Dị ứng tôm là gì? Cách trị dị ứng tôm tại nhà hiệu quả

Dị ứng tôm là gì?

Dị ứng tôm là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi cơ thể nhận diện nhầm một số protein trong tôm là “chất lạ” và tạo ra phản ứng quá mức để chống lại chúng. Đây là một trong những dạng dị ứng hải sản phổ biến nhất, có thể gây ra từ triệu chứng nhẹ như ngứa, nổi mề đay cho đến phản ứng nặng như sốc phản vệ, đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời.

Các loại tôm tép có thể gây dị ứng cần biết

Dị ứng không chỉ xảy ra với tôm biển mà còn có thể xuất hiện khi tiếp xúc với nhiều loại tôm tép nước ngọt và sản phẩm từ tôm khác nhau. Dưới đây là những loại thường gặp mà người có cơ địa mẫn cảm cần lưu ý:

• Tôm biển: Là nguyên nhân phổ biến nhất gây dị ứng tôm. Hàm lượng tropomyosin cao trong các loài như tôm sú, tôm hùm, tôm thẻ… khiến phản ứng dị ứng có thể xảy ra nhanh chóng và nghiêm trọng.
• Dị ứng tôm càng xanh: Đây là loài tôm nước ngọt phổ biến trong bữa ăn. Chúng có chứa protein tropomyosin, chất gây dị ứng chính tương tự tôm biển. Người từng bị phản ứng với tôm biển hoàn toàn có thể dị ứng chéo khi ăn tôm càng xanh.
• Dị ứng tôm đồng, tép đồng: Dù kích thước nhỏ, các loại tôm tép nước ngọt này vẫn có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh ở người nhạy cảm.
• Dị ứng tôm nhỏ (tép khô): Các sản phẩm tôm nhỏ phơi khô hay tép khô dùng làm gia vị cũng có thể gây phản ứng do còn tồn dư protein dị ứng, kể cả khi đã qua chế biến.
• Dị ứng mắm tôm: Dù đã lên men, mắm tôm vẫn chứa protein dị nguyên đủ để kích hoạt phản ứng ở người mẫn cảm. Nguy hiểm hơn, dị ứng có thể xảy ra ngay cả khi chỉ dùng một lượng rất nhỏ hoặc qua món ăn có chứa mắm tôm mà người bệnh không biết.

Nguyên nhân dị ứng tôm

Tại sao dị ứng tôm? Cơ chế gây dị ứng tôm chủ yếu xuất phát từ phản ứng miễn dịch với các protein tự nhiên có trong thịt tôm. Dưới đây là những yếu tố được ghi nhận phổ biến nhất:

• Tropomyosin – dị nguyên chính: Đây là protein cấu trúc trong cơ bắp tôm, chiếm phần lớn các ca dị ứng. Khi hệ miễn dịch nhầm tropomyosin là “mối đe dọa”, nó kích hoạt phản ứng tạo IgE đặc hiệu, dẫn đến các triệu chứng dị ứng.
• Các protein khác như arginine kinase, myosin light chain cũng có thể góp phần gây phản ứng ở một số người, đặc biệt khi có cơ địa nhạy cảm.
• Cảm ứng chéo (cross-reactivity): Tropomyosin có cấu trúc tương tự ở nhiều loài giáp xác (như cua, tôm hùm) và cả một số côn trùng, nên người dị ứng với tôm có thể phản ứng với các loài khác dù chưa từng ăn qua.
• Yếu tố di truyền và cơ địa dị ứng: Người có tiền sử gia đình mắc dị ứng thực phẩm hoặc bản thân đã từng dị ứng với dị nguyên khác có nguy cơ cao hơn.

