Mụn dị ứng là gì? Cách trị da mặt bị dị ứng nổi mụn chuẩn y khoa

Mụn dị ứng là gì?

Mụn dị ứng là một dạng phản ứng viêm dị ứng trên da sau khi cơ thể tiếp xúc với một chất nào đó mà hệ miễn dịch cho là “có hại” đối với cơ thể. Da bị dị ứng nổi mụn li ti hoặc sẩn đó, kèm theo cảm giác ngứa ngáy, nóng rát hoặc châm chích.

Mụn dị ứng thường nổi nhanh và có thể lan rộng, đặc biệt là ở những vùng da nhạy cảm như má hoặc cằm. Nó khác với các loại mụn thông thường (như mụn trứng cá) là không có nhân mụn, chỉ xuất hiện sau khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng.

Nguyên nhân nổi mụn dị ứng là do hệ miễn dịch phản ứng quá mức với tác nhân dị ứng , kích thích cơ thể giải phóng các chất gây viêm (như histamine, cytokine) khiến mao mạch dưới da giãn ra, vùng da đỏ lên, sưng nhẹ và ngứa ngáy. Phản ứng này giúp “loại bỏ” tác nhân gây dị ứng nhưng lại gây viêm và nổi mụn.

Một số người có thể nổi mụn dị ứng ngay lập tức sau khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng (dị nguyên), thế nhưng một số khác lại có mụn sau vài giờ hoặc vài ngày. Điều này tùy thuộc vào cách cơ thể phản ứng.

Cách nhận biết mụn dị ứng

Mụn dị ứng không phải là mụn trứng cá thông thường, không được hình thành do dầu thừa, bụi bẩn, vi khuẩn và bít tắc lỗ chân lông, vậy nên hoàn toàn không có nhân mụn. Dấu hiệu nhận biết của mụn dị ứng là mụn đỏ li ti, ngứa rát, xuất hiện nhanh và lan rộng.

Mụn viêm da dị ứng có các đặc điểm như sau:

• Nốt đỏ nhỏ hoặc sẩn li ti, đôi khi hơi sưng.
• Có thể là mụn nhỏ li ti (mụn nước dị ứng).
• Có thể là mụn đỏ rát tập trung thành mảng.
• Không có nhân trắng hay đen như các loại mụn thông thường khác.
• Vùng da xung quanh mụn thường đỏ, khô, nhạy cảm.
• Xuất hiện nhanh chỉ sau vài giờ đến một ngày sau khi tiếp xúc với dị nguyên.
• Thường nổi mụn hai bên má, cằm, trán, cổ.
• Kèm theo cảm giác ngứa ngáy, nóng rát hoặc châm chích nhẹ.
• Da có thể sưng to hơn và lan rộng ra vùng xung quanh nếu gãi hoặc chạm nhiều.
• Da có cảm giác căng hoặc rát nhẹ khi tiếp xúc với nắng, mỹ phẩm, xà phòng.

Mụn dị ứng có nên nặn không?

Mụn dị ứng tuyệt đối không nên nặn, bởi vì bản chất của loại mụn này không phải do tắc nghẽn bã nhờn như mụn trứng cá mà là phản ứng viêm do hệ miễn dịch kích hoạt khi gặp dị nguyên.

Việc nặn mụn chính là tác động lực cơ học lên vùng da đang viêm, làm vỡ các mao mạch nhỏ dưới da khiến các chất gây viêm (histamine, cytokine) lan rộng hơn. Điều này không chỉ khiến vùng da thêm sưng đỏ, nóng rát mà tình trạng viêm lan nhanh còn khiến hàng rào bảo vệ tự nhiên của da bị tổn thương nghiêm trọng hơn.

Nguy cơ nhiễm trùng cũng tăng cao khi bạn nặn mụn dị ứng. Các vết hở li ti sau khi nặn là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn da xâm nhập, dẫn đến viêm mủ, mụn sưng to, thậm chí hình thành ổ áp-xe nhỏ. Nhiều trường hợp nặn mụn có để lại sẹo lõm, vết thâm hoặc tăng sắc tố sau viêm.

