhiên.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, hạn chế dị nguyên: Tránh tiếp xúc với khói bụi, hóa chất, mỹ phẩm dễ gây dị ứng. Sử dụng máy tạo độ ẩm nếu khí hậu hanh khô.
• Giữ tinh thần thoải mái, giảm stress: Stress và căng thẳng làm tăng cảm giác ngứa thông qua tác động thần kinh. Các phương pháp thiền, yoga, thư giãn tinh thần rất hữu ích để kiểm soát ngứa.

Xem thêm: Nổi mẩn đỏ ngứa

Khi nào cần khám bác sĩ?

Khi nổi mẩn ngứa không rõ nguyên nhân kéo dài, bạn nên lập tức thăm khám ngay trong các trường hợp sau:

• Ngứa kéo dài trên 2 tuần mà không cải thiện dù đã áp dụng các biện pháp giảm ngứa tại nhà.
• Xuất hiện mẩn đỏ, phát ban, nổi cục u khắp người hoặc các vết thương trầy xước, chảy máu do gãi.
• Kèm theo các triệu chứng toàn thân nghiêm trọng như sốt, sụt cân không rõ lý do, mệt mỏi kéo dài, vàng da hoặc vàng mắt.
• Ngứa mạnh làm da bị tổn thương, có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc bội nhiễm da.
• Có tiền sử các bệnh nội khoa nghiêm trọng như bệnh thận, gan, ung thư hoặc các bệnh mãn tính khác.

Cách trị ngứa khắp người

Để đưa ra cách chữa nổi mẩn ngứa khắp người phù hợp, bác sĩ cần dựa trên nguyên nhân và mức độ của triệu chứng của bệnh nhân nhằm kiểm soát ngứa hiệu quả và hạn chế biến chứng. Một số loại thuốc sẽ được chỉ định trong các trường hợp ngứa kéo dài bao gồm:

• Thuốc kháng histamin H1: Đây là nhóm thuốc thường được sử dụng để giảm ngứa do dị ứng hoặc mề đay. Thuốc giúp giảm phản ứng viêm và cảm giác ngứa, đặc biệt hiệu quả với các trường hợp ngứa do dị ứng cấp tính hoặc mãn tính.
• Thuốc corticosteroid: Corticosteroid dạng bôi ngoài da hoặc uống được chỉ định trong trường hợp viêm da dị ứng, nổi mề đay nặng hoặc viêm mạn tính. Thuốc giúp giảm viêm, dị ứng và ngứa nhanh chóng. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều và thời gian theo chỉ dẫn bác sĩ để tránh tác dụng phụ.
• Thuốc chẹn thụ thể H2: Một số thuốc chẹn H2 (như cimetidine) có thể được dùng ở những bệnh nhân có bệnh gan hay thận kèm theo biểu hiện ngứa để cải thiện triệu chứng.
• Điều trị nguyên nhân nền: Rất quan trọng là xác định và điều trị các bệnh lý nền như bệnh suy thận, gan, tiểu đường, rối loạn nội tiết để giảm ngứa toàn thân hiệu quả và bền vững. Việc này thường phối hợp điều trị dài hạn dưới giám sát chuyên khoa.
• Thuốc kê đơn đặc biệt: Một số thuốc chống trầm cảm (như mirtazapine, paroxetine), thuốc chống co giật (gabapentin), hoặc thuốc điều chỉnh hệ opioid (naltrexone, butorphanol) có thể sử dụng trong các trường hợp ngứa mạn tính, giảm ngứa khó kiểm soát hoặc ngứa do thần kinh.
• Các liệu pháp bổ sung: Ánh sáng UV-B, liệu pháp PUVA cũng được báo cáo giúp cải thiện ngứa trong một số trường hợp bệnh da mạn tính hoặc ngứa mãn tính không đáp ứng thuốc.
• Phẫu thuật hoặc các phương pháp đặc biệt: Trong các trường hợp có khối u ác tính, nhiễm trùng nặng hoặc bệnh lý nghiêm trọng gây ngứa, phẫu thuật hoặc điều trị chuyên sâu khác có thể được áp dụng.

Việc sử dụng thuốc và điều trị y tế phải tuân thủ chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa để tránh tác dụng phụ và đạt hiệu quả tốt nhất. Người bệnh cần được theo dõi sát trong quá trình điều trị để điều chỉnh phương pháp và liều lượng phù hợp.

Xem thêm: Nổi mẩn đỏ ngứa như muỗi đốt

Cách phòng tránh sẩn ngứa khắp người

Phòng ngừa ngứa toàn thân tái phát là một phần quan trọng giúp duy trì sức khỏe da và giảm thiểu các đợt ngứa khó chịu trong tương lai. Bạn có thể tham khảo một số biện pháp sau để hạn chế nguy cơ tái phát.

• Duy trì thói quen vệ sinh và chăm sóc da đúng cách: Tắm rửa phù hợp bằng nước ấm nhẹ, dùng sữa tắm dịu nhẹ, tránh tắm nước quá nóng và hạn chế tắm quá nhiều lần trong ngày để không làm mất lớp dầu bảo vệ tự nhiên của da. Bạn có thể dùng gel nha đam hoặc tắm lá bạc hà để chăm sóc da.
• Tránh các mỹ phẩm, hóa chất mạnh: Hạn chế dùng các sản phẩm có chứa hương liệu, chất tẩy mạnh hoặc các chất dễ gây kích ứng da để tránh làm da bị viêm, khô và ngứa trở lại.
• Hạn chế tiếp xúc với nhiệt độ và môi trường khắc nghiệt: Nên tránh thời tiết quá khô hanh, nóng hoặc lạnh đột ngột, cũng như môi trường ô nhiễm nhiều bụi bẩn và hóa chất, vì các yếu tố này làm da dễ kích ứng và tăng ngứa.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, tránh thực phẩm dễ gây dị ứng: Nên ăn đủ chất dinh dưỡng, hạn chế các thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, đậu phộng hay các loại thức ăn chế biến sẵn, cay nóng để giảm nguy cơ tái phát ngứa do dị ứng.
• Kiểm soát các bệnh lý nền triệt để: Người bệnh cần tái khám định kỳ với bác sĩ để kiểm soát tốt các bệnh lý mãn tính như bệnh gan, suy thận, tiểu đường hoặc nội tiết.
• Giữ tinh thần lạc quan, hạn chế stress, căng thẳng: Rối loạn tâm lý làm tăng kích thích thần kinh cảm giác ngứa. Các kỹ thuật thư giãn tinh thần như thiền, yoga hay các hoạt động giảm căng thẳng được khuyến khích.
• Tăng cường vận động hợp lý: Thể dục thể thao giúp tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện tuần hoàn máu và tăng sức khỏe làn da, qua đó phòng tránh ngứa tái phát hiệu quả.

Kết luận

Ngứa khắp người là triệu chứng cần được quan tâm và đánh giá cẩn thận, đặc biệt khi kèm theo các dấu hiệu toàn thân khác. Người bệnh nên đi khám chuyên khoa da liễu và nội khoa để tìm nguyên nhân chính xác, có hướng điều trị phù hợp.

Xem thêm

• Vết tròn bị nổi đốm đỏ trên da và ngứa
• Bị nổi đốm đỏ trên da và ngứa