Xem thêm: Dị ứng cá

Dấu hiệu dị ứng tôm

Triệu chứng dị ứng tôm có thể xuất hiện chỉ sau vài phút đến vài giờ sau khi ăn hoặc tiếp xúc với tôm. Ăn tôm bị dị ứng có mức độ phản ứng rất khác nhau ở từng người:

• Triệu chứng ngoài da: Ngứa ran, nổi mề đay, phát ban hoặc sưng môi, mí mắt, tai sau khi ăn tôm. Một số trường hợp có thể xuất hiện chàm bùng phát nếu đã có cơ địa viêm da dị ứng trước đó.
• Triệu chứng tiêu hóa: Đau bụng, buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy xảy ra sớm sau khi ăn. Đây là nhóm dấu hiệu thường gặp ở trẻ em và người nhạy cảm.
• Triệu chứng hô hấp: Hắt hơi, sổ mũi, ho, khò khè, khó thở. Đây là dấu hiệu cho thấy phản ứng đang ảnh hưởng đến đường thở.
• Sốc phản vệ (anaphylaxis): Là dạng phản ứng nặng nhất, có thể gây tụt huyết áp, khó thở nghiêm trọng, mất ý thức và đe dọa tính mạng.

Xem thêm: Dị ứng vỏ tôm

Gói xét nghiệm Dị ứng

• Phát hiện đến 72 tác nhân dị ứng ở người lớn và trẻ nhỏ
• Tư vấn chế độ ăn uống và sinh hoạt miễn phí
• Quy trình đơn giản, nhanh chóng, nhận kết quả online
• Xét nghiệm ngoài giờ hành chính tại hơn 40+ điểm lấy mẫu DIAG

TÌM HIỂU THÊM

200+

Cơ sở y tế đối tác

2400+

Bác sĩ tin tưởng

Dị ứng tôm có nguy hiểm không?

Có. Dị ứng tôm có thể rất nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí đúng cách. Phần lớn các trường hợp chỉ gây ngứa, nổi mề đay hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ, nhưng ở những người mẫn cảm cao, dị ứng có thể tiến triển nhanh thành sốc phản vệ – biến chứng nặng nhất của dị ứng thực phẩm. Khi đó, người bệnh có thể gặp các biểu hiện như khó thở, sưng phù lưỡi – họng, tụt huyết áp, chóng mặt, thậm chí ngừng tim, ngừng thở trong vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời.

Bị dị ứng tôm phải làm sao? Cách trị dị ứng tôm tại nhà

Khi có dấu hiệu dị ứng tôm, việc xử trí đúng cách ngay từ đầu giúp giảm nguy cơ biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Dưới đây là những bước quan trọng bạn cần làm:

• Ngừng tiếp xúc với dị nguyên: Dừng ăn tôm và các món có chứa tôm ngay lập tức. Nếu còn thức ăn trong miệng, súc miệng bằng nước sạch để loại bỏ dị nguyên. Không tự gây nôn nếu không có chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi và đánh giá mức độ triệu chứng: Với các phản ứng nhẹ như ngứa, mẩn đỏ, đau bụng nhẹ, bạn có thể theo dõi tại nhà. Nếu xuất hiện khó thở, sưng môi – lưỡi, tụt huyết áp, cần gọi 115 hoặc đến bệnh viện ngay vì có thể là phản ứng phản vệ.
• Sử dụng thuốc chống dị ứng điều trị tại nhà (khi triệu chứng nhẹ): Thuốc kháng histamin đường uống (theo chỉ định bác sĩ) có thể giúp giảm ngứa và sưng. Uống đủ nước để hỗ trợ đào thải dị nguyên và nghỉ ngơi để hệ miễn dịch hồi phục.