Hơn nữa, việc nặn mụn dị ứng hoàn toàn không giúp giải quyết nguyên nhân gốc rễ. Nó chỉ có thể tạm thời cải thiện bề mặt da mà không loại bỏ được vấn đề chính là do “kích ứng” bởi dị nguyên hoặc sự mất cân bằng miễn dịch dưới da do dị nguyên.

Xem thêm: Xét nghiệm dị ứng ở đâu TP.HCM?

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Da mặt bị dị ứng nổi mụn phải làm sao?

Thăm khám bác sĩ là bước đầu tiên cần làm trong quy trình điều trị mụn dị ứng. Bạn cần khám với bác sĩ da liễu, và trong trường hợp cần thiết sẽ khám với bác sĩ chuyên khoa dị ứng – miễn dịch.

Bước đầu là khám với bác sĩ da liễu

Bạn cần thăm khám với bác sĩ da liễu để xác định đúng nguyên nhân gây mụn. Ngay cả khi đã xác định được mụn là do dị ứng thì vẫn nên khám bác sĩ da liễu trước.

Lý do là vì mụn dị ứng là một phản ứng viêm ở da, và bác sĩ da liễu là người có chuyên môn sâu nhất trong việc đánh giá mức độ tổn thương da, loại trừ các bệnh da khác có triệu chứng tương tự, và chỉ định hướng điều trị đúng cách để tránh biến chứng.

Nhiều trường hợp phản ứng viêm mụn trên da có thể diễn biến phức tạp, chuyển thành viêm da tiếp xúc dị ứng, viêm da cơ địa, hoặc nhiễm trùng da thứ phát nếu không được xử lý đúng.

Bác sĩ da liễu sẽ giúp đánh giá xem da bạn đang ở giai đoạn nào của phản ứng viêm, có cần dùng thuốc bôi, thuốc uống, hay chỉ cần chăm sóc phục hồi da bằng sản phẩm phù hợp. Việc tự xử lý hoặc dùng sai thuốc (đặc biệt là corticosteroid mạnh) có thể khiến da yếu, mỏng và dễ kích ứng hơn.

Mục đích chính của việc thăm khám với bác sĩ da liễu là để giảm viêm và phục hồi làn da khỏe mạnh. Tùy tình trạng mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

• Thuốc bôi chống viêm dịu nhẹ (nếu viêm da cơ địa): Hydrocortisone nồng độ thấp hoặc tacrolimus/pimecrolimus.
• Thuốc kháng histamine đường uống: Giảm ngứa, giảm sưng đỏ.
• Kem dưỡng phục hồi hàng rào da: Giảm kích ứng và tái tạo lớp bảo vệ tự nhiên.
• Thuốc bôi hoặc uống kháng sinh nhẹ: Giúp kiểm soát viêm nhiễm.

Bác sĩ còn hướng dẫn bạn cách chăm sóc da an toàn xuyên suốt quá trình điều trị và dưỡng da sau này:

• Dừng mọi sản phẩm nghi ngờ gây dị ứng.
• Vệ sinh da với sữa rửa mặt dịu nhẹ, không hương liệu, không cồn.
• Chỉ sử dụng sữa rửa mặt 2 lần/ngày.
• Giữ da ẩm đủ, sạch, tránh nắng, vì da khô và tổn thương dễ bị kích ứng hơn.
• Theo dõi và ghi chú phản ứng da khi thử sản phẩm mới.

Thăm khám thêm chuyên khoa Dị ứng – Miễn dịch (nếu cần)

Sau khi đã điều trị da liễu mà mụn vẫn tái phát thường xuyên hoặc lan rộng, đó là dấu hiệu cho thấy phản ứng dị ứng không chỉ xuất phát từ da mà có thể đến từ hệ miễn dịch toàn thân.

