Dị ứng vỏ tôm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Dị ứng vỏ tôm là gì?

Dị ứng vỏ tôm là một dạng dị ứng hải sản nhóm giáp xác, xảy ra khi hệ miễn dịch nhận nhầm các protein trong vỏ tôm – đặc biệt là chitin và tropomyosin là chất gây hại và tạo ra phản ứng quá mức để chống lại chúng. Phản ứng này kích hoạt hệ miễn dịch sản sinh kháng thể IgE, giải phóng histamine và các chất trung gian gây viêm, dẫn đến các triệu chứng như phát ban, nổi mề đay, sưng môi – miệng, khó thở, chóng mặt hoặc thậm chí phản vệ trong trường hợp nặng.

Không chỉ những người trực tiếp ăn tôm mới có nguy cơ phản ứng, mà tiếp xúc với vỏ tôm sống hoặc hơi nước từ khi nấu tôm cũng có thể kích hoạt dị ứng ở người nhạy cảm. Dị ứng thường kéo dài lâu dài và hiếm khi tự khỏi.

Tại sao dị ứng vỏ tôm? Vỏ tôm có chất gì gây dị ứng?

Dị ứng vỏ tôm là hậu quả của sự rối loạn nhận diện của hệ miễn dịch trước các protein tự nhiên trong vỏ tôm. Khi các chất này xâm nhập cơ thể, chúng kích hoạt phản ứng miễn dịch không cần thiết, dẫn đến chuỗi phản ứng gây viêm. Một số nguyên nhân chính gồm:

• Phản ứng với protein tropomyosin: Tropomyosin là protein cấu trúc có mặt trong cả thịt và vỏ tôm. Đây là dị nguyên chính kích hoạt kháng thể IgE, gây phản ứng dị ứng mạnh mẽ ở người nhạy cảm. Protein này có cấu trúc bền nhiệt nên vẫn tồn tại sau khi nấu chín.
• Chitin và các thành phần khác trong vỏ tôm: Vỏ tôm chứa chitin, một polysaccharide có thể kích thích miễn dịch và góp phần gây phản ứng ở một số người. Tiếp xúc với vỏ sống hoặc bột chitin trong môi trường có thể gây dị ứng đường hô hấp hoặc da (còn gọi là dị ứng kitin).
• Yếu tố di truyền và tiền sử dị ứng: Người có cơ địa dị ứng, đặc biệt là đã từng dị ứng với bụi nhà (mạt bụi) hay gián, có nguy cơ cao hơn do hiện tượng phản ứng chéo giữa tropomyosin của các loài này và của tôm.

Triệu chứng dị ứng vỏ tôm

Dị ứng động vật có vỏ (cụ thể là tôm) có triệu chứng dị ứng từ nhẹ đến nặng, thường xuất hiện trong vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc hoặc ăn phải.

• Triệu chứng ngoài da: Nổi mề đay, nổi mẩn đỏ, ngứa, phát ban, phù nề hoặc sưng môi – mí mắt là các dấu hiệu sớm và phổ biến nhất. Da có thể nổi từng mảng hoặc xuất hiện cảm giác bỏng rát.
• Triệu chứng rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, đau bụng quặn, tiêu chảy hoặc nôn mửa thường xảy ra khi cơ thể phản ứng sau khi ăn phải tôm hoặc tiếp xúc với vỏ tôm.
• Triệu chứng đường hô hấp: Hắt hơi, chảy nước mũi, khò khè hoặc khó thở có thể xảy ra, đặc biệt khi hít phải hơi nước từ tôm đang nấu hoặc tiếp xúc với bụi chitin trong môi trường.
• Phản ứng toàn thân (sốc phản vệ): Trong trường hợp nặng, dị ứng vỏ tôm có thể dẫn đến sốc phản vệ – một tình trạng đe dọa tính mạng với các biểu hiện như tụt huyết áp, khó thở, chóng mặt, choáng váng, ngất xỉu. Đây là cấp cứu y khoa cần tiêm epinephrine ngay lập tức.

Xem thêm: Dị ứng cá

Để xác định đúng cơ thể đang mẫn cảm với tác nhân nào gây dị ứng, bạn có thể thực hiện gói xét nghiệm dị ứng tại Trung tâm Y khoa DIAG thông qua định lượng IgE đặc hiệu trong máu. Gói xét nghiệm sàng lọc đến 72 dị nguyên và chuyên sâu 16 dị nguyên phổ biến để đánh giá mức độ mẫn cảm. Với hơn 25 năm kinh nghiệm, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và hệ thống 40+ điểm lấy mẫu toàn quốc, DIAG mang đến dịch vụ nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy. Liên hệ DIAG để được tư vấn chi tiết:

• Trang chủ Diag: https://diag.vn/
• Hotline: 1900 1717
• Chi nhánh Diag trên toàn quốc: https://diag.vn/location/

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Dị ứng vỏ tôm cua có ăn được hải sản khác không?