Một số mẹo trị dị ứng tôm tại nhà:

• Chườm mát vùng da ngứa hoặc nổi mề đay: Dùng khăn sạch thấm nước mát áp nhẹ lên vùng da bị tổn thương trong 10–15 phút, lặp lại 2–3 lần/ngày giúp làm dịu cảm giác ngứa, giảm viêm và sưng tấy. Phương pháp này đặc biệt hữu ích với các phản ứng dị ứng ngoài da nhẹ, không có vết trầy xước.
• Uống nước gừng ấm hoặc nước mật ong ấm: Gừng có đặc tính kháng viêm tự nhiên, giúp làm dịu hệ tiêu hóa nếu dị ứng gây đau bụng, buồn nôn hoặc đầy hơi. Mật ong ấm có thể hỗ trợ làm dịu niêm mạc đường tiêu hóa và tăng cường miễn dịch. Tuy nhiên, chỉ áp dụng khi người bệnh không bị dị ứng với các thành phần này.
• Tránh gãi hoặc chà xát mạnh lên vùng da bị ngứa: Việc này có thể khiến da tổn thương sâu hơn, tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát và làm tình trạng mẩn đỏ lan rộng. Thay vào đó, có thể thoa kem dưỡng ẩm không chứa hương liệu để làm dịu da.
• Tắm nước ấm với bột yến mạch keo: Đây là phương pháp được khuyến cáo trong các phản ứng dị ứng da nhẹ vì có tác dụng làm dịu ngứa, giảm viêm và phục hồi hàng rào bảo vệ da.
• Bổ sung đủ nước và nghỉ ngơi: Uống đủ nước giúp cơ thể đào thải dị nguyên nhanh hơn qua đường tiết niệu và hỗ trợ quá trình hồi phục. Nghỉ ngơi đầy đủ cũng giúp hệ miễn dịch ổn định trở lại sau phản ứng dị ứng.

Lưu ý: Các biện pháp trên chỉ có tác dụng hỗ trợ khi triệu chứng ở mức độ nhẹ và không thể thay thế điều trị y khoa. Nếu tình trạng không cải thiện sau vài giờ hoặc xuất hiện dấu hiệu nặng như khó thở, sưng lưỡi – họng, tụt huyết áp…, phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất.

Cách trị dị ứng tôm chuẩn y khoa

Hiện nay, chưa có phương pháp đặc trị hoàn toàn dị ứng tôm. Việc điều trị dị ứng tôm cần dựa vào mức độ phản ứng của cơ thể và phải được thực hiện theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa dị ứng – miễn dịch. Phác đồ hiện nay thường gồm các bước sau:

• Thuốc kháng histamin: Là lựa chọn hàng đầu trong điều trị các phản ứng nhẹ đến trung bình như ngứa, nổi mề đay, sưng môi hoặc đau bụng. Thuốc có tác dụng ức chế hoạt động của histamin – chất trung gian gây dị ứng, giúp cải thiện nhanh triệu chứng.
• Corticosteroid: Có thể được bác sĩ chỉ định trong trường hợp phản ứng viêm mạnh, sưng phù lan rộng hoặc các triệu chứng kéo dài không đáp ứng với kháng histamine. Việc sử dụng nhóm thuốc này cần có chỉ định rõ ràng để tránh tác dụng phụ.
• Thuốc giãn phế quản: Dành cho người bị khó thở, co thắt phế quản hoặc có tiền sử hen phế quản, giúp cải thiện hô hấp trong giai đoạn cấp.
• Tiêm epinephrine (adrenaline): Là biện pháp cấp cứu bắt buộc khi xảy ra phản vệ, giúp khôi phục huyết áp, cải thiện hô hấp và ngăn ngừa tử vong. Người có tiền sử phản ứng nặng với tôm thường được khuyến cáo mang theo bút tiêm tự động epinephrine.