Bạn nên thăm khám thêm chuyên khoa Dị ứng – Miễn dịch trong các trường hợp sau:

• Mụn dị ứng tái phát nhiều lần, đặc biệt khi không dùng mỹ phẩm hay thuốc mới.
• Kèm theo các dấu hiệu dị ứng toàn thân: ngứa ngáy khắp người, nổi mề đay, sưng môi, sưng mí, nghẹt mũi, hắt hơi, khó thở, khò khè…
• Nghi ngờ mụn xuất hiện sau ăn, uống, hoặc môi trường sống, nhưng chưa xác định được nguyên nhân cụ thể.
• Phản ứng dị ứng phức tạp: nổi mụn lan nhanh khắp mặt/cổ sau khi dùng thuốc hoặc mỹ phẩm, nghi ngờ dị ứng thuốc.
• Bạn hoặc người trong gia đình có cơ địa dị ứng: mắc hen suyễn, viêm mũi dị ứng, chàm, dị ứng thực phẩm…

Bác sĩ chuyên khoa này không chỉ điều trị triệu chứng mà tập trung vào tìm nguyên nhân gốc và kiểm soát phản ứng miễn dịch của cơ thể. Thông qua các xét nghiệm kháng thể IgE đặc hiệu, test da, test loại trừ dị ứng thuốc/thực phẩm chéo mà bác sĩ xác định được nguyên nhân gây mụn dị ứng.

Tùy kết quả chẩn đoán mà bác sĩ lựa chọn phương pháp chữa trị thích hợp:

• Kê thuốc giảm dị ứng: Thuốc kháng histamin, thuốc ổn định dưỡng bào, thuốc corticoid liều thấp ngắn ngày.
• Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu: Áp dụng nếu dị ứng nặng hoặc kéo dài, giúp hệ miễn dịch làm quen với dị nguyên để không còn phản ứng quá mức.
• Hướng dẫn thay đổi chế độ sinh hoạt – ăn uống: Mục đích là tránh dị nguyên và các chất có khả năng gây mụn dị ứng.

Việc phối hợp cả chuyên khoa da liễu và dị ứng – miễn dịch giúp điều trị toàn diện. Giải pháp này vừa giải quyết biểu hiện ngoài da vừa xử lý nguyên nhân gốc rễ của dị ứng, từ đó giảm nguy cơ tái phát lâu dài.

Cách trị da mặt bị dị ứng nổi mụn tại nhà

Các hướng dẫn y khoa và chuyên gia y tế đều khuyến cáo: chỉ nên chăm sóc mụn dị ứng tại nhà nếu da không bị sưng đỏ nặng, mưng mủ, đau rát và không lan rộng. Mục tiêu của cách trị mụn dị ứng tại nhà là làm dịu phản ứng viêm, phục hồi hàng rào bảo vệ da, và giảm nguy cơ kích ứng thêm.

Bạn có thể áp dụng các cách trị mụn dị ứng da mặt như sau:

• Ngưng ngay các sản phẩm nghi gây kích ứng: mỹ phẩm, kem bôi, thuốc trị mụn có acid, retinol, sản phẩm chứa hương liệu mạnh.
• Rửa mặt nhẹ nhàng 1 – 2 lần/ngày bằng sữa rửa mặt dịu nhẹ, không chứa cồn, không xà phòng, có độ pH 5.5.
• Giữ ẩm da đầy đủ bằng kem dưỡng phục hồi hàng rào da chứa ceramide, niacinamide, panthenol hoặc hyaluronic acid.
• Tránh gãi, nặn hoặc chà xát vùng mụn dị ứng.
• Có thể dùng khăn lạnh sạch hoặc dung dịch nước muối sinh lý 0.9% đắp tạm thời để giảm sưng ngứa.

Trong vòng 3 – 5 ngày, nếu tình trạng không cải thiện hoặc trở nặng, bạn nên đi khám bác sĩ da liễu. Càng trì hoãn việc thăm khám chuyên khoa thì tình trạng mụn càng kéo dài, thậm chí chuyển thành mãn tính khó điều trị.

Lời kết

Nhìn chung, mụn dị ứng không nên tự điều trị tại nhà. Bởi loại mụn này không phải do sự tích tụ dầu nhờn, bụi bẩn tạo thành, mà là do phản ứng viêm trong cơ thể sau khi tiếp xúc với các tác nhân dị ứng.

Giải pháp tốt nhất là bạn nên thăm khám bác sĩ da liễu càng sớm càng tốt. Nhờ đó mà tình trạng mụn dị ứng sẽ cải thiện đáng kể và tránh biến chứng nhiễm trùng nguy hiểm.