Khả năng ăn được hải sản khác khi bị dị ứng vỏ tôm phụ thuộc vào cơ chế miễn dịch và mức độ nhạy cảm của từng người. Người dị ứng tôm thường phản ứng chéo với các giáp xác khác (cua, tôm hùm) do cùng chứa tropomyosin, vì vậy nên tránh toàn bộ nhóm giáp xác trừ khi bác sĩ chuyên khoa kết luận khác.

Ngược lại, một số người vẫn dung nạp được nhuyễn thể (sò, hàu, mực, bạch tuộc) vì cấu trúc protein khác, nhưng vẫn có nguy cơ phản ứng chéo; nên tham vấn bác sĩ và cân nhắc xét nghiệm phù hợp trước khi dùng.

Xem thêm: Dị ứng hải sản bao lâu thì khỏi?

Các chẩn đoán xác định tình trạng dị ứng

Chẩn đoán dị ứng vỏ tôm cần kết hợp giữa khai thác bệnh sử, khám lâm sàng và xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác dị nguyên gây phản ứng. Các phương pháp sau được sử dụng phổ biến:

• Khai thác tiền sử dị ứng chi tiết: Bác sĩ sẽ khai thác thời điểm khởi phát, loại tôm/giáp xác, cách chế biến, lượng ăn, bối cảnh phơi nhiễm và tiền sử dị ứng hô hấp (bụi nhà, gián) để định hướng phản ứng chéo
• Test lẩy da: Đây là xét nghiệm đầu tay để sàng lọc dị ứng. Bác sĩ sẽ nhỏ một giọt dịch chiết xuất chuẩn hóa từ tôm lên da, sau đó dùng kim nhỏ chích nhẹ qua giọt dịch để đưa dị nguyên vào lớp nông của da. Nếu bạn nhạy cảm, vùng da đó sẽ sưng đỏ, nổi mẩn hoặc ngứa trong vòng 15–20 phút.
• Xét nghiệm máu: Định lượng nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu với protein của tôm hoặc vỏ tôm qua xét nghiệm máu giúp hỗ trợ chẩn đoán, đặc biệt trong trường hợp không thể thực hiện test tẩy da.
• Xét nghiệm phân tử: Phương pháp tiên tiến này giúp xác định chính xác protein gây dị ứng như tropomyosin hay arginine kinase, qua đó dự đoán nguy cơ dị ứng chéo với các động vật có vỏ khác.
• Nghiệm pháp thử thách đường miệng (Oral Food Challenge): Đây là tiêu chuẩn vàng để xác định chẩn đoán khi các xét nghiệm khác không rõ ràng. Bệnh nhân được cho ăn lượng tăng dần thực phẩm nghi ngờ dưới sự giám sát chặt chẽ tại cơ sở y tế để theo dõi phản ứng.

Chẩn đoán sớm và chính xác không chỉ giúp người bệnh tránh tiếp xúc với dị nguyên nguy hiểm mà còn hỗ trợ bác sĩ xây dựng kế hoạch điều trị và phòng ngừa hiệu quả hơn.

Có thể điều trị dị ứng vỏ tôm hoàn toàn không?

Hiện nay, dị ứng vỏ tôm chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu để chữa khỏi hoàn toàn, nhưng người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh và sống khỏe mạnh nhờ kết hợp phương pháp phòng ngừa động vật có vỏ, xử trí đúng khi có phản ứng và theo dõi y khoa định kỳ.

• Tránh tuyệt đối dị nguyên: Biện pháp quan trọng nhất là loại bỏ hoàn toàn các thực phẩm và sản phẩm có chứa tôm hoặc vỏ tôm khỏi chế độ ăn và môi trường sống. Cần đọc kỹ nhãn thực phẩm vì giáp xác là một trong 9 dị nguyên chính bắt buộc phải ghi trên bao bì theo quy định của FDA.
• Dùng thuốc giảm triệu chứng: Với triệu chứng nhẹ như ngứa, nổi mề đay, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamine (cetirizine, loratadine) để kiểm soát triệu chứng.
• Xử trí cấp cứu sốc phản vệ: Trong trường hợp nặng, cần tiêm epinephrine ngay lập tức – đây là biện pháp duy nhất có thể cứu sống người bệnh. Người có tiền sử phản vệ nên mang theo bút tiêm tự động epinephrine và được hướng dẫn cách sử dụng đúng.
• Nghiên cứu về liệu pháp miễn dịch: Một số nghiên cứu mới đang thử nghiệm liệu pháp miễn dịch đường uống (OIT) để giúp cơ thể tăng khả năng dung nạp protein của tôm. Tuy nhiên, liệu pháp này hiện còn ở giai đoạn nghiên cứu và chưa được khuyến cáo áp dụng thường quy; hãy theo dõi tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa dị ứng–miễn dịch.

Lời kết

Dị ứng vỏ tôm có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được nhận biết và xử trí sớm. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ, hãy đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và có hướng điều trị phù hợp. Chủ động tìm hiểu kiến thức về dị ứng động vật có vỏ giúp bạn bảo vệ sức khỏe và kiểm soát tốt hơn các phản ứng dị ứng trong tương lai.

Xem thêm: Dị ứng cá ngừ