Cách chẩn đoán dị ứng tôm

Chẩn đoán chính xác dị ứng tôm là bước then chốt để xây dựng kế hoạch điều trị và dự phòng hiệu quả. Các chuyên gia sẽ đánh giá toàn diện qua những bước sau:

• Khai thác tiền sử bệnh và triệu chứng lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về thời điểm xuất hiện triệu chứng, lượng tôm đã ăn, biểu hiện cụ thể (da, hô hấp, tiêu hóa…) và tiền sử dị ứng của bản thân hoặc gia đình.
• Test lẩy da (Skin Prick Test – SPT): Một lượng nhỏ chiết xuất protein tôm được đưa vào da để quan sát phản ứng. Nếu xuất hiện sẩn đỏ, ngứa tại vị trí thử trong vòng 15–20 phút, kết quả dương tính cho thấy có khả năng dị ứng.
• Định lượng kháng thể IgE đặc hiệu trong máu: Xét nghiệm này đo nồng độ kháng thể IgE đặc hiệu với protein tôm, giúp xác định chính xác mức độ mẫn cảm. Đây là phương pháp thường dùng trong các trung tâm xét nghiệm chuyên sâu.
• Nghiệm pháp thử thách đường miệng (Oral Food Challenge – OFC): Được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán. Cách này chỉ được thực hiện tại bệnh viện dưới sự giám sát chặt chẽ. Người bệnh sẽ được cho ăn lượng nhỏ tôm tăng dần để xác định ngưỡng gây phản ứng.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Không phải mọi phản ứng dị ứng tôm đều nguy hiểm. Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa dị ứng – miễn dịch trong các trường hợp sau:

• Triệu chứng không cải thiện sau vài giờ hoặc tái phát nhiều lần: Dù chỉ là ngứa, nổi mề đay hay đau bụng nhẹ, nếu lặp lại sau mỗi lần ăn tôm, bạn cần khám để xác định chính xác nguyên nhân.
• Phản ứng lan rộng hoặc ngày càng nặng: Khi sưng môi – lưỡi, nổi mẩn khắp người, đau bụng dữ dội, nôn ói liên tục.
• Xuất hiện dấu hiệu sốc phản vệ: Khó thở, khò khè, tụt huyết áp, chóng mặt hoặc ngất là những dấu hiệu cấp cứu cần gọi 115 hoặc đến bệnh viện ngay lập tức.
• Trẻ nhỏ và người có bệnh nền: Nhóm đối tượng này có nguy cơ biến chứng cao hơn và cần được đánh giá y khoa sớm, ngay cả khi triệu chứng nhẹ.

Cách phòng ngừa tái phát

Dị ứng tôm không thể điều trị dứt điểm hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt nếu tuân thủ các nguyên tắc phòng ngừa sau. Chủ động phòng ngừa không chỉ giúp hạn chế tái phát mà còn bảo vệ an toàn tính mạng trước những phản ứng dị ứng nặng khó lường.

• Chế độ ăn uống tránh tôm và sản phẩm liên quan: Đọc kỹ nhãn thực phẩm, nước sốt, mắm tôm hay các món chiên xào có thể chứa protein tôm ẩn. Ngay cả lượng nhỏ cũng có thể kích hoạt phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
• Cẩn trọng khi ăn ngoài: Hỏi kỹ thành phần món ăn tại nhà hàng, đặc biệt là các món chiên chung dầu với hải sản. Nếu nghi ngờ có nguy cơ, tốt nhất nên tránh.
• Thông báo tình trạng dị ứng cho người xung quanh: Nếu trẻ bị dị ứng tôm, hãy thông báo cho giáo viên, người chăm sóc hoặc bếp ăn để tránh nhầm lẫn khi chế biến.
• Luôn mang theo thuốc cấp cứu: Nếu đã từng bị sốc phản vệ, bác sĩ có thể kê bút tiêm tự động để sử dụng ngay khi có phản ứng nặng.
• Khám chuyên khoa và làm xét nghiệm định kỳ: Người từng bị dị ứng tôm nên được theo dõi thường xuyên để đánh giá mức độ nhạy cảm và nguy cơ tái phát, từ đó có kế hoạch xử lý sớm nếu tiếp xúc nhầm dị nguyên.

Xem thêm

• Dị ứng hải sản bao lâu thì khỏi?
• Dị ứng cá ngừ